Ngày 9/12/2022, Công ty vận tải biển Tribeca cho biết hiện có tới 20 tàu chở dầu đang chờ trên Biển Đen để qua eo biển Bosphorus của thành phố Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) đến Địa Trung Hải. 8 tàu chở dầu cũng đang đợi để qua eo biển Dardanelles trên hành trình tới Địa Trung Hải. Như vậy, tổng cộng 28 tàu đang phải xếp hàng ở Thổ Nhĩ Kỳ để chờ đi về phía Nam
Trước đó, ngày 8/12, nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố sẽ tiếp tục không cho phép các tàu chở dầu thiếu giấy tờ bảo hiểm phù hợp đi qua lãnh hải nước này và Ankara cần có thời gian kiểm tra các giấy tờ này.
Tình trạng tắc nghẽn tàu chở dầu diễn ra trong bối cảnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu (G7), Liên minh châu Âu (EU) và Australia nhất trí áp giá trần đối với dầu thô xuất khẩu bằng đường biển của Nga ở mức 60 USD/thùng kể từ ngày 5/12. Theo đó, các công ty cung cấp dịch vụ vận tải biển, trong đó có các công ty bảo hiểm, không được cung cấp dịch vụ cho xuất khẩu dầu thô của Nga nếu giá bán cao hơn giá trần.
Trong cuộc điện đàm ngày 7/12 với Thứ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Sedat Onal, Thứ trưởng Tài chính Mỹ Wally Adeyemo nêu rõ giá trần chỉ áp dụng với dầu mỏ của Nga và không cần kiểm tra bổ sung các tàu đi qua lãnh hải Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, từ đầu tháng này, Thổ Nhĩ Kỳ đã áp dụng quy định tất cả tàu, thuyền đi qua các eo biển của nước này phải cung cấp giấy tờ bảo hiểm đầy đủ. Nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ cũng cho biết có thể không cho phép tàu, thuyền không có giấy tờ hợp lệ đi vào lãnh hải nước này. Tình trạng ùn tắc nói trên là dấu hiệu đầu tiên cho thấy có những hậu quả không mong muốn tiềm ẩn do sự can thiệp của G7 vào thị trường dầu mỏ toàn cầu.
Các eo biển của Thổ Nhĩ Kỳ là một trong những tuyến đường vận chuyển hàng hải nhộn nhịp nhất trên thế giới và là một trong bốn tuyến đường xuất khẩu dầu thô của Nga bằng đường biển. Việc đi qua eo biển Bosphorus, dài 32 km và rộng 550 mét tại điểm hẹp nhất. Hàng năm, ước tính có khoảng 48.000 lượt tàu chở dầu băng qua eo biển Bosphorus, vận chuyển khoảng 3 triệu thùng dầu mỗi ngày.
Các hội bảo hiểm hàng hải phản đối yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ. Các hội P&I lập luận rằng yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ “vượt xa” những đảm bảo mà các công ty bảo hiểm thường cung cấp. Chính sách lâu đời của các hội P&I là chỉ đánh giá giá trị của một yêu cầu bồi thường khi có một sự cố đã thực sự xảy ra.
Đầu tuần này, hội P&I London cho biết yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đòi hỏi các hội P&I cung cấp cam kết bảo hiểm, ngay cả khi tàu chở dầu có thể vi phạm các lệnh trừng phạt của phương Tây. P&I London cho rằng việc cam kết bảo hiểm như vậy sẽ khiến các hội P&I vi phạm các lệnh trừng phạt, đồng thời cho biết thêm rằng vai trò của họ không phải là đánh giá trước liệu một con tàu có tuân thủ các lệnh trừng phạt hay không.
