Tổ chức Đoàn Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong trường học đóng vai trò quan trọng trong giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống và khơi dậy lý tưởng cách mạng cho học sinh. Trước yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, việc tổ chức các phong trào hành động cách mạng càng trở nên cần thiết. Thực tiễn tại các trường THPT ở huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp cho thấy nhiều kết quả tích cực, đồng thời đặt ra yêu cầu tiếp tục nghiên cứu, đổi mới hoạt động Đoàn để đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện thanh niên trong thời kỳ mới.
Với đặc thù về nhiệm vụ chính trị, khác với đoàn cơ sở địa bàn dân cư và lực lượng vũ trang, đoàn khối trường học, đặc biệt là đoàn cơ sở tổ chức tại trong các cơ sở giáo dục phản ánh rõ vai trò phối hợp với Hội đồng trường và các tổ chức, cơ quan khác thực hiện nhiệm vụ giáo dục con người là chức năng cơ bản và chủ đạo của một cơ sở giáo dục. Để thực hiện chức năng này, Đoàn Thanh niên trong trường học nói chung và trường trung học phổ thông nói riêng sẽ thực hiện cụ thể hóa nội dung của 03 phong trào lớn của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh thành những phong trao nhỏ hơn, cụ thể hơn, phù hợp với đặc điểm của đơn vị.
Nội dung của công tác triển khai phong trao thanh niên trong trường học gồm:
Thứ nhất, tổ chức triển khai các phong trào giáo dục lý tưởng cách mạng cho đoàn viên thanh niên, tổ chức các buổi sinh hoạt chính trị, tuyên truyền về lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và những giá trị văn hóa truyền thống để nâng cao nhận thức cho đoàn viên thanh niên.
Thứ hai, tổ chức các phong trào thanh niên tình nguyện với mục tiêu khơi dậy tinh thần cống hiến cho cộng đồng, xã hội, cho đơn vị của mình, đoàn trường học thường xuyên tổ chức các hoạt động tình nguyện phù hợp với khả năng, năng lực của đoàn viên thanh niên là học sinh, phát động cách phong trào thể hiện tinh thần hi sinh, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn, bảo vệ, cải tạo môi trường, tham gia xây dựng đơn vị, địa phương ngày càng phát triển giàu đẹp hơn.
Thứ ba, tổ chức phong trào khởi nghiệp, sáng tạo và khởi nghiệp đổi mới sáng tạo nhằm khuyến khích tinh thần lập thân, lập nghiệp của tuổi trẻ, phát huy tính sáng tạo, đổi mới, cải tạo xã hội của thanh niên thông qua tổ chức các cuộc thi ý tưởng khởi nghiệp, hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng khởi nghiệp thông qua các chương trình đào tạo, tư vấn, các cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật…
Thứ tư, tổ chức phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao để phát triển đoàn viên thanh niên học sinh một cách toàn diện về thể, mỹ, lao, tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật, thể thao để rèn luyện sức khỏe và phát triển tài năng cho đoàn viên thanh niên.
Thứ năm, tổ chức phong trào tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho thanh niên. Đây là nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng ý thức pháp luật, góp phần hình thành nhân cách, lối sống có trách nhiệm và hành vi ứng xử văn minh trong môi trường học đường.
Phương thức triển khai phong trào thanh niên trong các trường THPT tại huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp
Trên cơ sở nội dung của các phong trào thanh niên, Đoàn cơ sở tại trường học sẽ căn cứ vào điều kiện thực tế của đơn vị để tổ chức triển khai phong trao bằng nhiều phương pháp và hình thức phù hợp, một số phương pháp, cách thức triển khai như:
Một là, triển khai phong trào thanh niên thông qua tổ chức các hoạt động, chương trình. Đây là phương thức triển khai phong trào thanh niên phổ biến, nhằm thu hút đoàn viên thanh niên. Trên cơ sở kế hoạch tổ chức chương trình, hoạt động Đoàn cơ sở trường học sẽ phối hợp với các cơ quan, đơn vị, tổ chức có liên quan tổ chức thực hiện chương trình. Phương thức triển khai phong trào thanh niên bằng tổ chức chương trình, hoạt động sẽ giúp đoàn viên thanh niên có cơ hội tiếp cận trực tiếp với tổ chức Đoàn Thanh niên, có cơ hội được hiểu, được làm, được cùng tham gia.
