Sáng 24/5/2023, tại Đà Nẵng, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội (KHXH) Việt Nam phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ TP Đà Nẵng, Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ tổ chức Hội thảo khoa học “Phát triển kinh tế biển ở Việt Nam: Thực trạng và những vấn đề đặt ra”. Đây là diễn đàn khoa học cùng trao đổi, thảo luận và làm rõ thực trạng phát triển kinh tế biển ở Việt nam nói chung, khu vực Trung Bộ nói riêng, các hạn chế, rào cản trong phát triển kinh tế biển, từ đó có những kiến nghị, đề xuất giải pháp phát triển bền vững kinh tế biển trong thời gian tới.
Trong phát biểu chào mừng Hội thảo, bà Ngô Thị Kim Yến- Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng cho biết: Đà Nẵng là một trong những địa phương có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế biển. Thành phố có 6/8 quận, huyện tiếp giáp với biển với hơn 92 km bờ biển, 80% dân số đang sinh sống tại các quận, huyện ven biển.
“Xác định được vị trí và tầm quan trọng của kinh tế biển, trong thời gian qua, TP Đà Nẵng đã ban hành nhiều chính sách để phát triển kinh tế biển nhằm phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững. TP cũng đã tổ chức nhiều hội thảo khoa học để bàn về phát triển kinh tế biển. Các hội thảo này đã bước đầu làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn; đề xuất các giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế biển. Tuy nhiên, việc phát triển kinh tế biển hiện còn nhiều vấn đề đặt ra như xung đột về lợi ích giữa kinh tế – xã hội và môi trường, giữa việc khai thác sử dụng tài nguyên và cạn kiệt nguồn tài nguyên, giữa các ngành, giữa các địa phương với phát triển bền vững, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và sự đa dạng sinh học, việc khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định…”- Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Ngô Thị Kim Yến cho hay và nhấn mạnh thêm: TP Đà Nẵng mong muốn thông qua Hội thảo lần này, địa phương sẽ được các đại biểu là các nhà khoa học, nhà quản lý, nhà nghiên cứu trao đổi, làm rõ những nội dung như: Vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển kinh tế biển gắn với chủ quyền biển đảo và những thuận lợi, khó khăn có liên quan; việc thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp, khu kinh tế ven biển, tiềm năng và lợi thế; việc phát triển nuôi trồng, khai thác hải sản ven biển và vấn đề bảo tồn sự đa dạng sinh học, phát triển bền vững; việc liên kết phát triển logistic; vấn đề sinh kế của cư dân ven biển; các đề xuất một số định hướng, giải pháp nhằm phát triển kinh tế biển hiện nay….
Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng cũng yên cầu Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Văn phòng Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, Viện KHXH vùng Trung Bộ tổng hợp các đề xuất kiến nghị, nghiên cứu và báo cáo các đề xuất kiến nghị UBND thành phố để xem xét áp dụng vào điều kiện thực tế của địa phương.
PGS.TS Trần Thị Lan Hương, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, sau 5 năm thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Ban chấp hành Trung ương lần thứ 8 khoá XII về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045, kinh tế biển vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ đạt được những thành tựu trong việc phát triển các ngành kinh tế biển, hình thành các khu kinh tế (KKT) ven biển. Mở rộng các dịch vụ logicstics để thúc đẩy sự liên kết phát triển kinh tế giữa các vùng ven biển với các vùng nội địa và với khu vực, thế giới; du lịch biển trở thành động lực phát triển của nhiều địa phương; nuôi trồng và đánh bắt thuỷ hải sản đang đưa nhiều vùng biển trở thành trung tâm chế biến và xuất khẩu hải sản lớn trên cả nước. Đầu tư khoa học và công nghệ trong phát triển kinh tế biển đang được chú trọng nhiều hơn, phục vụ hiệu quả hơn cho các Đề án, Chương trình hành động phát triển bền vững kinh tế biển ở nhiều tỉnh thành khu vực Trung Bộ, điển hình là TP Đà Nẵng. Phát triển các vùng biển dựa trên lợi thế về điều kiện tự nhiên, hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, dựa trên quy hoạch không gian biển, phát triển kinh tế biển bền vững ứng phó biến đổi khí hậu, đảm bảo an ninh quốc phòng, đối ngoại và hợp tác quốc tế được đặt lên ưu tiên hàng đầu.
