Ngày 28/7/1995, Việt Nam trở thành thành viên thứ bảy của đại gia đình ASEAN là sự kiện quan trọng, có ý nghĩa lịch sử trong quan hệ giữa Việt Nam với các nước ASEAN, một mốc mới đánh dấu sự thay đổi cục diện ở Đông Nam Á, góp phần đẩy mạnh hợp tác ở khu vực, vì sự phồn vinh của mỗi nước và cả khu vực. Tham gia ASEAN với phương châm “tích cực, chủ động và có trách nhiệm,” trong suốt hành trình 28 năm qua, Việt Nam đã có nhiều đóng góp cho một ASEAN thống nhất, đoàn kết, hòa bình, ổn định và phát triển, có tiếng nói ở khu vực và được các nước lớn công nhận.
Giữa những biến động toàn cầu, ASEAN hiện vẫn nổi lên là một tổ chức khu vực thành công. Trong quá trình phát triển và lớn mạnh của ASEAN không thể thiếu sự đóng góp của Việt Nam, một thành viên tích cực, chủ động và có trách nhiệm, được sự ghi nhận và đánh giá cao từ các nước trong và ngoài khu vực.
Kể từ khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã có nhiều đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của cả khối, từ đó nâng cao vị thế và vai trò dẫn dắt của Việt Nam trong tổ chức. Những đóng góp nổi bật của Việt Nam cùng với thành tựu của đất nước trong giai đoạn hiện nay là động lực giúp Việt Nam có thể tự tin triển khai chính sách đối ngoại hướng tới vai trò ngày càng quan trọng đối với ASEAN trong giai đoạn tới.
Trong 28 năm qua, Việt Nam đã cùng các thành viên xây dựng ASEAN thành khu vực thân thiện, hợp tác và hòa bình, hỗ trợ xử lý những khác biệt nảy sinh giữa các quốc gia thành viên và thúc đẩy lập trường, tiếng nói chung trong các vấn đề khu vực. Việt Nam cũng góp phần mở rộng quan hệ, thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN với các đối tác, nâng cao vai trò quốc tế của ASEAN, nhất là vai trò trung tâm, quyết định tại các diễn đàn khu vực. Cùng với đó, Việt Nam cũng đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện với các nước láng giềng, các nước lớn và nhiều đối tác quan trọng khác, nhằm tranh thủ sự ủng hộ rộng rãi của quốc tế cho các lợi ích an ninh và phát triển của ASEAN.
Trong bối cảnh ASEAN đang phải đối mặt với những thách thức lớn cả trong và ngoài khu vực, vai trò và vị thế của Việt Nam ngày càng được coi trọng và đánh giá cao. Nhiều nước kỳ vọng Việt Nam đóng vai trò lớn hơn trong ASEAN, trở thành cầu nối giữa ASEAN với các quốc gia đối tác đối thoại.
Đại sứ Igor Driesmans – Trưởng Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại ASEAN nhận định: “Tôi nghĩ Việt Nam là một quốc gia mà Liên minh châu Âu có mối quan hệ chặt chẽ trong khu vực. Liên minh châu Âu đã có một thỏa thuận thương mại tự do với Việt Nam. Hai bên có các thỏa thuận hợp tác chính trị, quốc phòng…. Do đó đã có những nền tảng và thể chế rất vững chắc cho mối quan hệ song phương. Và rõ ràng đối với Liên minh châu Âu, Việt Nam không chỉ là một đối tác song phương quan trọng mà còn là một thành viên quan trọng trong ASEAN”.
Có thể nói, những đóng góp nổi bật của Việt Nam trong ASEAN cùng với các thành tựu của đất nước hiện nay là động lực giúp Việt Nam tự tin triển khai chính sách đối ngoại hướng tới vai trò ngày càng quan trọng đối với ASEAN trong giai đoạn tới.
Nghiên cứu viên cấp cao của Trung tâm nghiên cứu Đông Nam Á (CSEAS) Veeramalla Anjaiah đánh giá: “Việt Nam đang hợp tác hiệu quả với các nước thành viên để ứng phó với các mối đe dọa đối với hòa bình, an ninh và ổn định khu vực, đồng thời thúc đẩy đối thoại và hợp tác. Việt Nam đã đóng một vai trò quan trọng trong Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AOIP) năm 2019, Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông năm 2002. Hiện Việt Nam cùng với quốc gia ASEAN đang tiến hành đàm phán với Trung Quốc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử (COC) ở Biển Đông. Việt Nam đoàn kết với ASEAN trong mọi cơ hội, đóng góp vào thành công của khối, đang nỗ lực hợp tác vì lợi ích của hòa bình, phát triển và thịnh vượng của toàn khu vực”.
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á được thành lập ngày 8/8/1967 với 5 thành viên ban đầu; phát triển dần thành một tổ chức hợp tác toàn diện và chặt chẽ, bao gồm cả 10 nước Đông Nam Á và chính thức trở thành Cộng đồng ASEAN vào ngày 31/12/2015.
Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN ngày 28/7/1995 nhân dịp Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 28 (AMM-28) ở Brunei. Tuy nhiên, quá trình Việt Nam tham gia ASEAN đã được khởi động từ trước đó. Cụ thể, tháng 7/1992, Việt Nam đã tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) và trở thành quan sát viên của ASEAN.
Từ năm 1993, Việt Nam họp tham vấn thường xuyên với ASEAN nhân dịp Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN hằng năm, tham gia các chương trình và dự án hợp tác ASEAN trên 5 lĩnh vực: khoa học-công nghệ, môi trường, y tế, văn hoá-thông tin, phát triển xã hội.
Năm 1994, Việt Nam trở thành một trong những thành viên ban đầu của Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), một diễn đàn khu vực đầu tiên bàn về các vấn đề chính trị-an ninh do ASEAN giữ vai trò chủ đạo.
Vừa tận hưởng những lợi ích mà Cộng đồng ASEAN mang lại, Việt Nam sẽ tiếp tục chủ động đề xuất những sáng kiến, định hướng để chung tay xây dựng cộng đồng. Một Cộng đồng ASEAN lớn mạnh và tự cường sẽ là chỗ dựa vững chắc của Việt Nam để cùng vượt qua những khó khăn, sóng gió ngày càng lớn trong thời gian tới.
Phát huy vai trò là hạt nhân thúc đẩy đoàn kết, thống nhất, ngay sau khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy kết nạp Campuchia, Lào và Myanmar vào Hiệp hội. Nỗ lực này đã góp phần hiện thực hóa ý tưởng về một ASEAN bao gồm toàn bộ 10 nước Đông Nam Á, tạo ra sự chuyển biến mới về chất đối với ASEAN và tình hình khu vực vào thời điểm đó.
Tiến Chí