Hai là, triển khai phong trào thanh niên thông qua hoạt động giáo dục của nhà trường, thông qua tuyên truyền, vận động. Là phương thức gắn liền với nhiệm vụ của trường học đó là nhiệm vụ giáo dục. Đoàn cơ sở trường học thường phối kết hợp tổ chức triển khai phong trào thanh niên thông qua các tiết sinh hoạt chủ nhiệm, giờ sinh hoạt dưới sân cờ, đặc biệt trong chương trình giáo dục phổ thông mới năm 2018 đang được các cơ sở giáo dục quốc dân tổ chức dạy học hiện nay đã tạo điều kiện cho việc triển khai thực hiện phong trào thanh niên thông qua hoạt động giáo dục của nhà trường trở nên thuận lợi hơn vì đã có thêm môn học hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp.
Ba là, triển khai phong trào thanh niên thông qua mô hình câu lạc bộ, tổ, đội nhóm thanh niên. Các mô hình câu lạc bộ, tổ, đội, nhóm thanh niên hiện nay gần như đã thành xu thế tất yếu trong việc triển khai phong trào thanh niên, là đòi hỏi của thời đại khi xu hướng tập hợp thành một nhóm nhỏ có cùng sở thích, cùng chí hướng, cùng chung một hệ giá trị sống để cùng sinh hoạt, công tác đã trở nên phổ biến. Thông qua việc thành lập các mô hình câu lạc bộ, tổ, đội nhóm thanh niên. Đoàn cơ sở trường học sẽ dễ dàng hơn trong tập hợp, đoàn kết và tổ chức hoạt động.
Bốn là, triển khai phong trào thanh niên thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng và mạng xã hội. Đây là phương thức triển khai phong trào thanh niên hiện đại và có thể lôi cuốn đông đảo đoàn viên thanh niên trong và ngoài đơn vị, với khả năng mở rộng đối tượng tiếp cận phong trào thanh niên của đơn vị, phương thức này hiện nay được nhiều cơ sở đoàn lựa chọn làm phương thức triển khai phong trào thanh niên của đơn vị mình.
Năm là, tăng hiệu quả triển khai phong trào thanh niên thông qua biểu dương, khen thưởng và khích lệ. Thiết lập cơ chế khen thưởng xây dựng quy chế khen thưởng cho cá nhân đoàn viên thanh niên hoặc tập thể chi đoàn, caau lạc bộ, tổ, đội, nhóm khi có thành tích xuất sắc trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên nhằm thúc đẩy tinh thần cạnh tranh lành mạnh. Biểu dương gương điển hình tiên tiến trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên, tổ chức lễ biểu dương những cá nhân tiêu biểu đã có đóng góp tích cực cho phong trào thanh niên tại trường học.
Tình hình tổ chức triển khai phong trào hành động cách mạng của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong các trường THPT trên địa bàn huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp hiện nay
Một là, phong trào thanh niên trong các trường Trung học phổ thông trên địa bàn huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp được triển khai tương đối thường xuyên, có tính đa dạng về hình thức và gắn chặt với nhiệm vụ chính trị của nhà trường – đó là nhiệm vụ giáo dục toàn diện cho học sinh. Thông qua các phong trào, tổ chức Đoàn đã thể hiện vai trò là lực lượng nòng cốt trong việc định hướng lý tưởng cách mạng, giáo dục đạo đức, lối sống và bồi dưỡng kỹ năng thực hành xã hội cho đoàn viên, thanh niên trong nhà trường. Nhiều hoạt động được tổ chức thiết thực như sinh hoạt chính trị dưới cờ, hội thi văn nghệ – thể thao, các chương trình tình nguyện vì cộng đồng, các hoạt động chào mừng các ngày lễ lớn của đất nước… đã góp phần tạo môi trường rèn luyện tích cực cho học sinh. Những hoạt động này không chỉ nâng cao nhận thức chính trị – xã hội mà còn khơi dậy tinh thần tự giác, ý thức trách nhiệm và sự chủ động tham gia xây dựng tập thể, cộng đồng trong mỗi đoàn viên, thanh niên.
