Theo Reuters ngày 1/9/2025, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kêu gọi thiết lập một trật tự toàn cầu mới, với sự đồng hành của lãnh đạo Nga và Ấn Độ. Ông nhấn mạnh tầm nhìn về một hệ thống an ninh kinh tế ưu tiên “Nam bán cầu”, qua đó thách thức trực tiếp vai trò dẫn dắt của Hoa Kỳ, tại hội nghị thượng đỉnh có sự tham gia của các nhà lãnh đạo Nga và Ấn Độ.
“Chúng ta phải tiếp tục có lập trường rõ ràng chống lại chủ nghĩa bá quyền và chính trị cường quyền, và thực hành chủ nghĩa đa phương thực sự”, ông Tập Cận Bình phát biểu, ngầm ám chỉ chính sách thuế quan của Hoa Kỳ và Tổng thống Donald Trump. “Quản trị toàn cầu đã đến một ngã ba đường mới”, ông nói thêm.
Tại thành phố cảng Thiên Tân, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tiếp đón hơn 20 nhà lãnh đạo ngoài phương Tây trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), một sáng kiến do Bắc Kinh hậu thuẫn và đang được củng cố nhờ sự tham gia của Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.
Trong khoảnh khắc gây chú ý, Tổng thống Nga Putin và Thủ tướng Ấn Độ Modi nắm tay nhau, cùng bước về phía ông Tập trong bầu không khí thân mật trước lễ khai mạc, hình ảnh được xem như thông điệp đoàn kết. “Khó có thể nói cảnh này được dàn dựng hay ngẫu hứng, nhưng điều đó không quan trọng. Nó phản ánh sự gắn kết vượt ra ngoài sức ép của phương Tây,” Eric Olander, tổng biên tập Dự án Trung Quốc – Phương Nam Toàn cầu, nhận định.
Sau hội nghị, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi còn tháp tùng Tổng thống Nga Vladimir Putin trên chiếc limousine Aurus bọc thép đến cuộc gặp song phương, nơi hai nhà lãnh đạo công khai thể hiện tình hữu nghị. Putin gọi Modi bằng tiếng Nga là “người bạn thân mến”, trong khi Thủ tướng Ấn Độ viết trên X rằng “các cuộc trò chuyện với ông ấy luôn mang lại nhiều hiểu biết sâu sắc.”
Trung Quốc và Ấn Độ hiện là hai khách hàng mua dầu thô lớn nhất từ Nga – quốc gia xuất khẩu lớn thứ hai thế giới. Tuy nhiên, sự tương tác này phản ánh một bức tranh phức tạp: chính quyền Trump đã áp thuế quan bổ sung với Ấn Độ vì các giao dịch năng lượng với Nga, nhưng lại không áp dụng với Trung Quốc, qua đó làm nổi bật những tính toán chiến lược khác biệt trong chính sách đối ngoại Washington.
Ít được biết đến bên ngoài khu vực, Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) – có trụ sở tại Bắc Kinh – được thành lập hơn hai thập kỷ trước như một khối an ninh khu vực với sự tham gia ban đầu của Trung Quốc, Nga và bốn quốc gia Trung Á. Ấn Độ chính thức gia nhập năm 2017, đánh dấu bước mở rộng ảnh hưởng của tổ chức này.
Tại hội nghị lần này, Chủ tịch Tập Cận Bình không công bố biện pháp cụ thể nào trong khuôn khổ “Sáng kiến Quản trị Toàn cầu” – dự án mới nhất trong loạt chính sách nhằm khẳng định vai trò lãnh đạo của Trung Quốc và thách thức trật tự quốc tế do Mỹ định hình sau Thế chiến II. Trước đó, ông Tập cũng nhiều lần thúc đẩy khái niệm “toàn cầu hóa bao trùm”, nhấn mạnh “thị trường quy mô lớn” và các cơ hội kinh tế mà SCO có thể mang lại trong bối cảnh thế giới bị tác động bởi chính sách thuế quan của Washington.
Tổng thống Nga Vladimir Putin, trong bối cảnh siết chặt quan hệ kinh tế và an ninh với Trung Quốc sau cuộc chiến Ukraine, khẳng định SCO đã khôi phục “chủ nghĩa đa phương thực sự”, thúc đẩy việc sử dụng đồng nội tệ trong giao dịch song phương. Ông cho rằng đây là nền tảng cho “một hệ thống ổn định và an ninh mới ở Âu-Á”, khác biệt với các mô hình an ninh lấy châu Âu – Đại Tây Dương làm trung tâm.
Chủ tịch Tập Cận Bình tiếp nối bằng lời kêu gọi thành lập ngân hàng phát triển SCO, bước tiến hướng tới mục tiêu lâu dài xây dựng hệ thống thanh toán thay thế, giảm phụ thuộc vào đồng USD và hạn chế tác động từ các lệnh trừng phạt của Mỹ. Bắc Kinh cũng công bố viện trợ 2 tỷ nhân dân tệ (280 triệu USD) cho các quốc gia thành viên trong năm nay, đồng thời bổ sung 10 tỷ nhân dân tệ cho tập đoàn ngân hàng SCO vay.
Trung Quốc còn cam kết xây dựng trung tâm hợp tác trí tuệ nhân tạo cho các nước SCO và mời họ tham gia trạm nghiên cứu Mặt Trăng. Hội nghị lần này cũng là cơ hội để Bắc Kinh hàn gắn quan hệ với New Delhi: trong chuyến thăm đầu tiên tới Trung Quốc sau bảy năm, Thủ tướng Modi và ông Tập đã thống nhất coi hai nước là “đối tác phát triển, không phải đối thủ”, đồng thời bàn thảo cách thức cải thiện thương mại song phương.
Đáng chú ý, ông Tập sẽ chủ trì một cuộc duyệt binh lớn tại Bắc Kinh vào thứ Tư, kỷ niệm 80 năm Nhật Bản đầu hàng trong Thế chiến II. Sự kiện có sự tham dự của Putin và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, dự kiến phô diễn các công nghệ quân sự mới nhất của Trung Quốc – màn trình diễn được giới phân tích nhìn nhận như thông điệp răn đe, nhằm khẳng định sức mạnh và ngăn chặn đối thủ tiềm tàng.
Hội nghị thượng đỉnh SCO tại Thiên Tân cho thấy Trung Quốc, Nga và Ấn Độ đang tìm cách tái định hình trật tự toàn cầu thông qua các sáng kiến kinh tế, an ninh và công nghệ, nhằm thoát khỏi ảnh hưởng của đồng USD và các định chế do phương Tây dẫn dắt. Dù chưa có bước đi cụ thể mang tính ràng buộc, sự đồng thuận biểu tượng giữa ba cường quốc Á-Âu cùng những thông điệp phô trương sức mạnh cho thấy một thế giới đa cực đang dần hình thành, đặt ra thách thức dài hạn đối với vai trò lãnh đạo của Mỹ và đồng minh.
Minh Anh