Hội thảo lần này tập trung làm rõ thực trạng phát triển kinh tế biển ở khu vực duyên hải Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ- nơi có điều kiện để khai thác phát triển tiềm năng kinh tế biển theo hướng tổng hợp và bền vững các ngành đánh bắt và nuôi trồng thuỷ sản, khai thác khoáng sản biển, giao thông vận tải biển, khu công nghiệp ven biển, năng lượng tái tạo trên biển và phát triển du lịch biển. Đây cũng là vùng tập trung nhiều khu kinh tế ven biển quan trọng như Nghi Sơn (Thanh Hoá), Vũng Áng (Hà Tĩnh), Chu Lai (Quảng Nam), Dung Quất (Quảng Ngãi), Nhơn Hội (Bình Định); có nhiều hệ thống cảng biển nước sâu như Chân Mây, Liên Chiểu, Tiên Sa, Kỳ Hà, Chu Lai, Dung Quất, Quy Nhơn, có khả năng kết nối phát triển kinh tế giữa các vùng biển của Việt Nam và các trung tâm phát triển kinh tế năng động của khu vực và thế giới; có nhiều vùng biển đẹp có tiềm năng phát triển du lịch biển; tài nguyên dầu khí và nhiều tài nguyên biển khác; đồng thời là vùng tập trung nguồn tài nguyên nuôi trồng và đánh bắt gắn liền với chế biến thuỷ sản hải lớn trên cả nước.
Hiện tại, phát triển kinh tế biển ở khu vực Trung Bộ hiện vẫn tồn tại nhiều hạn chế, thể hiện ở các khía cạnh: tiềm năng phát triển lớn nhưng quy mô phát triển kinh tế biển ở nhiều địa phương còn nhỏ; các khu công nghiệp ven biển chưa lấp đầy diện tích được quy hoạch; đóng góp của kinh tế biển trong GDP của tỉnh còn thấp, liên kết phát triển còn yếu và nhiều địa phương thay vì liên kết lại có xu hướng cạnh tranh xung đột nhau trong phát triển các loại hình kinh tế biển tương đồng: nuôi biển, du lịch biển, logistics, thương mại, thu hút nhân lực…; các nghề thuần biển (làm muối, nuôi trồng thuỷ sản, đánh bắt xa bờ…) còn nhiều dư địa phát triển nhưng chưa tháo gỡ các nút thắt về nhân lực, công nghệ và cơ sở hạ tầng; đầu tư khoa học và công nghệ cho phát triển kinh tế biển còn thiếu nguồn lực (con người, tài chính, hợp tác trong nước và quốc tế) và đầu tư dàn trải v.v… Thực trạng trên cho thấy, rất cần tiếp tục phải có những nghiên cứu, trao đổi thảo luận chuyên sâu, tổng hợp, để từ đó tìm các giải pháp tháo gỡ nhằm phát triển bền vững kinh tế biển.
“Hội thảo sẽ là diễn đàn khoa học để các nhà khoa học, các nhà quản lý có chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển kinh tế biển cùng trao đổi, thảo luận và làm rõ thực trạng phát triển kinh tế biển ở Việt nam nói chung, khu vực Trung Bộ nói riêng, các hạn chế rào cản trong phát triển kinh tế biển, từ đó có những kiến nghị đề xuất giải pháp phát triển bền vững kinh tế biển trong thời gian tới. Các ý kiến phát biểu tại Hội thảo rất đáng trân trọng, giúp Ban tổ chức Hội thảo và Ban chủ nhiệm Chương trình biển có thêm luận cứ khoa học và thực tiễn để thực hiện Chương trình, từ đó có những kiến nghị thiết thực đối với Đảng, chính phủ và các tỉnh, ngành liên quan”- PGS.TS. Trần Thị Lan Hương cho hay.