Hai là, việc tổ chức triển khai các phong trào thanh niên của Đoàn trường Trung học phổ thông tại huyện Châu Thành được thực hiện khá bài bản, thu hút đông đảo đoàn viên, thanh niên tham gia. Các hoạt động như “Ngày thứ bảy tình nguyện”, “Chiến dịch Hoa phượng đỏ”, “Khi tôi 18”, hội thi tìm hiểu truyền thống, sân chơi sáng tạo vì cộng đồng học đường… đều được triển khai với hình thức sinh động, nội dung thiết thực, phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh. Chính sự gần gũi, linh hoạt trong cách tổ chức, cùng với vai trò dẫn dắt của đội ngũ cán bộ Đoàn nhiệt huyết và sự phối hợp chặt chẽ giữa Đoàn trường với Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm đã góp phần tạo nên sự lan tỏa mạnh mẽ của các phong trào. Nhờ đó, học sinh không chỉ tham gia với tinh thần tự nguyện mà còn xem các phong trào là môi trường rèn luyện, khẳng định bản thân và phát triển toàn diện cả về nhận thức, kỹ năng lẫn đạo đức, lối sống.
Ba là, hiện nay, việc triển khai phong trào thanh niên tại các trường THPT trên địa bàn huyện Châu Thành chủ yếu do Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đảm nhận. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả, nhiều Đoàn trường đã chủ động phối hợp với các tổ chức trong và ngoài nhà trường như Công đoàn, Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, tổ chuyên môn, Công an huyện, Trung tâm Y tế… Hình thức phối hợp khá đa dạng, từ tổ chức các buổi tuyên truyền, sinh hoạt chuyên đề đến hoạt động trải nghiệm, rèn luyện kỹ năng sống. Tuy nhiên, mức độ phối hợp giữa các trường chưa đồng đều; một số đơn vị còn lúng túng trong xây dựng kế hoạch phối hợp cụ thể, dẫn đến hiệu quả chưa cao.
Bốn là, phong trào thanh niên còn thiếu thu hút đối với một bộ phận học sinh đoàn viên do một số lí do khách quan. Khó khăn đầu tiên trong công tác triển khai phong trào thanh niên của Đoàn trong các trường THPT tại huyện Châu Thành là vấn đề thu hút và quy tụ một số bộ phận học sinh, đoàn viên có những đặc điểm đặc thù như: có cá tính nổi bậc, học sinh dành nhiều thời gian cho việc học tập, học sinh bị gò ép trong việc học tập bởi phụ huynh… Điều này đã làm cho chất lượng của việc tổ chức thực hiện phong trào thanh niên trong trường học bị ảnh hưởng không nhỏ, ngoài ra còn làm ảnh hưởng đến số lượng học sinh tham gia hoạt động phong trào. Một bộ phận học sinh hiện nay có tâm lý thờ ơ, ngại tiếp xúc, ngại bày tỏ tâm tư, nguyện vọng khiến cho việc nắm bắt tình hình tư tưởng của đoàn viên của Ban Chấp hành Đoàn trường gặp nhiều khó khăn.
Một số giải pháp
Để nâng cao hiệu quả công tác tổ chức triển khai phong trào hành động cách mạng của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong các trường THPT trên địa bàn huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp, cần tập trung thực hiện một số giải pháp trọng tâm như sau:
Thứ nhất, đổi mới nội dung, phương thức tổ chức phong trào theo hướng gần gũi, thực tiễn và phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh THPT. Các phong trào cần được thiết kế sinh động, mang tính trải nghiệm, ứng dụng cao và có ý nghĩa thực tiễn, như: mô hình học tập kết hợp tình nguyện tại địa phương; hội thi sáng kiến học đường; câu lạc bộ kỹ năng sống, định hướng nghề nghiệp; các buổi toạ đàm, talkshow với sự tham gia của cựu học sinh, chuyên gia. Đặc biệt, các chủ đề nên gần gũi với đời sống học sinh như: bảo vệ môi trường học đường, văn hóa ứng xử trên mạng xã hội, phòng chống bạo lực học đường…
Thứ hai, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội vào công tác Đoàn và phong trào thanh niên, xây dựng các kênh truyền thông học đường hiện đại như fanpage, TikTok, Youtube Đoàn trường để phổ biến thông tin, tổ chức các hoạt động thi trực tuyến, livestream tương tác, phát động thử thách sáng tạo. Qua đó tạo không gian số cho đoàn viên thể hiện bản thân, nâng cao khả năng lan tỏa và tiếp cận đến nhiều học sinh. Đồng thời, cần trang bị cho cán bộ Đoàn kỹ năng truyền thông số, kỹ năng quản lý nội dung trên nền tảng trực tuyến.
