Ngày 8/7/2025, hãng tin Reuters (Mỹ) đăng tải bài viết với tiêu đề “Đông Nam Á đẩy mạnh các cuộc đàm phán thương mại với Washington”, phản ánh nỗ lực của các nền kinh tế hàng đầu khu vực trong việc tăng tốc đối thoại với Mỹ. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Washington vừa áp đặt mức thuế quan cao mới, bất chấp việc các nước Đông Nam Á đã đưa ra hàng loạt đề xuất cuối cùng nhằm mở rộng nhập khẩu và giảm thuế với hàng hóa Mỹ.
Các nền kinh tế Đông Nam Á đang đứng trước áp lực mới sau quyết định áp thuế quan toàn diện từ chính quyền Tổng thống Donald Trump, trong đó Indonesia và Thái Lan sẽ lần lượt chịu mức thuế 32% và 36% từ ngày 1/8 tới. Là những quốc gia phụ thuộc mạnh vào xuất khẩu và sản xuất, các trụ cột tăng trưởng của nền kinh tế trị giá hơn 3.800 tỷ USD, khu vực này trở thành tâm điểm ảnh hưởng từ chính sách thương mại cứng rắn của Washington, dù đã đưa ra nhiều đề xuất nhượng bộ, như tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ và giảm thuế nhập khẩu. Trong khi đó, Malaysia, nhà xuất khẩu chủ lực chất bán dẫn và linh kiện điện tử cũng không tránh khỏi tác động với mức thuế tăng lên 25%, cao hơn mức 24% từng bị đe dọa trước đó, cho thấy các điều khoản chi tiết về thuế quan vẫn còn thiếu rõ ràng và ẩn chứa nhiều rủi ro cho toàn khu vực.
Bộ trưởng Tài chính Thái Lan Pichai Chunhavajira, người đã đưa ra đề xuất với các quan chức Hoa Kỳ sau chuyến thăm Washington tuần trước, cho biết ông “hơi sốc” trước mức thuế 36% của nước mình, nhưng đã sẵn sàng cung cấp nhiều hơn cho thị trường xuất khẩu lớn nhất của mình. “Hoa Kỳ chưa xem xét đề xuất mới nhất của chúng tôi”, ông cho biết trong một bài đăng trên X. “Chúng tôi sẽ tìm thêm biện pháp và tìm thêm giải pháp. Vì vậy, hãy tự tin rằng chúng tôi sẽ chiến đấu đến cùng, để Thái Lan có thể đưa ra lời đề nghị tốt nhất có thể”.
Động thái này phản ánh quyết tâm của Bangkok trong bối cảnh các quốc gia Đông Nam Á đang nỗ lực thích nghi với chính sách thương mại ngày càng khắt khe từ Mỹ, vốn gây áp lực nặng nề lên những nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu như Thái Lan và Indonesia.
Hàng loạt nhượng quyền
Mức thuế quan rộng hơn được đưa ra sau khi Trump công bố một hiệp định thương mại vào tuần trước sau các vòng đàm phán với cường quốc sản xuất khu vực Việt Nam, theo đó Việt Nam sẽ chịu mức thuế 20% đối với hầu hết hàng xuất khẩu và 40% đối với hàng hóa trung chuyển.
Indonesia, nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, cho biết nhà đàm phán hàng đầu của nước này là Airlangga Hartarto đang trên đường đến Washington vào thứ Ba từ hội nghị thượng đỉnh Brazil của nhóm BRICS và sẽ đàm phán ngay với các quan chức Hoa Kỳ.
“Vẫn còn chỗ cho các cuộc đàm phán”, Haryo Limanseto, người phát ngôn của Bộ điều phối các vấn đề kinh tế cho biết. “Chính phủ Indonesia đang tối đa hóa các cơ hội đàm phán đó”.
Nền kinh tế G20 Indonesia đã đưa ra cho Washington một loạt các nhượng bộ ngay từ đầu trong các cuộc đàm phán, cùng với các đề nghị thúc đẩy đầu tư vào Hoa Kỳ.
Gần đây hơn, nước này đã đưa ra một loạt các đề nghị mua thêm năng lượng, hàng hóa và máy bay từ các công ty Hoa Kỳ trong một thỏa thuận có thể lên tới 34 tỷ đô la.
Tuy nhiên, thuế quan vẫn có thể gây tốn kém cho quốc gia xuất khẩu dầu cọ lớn nhất thế giới, nơi cung cấp khoảng 85% lượng dầu ăn nhập khẩu của Hoa Kỳ.
Hadi Sugeng, tổng thư ký hiệp hội dầu cọ của nước này, cho biết với Reuters rằng các lô hàng của Hoa Kỳ có thể giảm 15% đến 20% do thuế quan và khiến Indonesia mất thị phần vào tay đối thủ Malaysia cũng như các loại dầu thực vật khác.
Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo của Thái Lan cho biết, Thái Lan, quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, cũng có thể phải chịu mức giảm 20% nhu cầu từ thị trường Hoa Kỳ, trong khi phải đối mặt với sự cạnh tranh lớn hơn từ quốc gia xuất khẩu lớn thứ ba là Việt Nam.
Trong số ít quốc gia hưởng lợi kể từ ngày 2 tháng 4 là Campuchia, với mức thuế quan giảm từ 49% xuống còn 36% sau các cuộc đàm phán của Hoa Kỳ nhằm bảo vệ ngành may mặc và giày dép quan trọng của nước này.
Bộ thương mại Malaysia cho biết họ đang tiếp tục nỗ lực đàm phán và làm rõ phạm vi áp dụng thuế quan.
“Malaysia cam kết tiếp tục hợp tác với Hoa Kỳ hướng tới một thỏa thuận thương mại cân bằng, cùng có lợi và toàn diện”, Bộ này cho biết thêm.
Diễn biến mới trong chính sách thuế quan của Mỹ không chỉ khiến các nền kinh tế Đông Nam Á đối mặt với những thách thức ngắn hạn về xuất khẩu và chuỗi cung ứng, mà còn đặt ra yêu cầu cấp bách về việc tái định hình chiến lược thương mại và đàm phán song phương. Trong bối cảnh thiếu rõ ràng về phạm vi áp dụng và lộ trình giảm áp lực, việc duy trì đối thoại, tăng cường tính minh bạch và chủ động trong các kịch bản ứng phó sẽ đóng vai trò then chốt, giúp khu vực này bảo vệ vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu cũng như đảm bảo ổn định tăng trưởng trong trung và dài hạn.
Thế Nguyễn