Theo công ty môi giới tàu biển phương Tây, không có hội P&I của phương Tây nào đồng ý với nội dung mà Thổ Nhĩ Kỳ yêu cầu. Tuy nhiên, một chủ tàu có tàu chở dầu thô của Kazakhstan bị mắc kẹt ở eo biển Bosphorus đã cáo buộc việc các hội P&I từ chối các yêu cầu như vậy là “vô lý”, đặc biệt là khi dầu thô Kazakhstan không bị hạn chế bởi cơ chế áp giá trần hay lệnh cấm vận của châu Âu. Ông nói: “Các hội P&I có thể cung cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ sự đảm bảo bảo hiểm mà không phải chịu trách nhiệm pháp lý liên quan đến các lệnh trừng phạt. Ví dụ, các chủ tàu chở dầu thô của Kazakhstan đã cung cấp thông tin chi tiết về nguồn gốc hàng hóa của họ để được bảo hiểm”.
Các quan chức phương Tây bảo vệ cơ chế giá trần và lập luận rằng yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ về các đảm bảo bảo hiểm bổ sung từ các chủ hàng là không cần thiết, bất kể đó là dầu của Nga hay Kazakhstan. “Chính sách giới hạn giá không yêu cầu các tàu tìm kiếm các bảo đảm bảo hiểm duy nhất cho mỗi chuyến hàng riêng lẻ, như yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ. Tình trạng gián đoạn này là kết quả của quy định mới của Thổ Nhĩ Kỳ, chứ không phải chính sách giá trần”, một quan chức phương Tây nói.
Tác động của các hành động của Thổ Nhĩ Kỳ đối với các tàu chở dầu thô của Kazakhstan là một ví dụ ban đầu cho thấy cách thức mà các biện pháp trừng phạt và cơ chế áp trần giá dầu Nga có thể làm gián đoạn các chuyến hàng dầu thô hợp pháp.
Theo các công ty môi giới tàu biển và TankerTrackers.com, phần lớn dầu trên các con tàu mắc kẹt ngoài khơi Thổ Nhĩ Kỳ có nguồn gốc từ Kazakhstan. Dầu của Kazakhstan được vận chuyển từ các cảng của Nga ở biển Đen thông qua đường ống trước khi được đưa lên tàu để tiếp tục xuất khẩu đến những thị trường khác. Đường di chuyển như vậy của dầu Kazakhstan không bị hạn chế theo lệnh trừng phạt Nga của phương Tây.
Tập đoàn năng lượng Chevron (Mỹ) và đối tác ExxonMobil đang vận hành mỏ dầu Tengiz công suất 500.000 thùng/ngày ở Kazakhstan. Sau khi được khai thác, dầu từ mỏ này sẽ được xuất khẩu qua các cảng của Nga ở Biển Đen. Hai công ty này cho biết đang theo dõi chặt chẽ tình hình.
Trong khi đó, các tàu chở dầu thô duy nhất có thể đi qua các eo biển của Thổ Nhĩ Kỳ là các tàu chở dầu của Nga. Một nguồn tin cho biết các công ty bảo hiểm của Nga đã cung cấp các thư xác nhận bảo hiểm theo yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ.
Các tàu chở dầu khác của Nga đang nộp thư xác nhận bảo hiểm từ các hội P&I mới thành lập bên ngoài châu Âu. Các hội P&I này không thuộc Nhóm quốc tế của các hiệp hội P&I (Anh), đang cung cấp 90% bảo hiểm P&I cho ngành hàng hải, và cho đến nay họ đã từ chối yêu cầu xác nhận bảo hiểm của Thổ Nhĩ Kỳ.
“Đội tàu chở dầu hợp pháp bị chặn, trong khi trên giả thuyết, đội tàu chở dầu ‘bóng tối’ có thể quá cảnh qua các eo biển Thổ Nhĩ Kỳ”, người chủ tàu có tàu chở dầu thô của Kazakhstan bị mắc kẹt ở eo biển Bosphorus bức xúc.
Tình trạng mắc kẹt tại các eo biển ở Thổ Nhĩ Kỳ đã khiến các tàu chở dầu tốn thêm chi phí khoảng 13 triệu đô la Mỹ cho đến nay, theo các nhà môi giới tàu biển, chủ sở hữu tàu chở dầu và thương nhân. Chi phí chờ đợi của các tàu chở dầu đã tăng lên khoảng 100.000 đô la Mỹ/ngày trở lên trong những tuần gần đây.
Chy Le