PGS.TS Bùi Quang Bình, Trường Đại học Kinh tế – Đại học Đà Nẵng, cho rằng, trong tổng số 11 KKT ven biển ở vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ, 4 KKT là Nghi Sơn (Thanh Hoá), Vũng Áng (Hà Tĩnh), Chu Lai (Quảng Nam), Dung Quất (Quảng Ngãi) có sự phát triển nổi trội nhất. Những nơi này ngoài lợi thế thì khát vọng phát triển của lãnh đạo là yếu tố quyết định. Khu kinh tế mở Chu Lai là một ví dụ, từ một vùng cát hoang vu 25 năm về trước, nay đã trở thành KKT ven biển phát triển bậc nhất Việt Nam. Vì vậy, để phát triển KKT ven biển như mục tiêu mà Đảng và Nhà nước đặt ra cần có quyết tâm chính trị và khát vọng phát triển từ các nhà lãnh đạo. bên cạnh đó, cần hoàn thiện cơ chế chính sách bảo đảm cho KKT ven biển có khung pháp lý đủ mạnh, đồng bộ để phát triển.
TS. Hoàng Hồng Hiệp, Quyền Viện trưởng Viện khoa học xã hội vùng Trung Bộ cho rằng, sinh kế bền vững cho cư dân ven biển là vấn đề quan trọng trong phát triển kinh tế biển của nước ta hiện nay. Tuy nhiên, kinh tế ngư nghiệp ngày càng khó khăn và khắc nhiệt hơn bởi sự suy giảm đáng lo ngại của nguồn lợi thủy sản, ngư trường bị thu hẹp, phí tổn những chuyến đi biển cao, thị trường tiêu thụ, nhất là thị trường xuất khẩu có nhiều đối thủ cạnh tranh với những quy định khắt khe hơn. Điều đó đã ảnh hưởng đến sinh kế, thu nhập của bền vững của cộng đồng ngư dân.
TS. Hoàng Hồng Hiệp khuyến nghị ngành thủy sản, các địa phương ven biển cần đẩy mạnh tiến trình hiện đại hóa các công nghệ đánh bắt và bảo quản thủy sản cho đội tàu khai thác xa bờ nhằm nâng cao hiệu quả khai thác thủy sản; đẩy mạnh phát triển hạ tầng và hậu cần nghề cá tại các địa phương, chú trọng chuẩn hóa các cảng cá, bảo đảm kiểm soát nguồn gốc thủy sản đáp ứng yêu cầu thị trường xuất khẩu thủy sản.
“Nguồn lợi thủy sản suy giảm nghiêm trọng đang là thách thức lớn đối với cộng đồng ngư dân. Đặc biệt là sau sự cố môi trường biển vào năm 2016 cùng với những phát thải của con người trong quá trình hoạt động sản xuất, đời sống đã tác động rất mạnh đến nguồn lợi thủy sản ven bờ. Do đó, cần tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa các biện pháp bảo tồn, phát huy nguồn lợi thủy sản để tạo nguồn thu nhập bền vững người dân”, TS. Hiệp đề nghị.
Tại Hội các đại biểu là các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, nhà quản lý, cán bộ giảng dạy tại các trường, viện, học viện và lãnh đạo các đơn vị của Trung ương, TP Đà Nẵng và một số địa phương trong cả nước đã tập trung thảo luận các nội dung chính gồm: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế biển; vai trò của chính quyền điạ phương trong phát triển kinh tế biển; phát triển các ngành công nghiệp ven biển; thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp, khu kinh tế ven biển; sử dụng tài nguyên biển đảo phục vụ phát triển kinh tế xã hội, liên kết logiscits trong phát triển kinh tế biển; phát triển các ngành kinh tế thuần biển (làm muối, nuôi trồng thuỷ sản, đánh bắt xa bờ…), phát triển du lịch biển, khoa học và công nghệ trong phát triển kinh tế biển, nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế biển bền vững…
Nguyễn Sơn/tổng hợp