Thứ ba, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ Đoàn trường học, tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng định kỳ về kỹ năng công tác Đoàn, kỹ năng tổ chức sự kiện, kỹ năng tư vấn tâm lý học đường, kỹ năng truyền thông và sử dụng công nghệ. Song song đó là xây dựng hệ thống đánh giá, khen thưởng minh bạch và khuyến khích các cán bộ Đoàn có sáng kiến, đổi mới hiệu quả trong công tác phong trào. Cần xây dựng ngân hàng tài liệu, kế hoạch mẫu để hỗ trợ cán bộ Đoàn không chuyên kiêm nhiệm có thể triển khai thuận lợi hơn.
Thứ tư, mở rộng sự phối hợp và huy động các nguồn lực xã hội, tăng cường kết nối với các đơn vị ngoài trường như Hội Doanh nhân trẻ, Đoàn thanh niên Công an, các trung tâm văn hóa – thể thao – y tế, các tổ chức phi chính phủ, các cựu học sinh… để tổ chức các hoạt động trải nghiệm, giáo dục thực tế, hỗ trợ vật chất và chuyên môn cho Đoàn trường. Mỗi phong trào nên có ít nhất một đơn vị đồng hành, tạo mối quan hệ phối hợp bền vững và lâu dài.
Thứ năm, đa dạng hóa hình thức khen thưởng và tuyên dương điển hình thanh niên, xây dựng cơ chế tuyên dương kịp thời, linh hoạt và đa dạng: khen thưởng học sinh tiêu biểu theo tháng, công nhận danh hiệu “Thanh niên tiêu biểu”, “Gương Đoàn viên tiêu biểu tháng”, tổ chức lễ vinh danh gắn với dịp lễ lớn hoặc cuối học kỳ. Tăng cường truyền thông điển hình thanh niên qua các hình thức phỏng vấn, video clip, bài viết truyền cảm hứng nhằm tạo động lực và lan tỏa tinh thần gương mẫu trong học sinh.
Công tác tổ chức các phong trào hành động cách mạng của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tại các trường THPT trên địa bàn huyện Châu Thành đã và đang đóng vai trò then chốt trong việc giáo dục toàn diện thế hệ trẻ. Thông qua các hoạt động thiết thực, Đoàn đã góp phần hình thành lý tưởng sống cao đẹp, hun đúc tinh thần yêu nước, trách nhiệm cộng đồng, đồng thời rèn luyện kỹ năng sống và khả năng thích ứng cho học sinh trong bối cảnh xã hội không ngừng đổi mới.
Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, khi yêu cầu về chất lượng nguồn nhân lực trẻ ngày càng cao, khi thanh niên đối mặt với nhiều cơ hội và thách thức từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế thì các cấp bộ Đoàn cần chủ động đổi mới để bắt nhịp với xu thế thời đại. Cụ thể, cần nâng cao chất lượng nội dung và phương pháp tổ chức phong trào theo hướng sáng tạo, hấp dẫn và phù hợp với nhu cầu, sở thích của thanh niên; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và triển khai hoạt động; tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ Đoàn; đồng thời phát huy hiệu quả vai trò liên kết với gia đình, nhà trường, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội nhằm mở rộng không gian hoạt động và nguồn lực hỗ trợ cho thanh niên.
Với sự quyết tâm và tinh thần đổi mới không ngừng, tổ chức Đoàn tại các trường THPT trên địa bàn huyện Châu Thành hoàn toàn có thể phát huy tốt vai trò là người bạn đồng hành tin cậy, là môi trường rèn luyện lý tưởng cho học sinh, những chủ nhân tương lai của đất nước. Đây là nền tảng vững chắc để xây dựng tổ chức Đoàn ngày càng vững mạnh, thiết thực và phù hợp với nhu cầu phát triển toàn diện của thanh niên trong thời kỳ mới.
Dương Hoàng Sơn/Khoa công tác thanh niên, phân hiệu học viện Thanh thiếu niên Việt Nam
Tài liệu tham khảo
1.Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (2022), Văn kiện Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XII, NXB Thanh niên
2.Ban Chấp hành Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Tỉnh Đồng Tháp (2024), Chương trình Công tác đoàn và phong trào thanh thiếu nhi năm 2024, Đồng Tháp.
3.Ban Chấp hành Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Huyện Châu Thành (2022), Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Đoàn TNCS Hồ Chí Minh khóa XII, nhiệm kỳ 2017 – 2022 trình tại Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh huyện Châu Thành lần thứ XIII, nhiệm kỳ 2022 – 2027, Đồng Tháp.
4.Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2020), Luật Thanh niên, NXB Lao động.
5.Thủ tướng Chính phủ (2022), Quyết định phê duyệt Chương trình “Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng trên không gian mạng, giai đoạn 2022 – 2030”, Hà Nội.