Không chỉ dừng lại ở những tranh cãi thương mại, Mỹ và Trung Quốc đang tích cực mở rộng tiếp xúc với các quốc gia Đông Nam Á về vấn đề an ninh khu vực. Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gia tăng, các bên đều nhận thấy tầm quan trọng của đối thoại đa phương nhằm tạo thế cân bằng chiến lược, giảm nguy cơ xung đột và củng cố lòng tin lẫn nhau.
Tăng cường tiếp xúc an ninh bên lề thương mại
Tại loạt hội nghị ngoại trưởng ASEAN tổ chức ở Kuala Lumpur từ đầu tháng 7 đến nay, bên cạnh các cuộc đàm phán về thương mại tự do, thuế quan và chuỗi cung ứng, vấn đề an ninh khu vực được đặt lên bàn nghị sự một cách rõ nét hơn bao giờ hết. Mỹ, Trung Quốc và các nước ASEAN đều thể hiện quan điểm rằng: ổn định chiến lược là điều kiện tiên quyết để hợp tác kinh tế bền vững.
Phát biểu ngày 15/7, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio khẳng định: “Washington cam kết hiện diện lâu dài tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, không chỉ về kinh tế mà còn vì hòa bình và trật tự khu vực. Chúng tôi mong muốn đối thoại chiến lược cởi mở với Trung Quốc và ASEAN”.
Trong khi đó, phía Trung Quốc, thông qua Ngoại trưởng Vương Nghị, cũng nhấn mạnh lập trường “không đối đầu, không đối kháng”, khuyến khích một cấu trúc an ninh mở, bao trùm và không mang tính liên minh.
Cạnh tranh nhưng tránh va chạm
Các chuyên gia nhận định rằng, Mỹ và Trung Quốc đang từng bước chuyển từ thế đối đầu sang thế “cạnh tranh có kiểm soát”. Bên cạnh những bất đồng như Biển Đông, vấn đề Đài Loan hay mở rộng ảnh hưởng công nghệ, hai cường quốc này đều hiểu rằng khu vực Đông Nam Á không mong muốn bị kéo vào một cuộc xung đột lớn.
ASEAN, với vai trò trung gian, đang thúc đẩy mô hình đối thoại đa phương thay vì buộc phải chọn phe. Nhiều quốc gia như Indonesia, Singapore, Việt Nam đều ủng hộ việc tổ chức các diễn đàn an ninh khu vực mở rộng (ARF, EAS) nơi tất cả các bên cùng tham gia thảo luận bình đẳng.
Đối thoại để xây dựng lòng tin
Theo các nguồn tin từ hội nghị, Mỹ đã đề xuất tăng cường tập trận cứu trợ nhân đạo, hỗ trợ an ninh hàng hải và nâng cấp hệ thống cảnh báo sớm khu vực. Trong khi đó, Trung Quốc cam kết không quân sự hóa các điểm tranh chấp và mở rộng hợp tác gìn giữ hòa bình trong khuôn khổ Liên Hợp Quốc tại khu vực.
Dù chưa có bước đột phá, giới quan sát cho rằng việc đối thoại thường xuyên và cởi mở là tín hiệu tích cực, đặc biệt trong bối cảnh chiến tranh thương mại, biến đổi khí hậu và rủi ro xung đột đang đặt ra nhiều thách thức đồng thời.
Tương lai phụ thuộc vào ASEAN
ASEAN được cho là đóng vai trò trung gian then chốt trong việc giữ cân bằng ảnh hưởng. Nếu biết cách tận dụng sức mạnh trung lập và khả năng điều phối, khu vực này có thể duy trì ổn định và không bị “nghiêng lệch” bởi bất kỳ bên nào.
Như lời Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đã phát biểu tại hội nghị: “Đông Nam Á không phải là chiến trường tranh giành ảnh hưởng, mà là nơi xây dựng lòng tin và hợp tác cùng thắng”.
Trong bối cảnh kinh tế và an ninh khu vực ngày càng gắn kết, các bên từ Mỹ, Trung Quốc đến các quốc gia Đông Nam Á đang đứng trước một thực tế không thể phủ nhận: chỉ thông qua đối thoại, minh bạch và hợp tác thì mới có thể duy trì ổn định và thịnh vượng chung. Cân bằng chiến lược, vốn từng được xem là một mục tiêu dài hạn, nay đã trở thành điều kiện sống còn để tránh nguy cơ rơi vào vòng xoáy cạnh tranh, mất lòng tin và xung đột. Đông Nam Á, với vai trò trung gian và tầm ảnh hưởng ngày càng lớn, có thể chính là chìa khóa để định hình một trật tự khu vực bền vững và bao trùm.
Minh Châu