Làn sóng kiện tụng nhằm vào cựu Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đang trở thành một hiện tượng chính trị – pháp lý chưa từng có tiền lệ tại Seoul. Đây không chỉ là hiện tượng pháp lý trong nước, mà còn gợi mở một xu hướng toàn cầu: trách nhiệm cá nhân của các nhà lãnh đạo sau khi rời nhiệm sở.
Tính đến 18/8/2025, đã có hơn 12.000 công dân Hàn Quốc đệ đơn kiện ông Yoon Suk Yeol, yêu cầu bồi thường vì lệnh thiết quân luật ngắn ngủi đêm 3/12/2024. Những người tham gia khiếu kiện nêu lý do ông Yoon Suk Yeol đã đi ngược lại trách vụ của Tổng thống, không bảo vệ được quyền tính mạng, quyền tự do và sự tôn nghiêm của người dân, khi ban bố lệnh thiết quân luật nêu trên, đồng thời, đòi cựu Tổng thống phải bồi thường cho mỗi người 100.000 won (tương đương khoảng 2.000.000 VNĐ). Đây là bước leo thang sau phán quyết ngày 25/7, khi Tòa án trung ương thủ đô Seoul đã ra phán quyết buộc cựu Tổng thống Yoon Suk Yeol bồi thường cho 104 người dân thủ đô Seoul mỗi người 100.000 won để bù đắp cho những tổn thất phi vật thể về tinh thần do lệnh thiết quân luật gây ra.
Điểm đáng chú ý là sự kiện này diễn ra trong bối cảnh ông Yoon vẫn đang bị giam giữ để điều tra nhiều cáo buộc khác. Tức là, bên cạnh truy cứu hình sự, cựu Tổng thống Hàn Quốc còn đối diện áp lực từ hàng chục nghìn vụ kiện dân sự. Phán quyết này đã tạo tiền lệ cho hàng loạt các vụ kiện dân sự khác, trong đó có vụ kiện đối với Bộ trưởng Quốc phòng tiền nhiệm Kim Yong Hyun, nhân vật được coi là cùng cựu Tổng thống ban bố lệnh thiết quân luật, do 4 tổ chức dân sự của Hàn Quốc bắt đầu tiến hành từ tháng 5 vừa qua, với nội dung tương tự như vụ kiện ông Yoon Suk Yeol.
Theo luật sư Hàn Quốc, cơ sở pháp lý nằm ở quy định “tố tụng đương sự có chọn lọc”, cho phép một phán quyết dân sự được áp dụng cho hàng loạt vụ kiện tương tự. Điều này đồng nghĩa khoản bồi thường tiềm năng mà ông Yoon phải đối mặt có thể lên đến hàng nghìn tỷ won, một gánh nặng chưa từng thấy cho một cựu nguyên thủ.
Không chỉ là vấn đề pháp lý, sự kiện này phản ánh mức độ khủng hoảng niềm tin chính trị tại Hàn Quốc. Việc người dân đồng loạt kiện cựu Tổng thống cho thấy sự bức xúc sâu rộng đối với cách thức chính quyền xử lý tình huống an ninh và quyền công dân. Việc hàng chục nghìn công dân đồng loạt dùng công cụ pháp lý để đòi lại công bằng là tín hiệu cho thấy xã hội Hàn Quốc đang vận hành cơ chế dân chủ ở mức độ cao. Tuy nhiên, đây cũng là thách thức lớn khi hệ thống tư pháp phải gánh vác hàng loạt vụ kiện phức tạp, vừa mang tính pháp lý, vừa mang tính chính trị.
Trên bình diện quốc tế, sự kiện này có thể ảnh hưởng đến hình ảnh Hàn Quốc như một nền dân chủ ổn định. Trong bối cảnh Đông Bắc Á cạnh tranh căng thẳng, đặc biệt với Trung Quốc và Triều Tiên, việc một cựu Tổng thống đối mặt hàng chục nghìn đơn kiện làm dấy lên câu hỏi về sự ổn định thể chế và năng lực điều hành quốc gia.
Hàn Quốc đang thiết lập tiền lệ độc đáo: người dân bình thường có thể tập thể kiện cựu lãnh đạo vì quyết định chính trị ảnh hưởng đến quyền công dân. Khác với nhiều quốc gia nơi cựu lãnh đạo thoát trách nhiệm hoặc chỉ đối diện điều tra kéo dài, Hàn Quốc cho thấy sự nhanh chóng và quyết liệt trong việc đưa vụ việc ra tòa. Trên bình diện quốc tế, điều này củng cố hình ảnh Hàn Quốc như một nền dân chủ pháp trị trưởng thành, dù đồng thời cũng hé lộ mức độ chia rẽ xã hội và sự bất ổn chính trị tiềm ẩn.
Như vậy, vụ kiện Yoon Suk Yeol không chỉ là chuyện nội bộ Hàn Quốc, mà còn là bản lề trong xu hướng toàn cầu về “trách nhiệm pháp lý hậu nhiệm kỳ”. Nó gợi mở câu hỏi: Liệu các nền dân chủ khác có sẵn sàng để người dân trực tiếp đòi trách nhiệm từ cựu lãnh đạo, hay vẫn chỉ dừng lại ở cấp độ chính trị – hình sự?
Hiền Nguyễn