Ngày 28/8/2025, tờ Thế Giới Trẻ (Đức) đăng tải bài viết “Chủ nghĩa thực dân – Hồi chuông cảnh tỉnh về Tây Sahara”. Bài báo nhấn mạnh báo cáo mới công bố của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc, đồng thời chỉ ra bộ máy tuyên truyền của Maroc đang hoạt động hết công suất, làm dấy lên tranh luận gay gắt về tương lai vùng lãnh thổ còn nhiều bất ổn này.
Trong lời kêu gọi khẩn thiết trước thềm kỷ niệm 50 năm cuộc xâm lược Tây Sahara của Maroc, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres cảnh báo tình hình đang “xấu đi một cách đáng báo động và không thể duy trì”. Báo cáo gửi Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, công bố cuối tuần qua, yêu cầu “thay đổi hướng đi ngay lập tức”.
Dù xung đột quân sự giữa Maroc và Mặt trận Giải phóng Polisario hiện chỉ ở mức “cường độ thấp”, ông Guterres đã phác họa một bức tranh u ám về các vùng lãnh thổ do Rabat kiểm soát: sự đàn áp có hệ thống đối với người Sahrawi, các vụ cưỡng chế đất bạo lực, cùng việc ngăn cản phái đoàn nhân quyền của Liên Hợp Quốc nhập cảnh suốt một thập kỷ. Nhà báo và quan sát viên quốc tế cũng thường xuyên bị từ chối hoặc trục xuất.
Tác động của cuộc khủng hoảng còn lan rộng ra ngoài phạm vi khu vực. Viện trợ lương thực của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) dành cho hàng chục nghìn người tị nạn Sahrawi tại các trại ở Tindouf (Algeria) đã phải cắt giảm 30% do ngân sách eo hẹp, khiến tình trạng suy dinh dưỡng trở nên phổ biến. Nỗ lực bù đắp từ phía Algeria chỉ có tác dụng hạn chế.
Trong khi đó, giới truyền thông Maroc lại phát đi thông điệp lạc quan, cho rằng cuộc xung đột có thể được định đoạt theo hướng có lợi cho Rabat vào mùa thu này. Kỳ vọng đặt vào cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, người từng công nhận chủ quyền của Maroc tại Tây Sahara vào năm 2020 và ủng hộ “kế hoạch tự trị” do Rabat đề xuất. Đổi lại, Maroc tham gia Hiệp định Abraham và bình thường hóa quan hệ với Israel.
Không dừng lại ở đó, cuối tháng 7 Maroc đã ký hợp đồng với một công ty tư vấn Mỹ nhằm vận động đưa Mặt trận Polisario vào danh sách “tổ chức khủng bố”. Động thái này, nếu thành công, có thể củng cố vị thế Rabat nhưng đồng thời đe dọa quan hệ Washington – Algiers, nhất là khi hai nước vừa cam kết tăng cường hợp tác quân sự.
Từ những diễn biến này, có thể thấy Tây Sahara tiếp tục là điểm nóng trong bàn cờ chính trị Bắc Phi, nơi lợi ích chiến lược, năng lượng và địa chính trị toàn cầu giao thoa, còn quyền tự quyết của người Sahrawi vẫn bị bỏ ngỏ.
Năm mươi năm sau cuộc xâm lược Tây Sahara, vùng đất này vẫn là một vết thương hở trong trật tự quốc tế. Lời cảnh báo khẩn thiết của Tổng thư ký Guterres không chỉ nhấn mạnh tình trạng nhân đạo nghiêm trọng mà còn đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của cộng đồng quốc tế trước một cuộc xung đột kéo dài nửa thế kỷ. Khi Rabat gia tăng vận động ngoại giao, còn các cường quốc tính toán lợi ích chiến lược, quyền tự quyết của người Sahrawi tiếp tục bị gạt sang bên lề. Tây Sahara, vì thế, không chỉ là bài toán của Bắc Phi mà còn là phép thử cho cam kết toàn cầu về công lý và luật pháp quốc tế.
Hồ Ngọc Thắng/ nguồn: https://www.jungewelt.de/artikel/507096.kolonialismus-weckruf-zur-westsahara.html