Theo Reuters, ngày 7/9/2025, Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba tuyên bố quyết định từ chức chức sau hàng loạt thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử. Động thái bất ngờ này được cho là sẽ mở ra một giai đoạn tê liệt chính sách, trong bối cảnh nền kinh tế lớn thứ tư thế giới đang đối mặt nhiều bất ổn và thách thức.
Ông Ishiba giải thích tại một cuộc họp báo vào tối Chủ nhật rằng ông đã có ý định từ lâu sẽ chịu trách nhiệm về thất bại trong cuộc bầu cử mùa hè của đảng mình, nhưng trước tiên quyết tâm đạt được tiến triển trong các cuộc đàm phán thuế quan với Hoa Kỳ. Ông mô tả đây là vấn đề lợi ích quốc gia.
Ông Shigeru Ishiba, 68 tuổi, cho biết sẽ tiếp tục điều hành chính phủ cho đến khi Đảng Dân chủ Tự do (LDP), lực lượng chính trị nắm quyền ở Nhật Bản trong phần lớn thời kỳ hậu chiến hoàn tất cuộc chạy đua khẩn cấp chọn ra lãnh đạo mới.
Chỉ chưa đầy một năm sau khi nhậm chức, ông Ishiba đã chứng kiến liên minh cầm quyền mất đa số tại quốc hội lưỡng viện, trong bối cảnh cử tri bất mãn vì chi phí sinh hoạt leo thang.
Dù trước đó ông bác bỏ các lời kêu gọi từ chức sau thất bại trong cuộc bỏ phiếu Thượng viện tháng 7, Thủ tướng Nhật Bản vẫn tiếp tục tập trung vào thỏa thuận thương mại với Hoa Kỳ liên quan đến thuế quan do Tổng thống Donald Trump đề xuất, một yếu tố gây biến động mạnh cho ngành công nghiệp ô tô và phủ bóng lên triển vọng tăng trưởng vốn đã mong manh của nền kinh tế Nhật Bản.
“Với việc Nhật Bản đã ký hiệp định thương mại và tổng thống đã ký sắc lệnh hành pháp, chúng ta đã vượt qua một rào cản quan trọng”, ông Ishiba nói, giọng dường như nghẹn ngào vì xúc động. “Tôi muốn trao lại trọng trách cho thế hệ tiếp theo.”
Những lo ngại về bất ổn chính trị đã châm ngòi cho làn sóng bán tháo đồng yên và trái phiếu chính phủ Nhật Bản trong tuần trước, đẩy lợi suất trái phiếu 30 năm lên mức cao kỷ lục vào ngày thứ Tư. Đồn đoán về tương lai chính trị của ông Ishiba càng gia tăng sau khi LDP quyết định tổ chức bỏ phiếu vào thứ Hai để xem xét khả năng tiến hành một cuộc bầu cử lãnh đạo bất thường.
Koizumi, Takaichi trong số những người có thể kế nhiệm
Mặc dù cuộc chạy đua lãnh đạo mới có nguy cơ làm gia tăng bất ổn đối với nền kinh tế vốn đã chịu tác động từ thuế quan của Hoa Kỳ, giới thị trường lại chú ý nhiều hơn đến khả năng một nhân vật ủng hộ chính sách tài khóa và tiền tệ nới lỏng sẽ thay thế ông Ishiba. Trong số những cái tên nổi bật có Sanae Takaichi, cựu thành viên LDP, người từng công khai chỉ trích việc Ngân hàng Nhật Bản nâng lãi suất.
Ông Ishiba từng vượt qua Takaichi với cách biệt sít sao trong cuộc bầu cử lãnh đạo LDP năm ngoái. Một ứng viên tiềm năng khác là Shinjiro Koizumi, chính trị gia trẻ và giàu sức hút, hiện giữ cương vị Bộ trưởng Nông nghiệp trong nội các Ishiba, được giao nhiệm vụ kiềm chế tình trạng giá cả leo thang.
“Do áp lực chính trị ngày càng gia tăng lên ông Ishiba sau những thất bại liên tiếp trong cuộc bầu cử của LDP, việc ông từ chức là điều không thể tránh khỏi”, ông Kazutaka Maeda, nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Meiji Yasuda, cho biết.
“Về những người kế nhiệm tiềm năng, Koizumi và Takaichi được xem là những ứng cử viên sáng giá nhất. Mặc dù Koizumi không được kỳ vọng sẽ mang lại những thay đổi lớn, nhưng lập trường của Takaichi về chính sách tài khóa mở rộng và cách tiếp cận thận trọng của bà đối với việc tăng lãi suất có thể thu hút sự chú ý của thị trường tài chính”, ông Maeda nói.
Do LDP hiện không còn nắm đa số ở cả Hạ viện lẫn Thượng viện, việc ai kế nhiệm ông Ishiba sẽ trở thành thủ tướng vẫn chưa có gì đảm bảo. Giới phân tích nhận định bất kỳ lãnh đạo mới nào của đảng cũng có thể lựa chọn kêu gọi bầu cử sớm nhằm củng cố quyền lực.
Trong khi các đảng đối lập vẫn chia rẽ, đảng cực hữu Sanseito – với lập trường chống nhập cư – đã bất ngờ giành thắng lợi lớn trong cuộc bầu cử Thượng viện hồi tháng 7, đưa những quan điểm từng bị coi là cực đoan tiến gần hơn tới dòng chính trị chính thống. Tuy vậy, theo khảo sát của Kyodo công bố hôm Chủ nhật, gần 55% cử tri được hỏi cho rằng không cần thiết phải tiến hành bầu cử sớm.
Hành động cuối cùng trên cương vị thủ tướng của ông Ishiba là ký kết thỏa thuận thương mại với Hoa Kỳ vào tuần trước, trong đó Tokyo cam kết đầu tư 550 tỷ USD để đổi lấy việc Washington cắt giảm thuế quan theo yêu cầu của Tổng thống Donald Trump.
Quyết định từ chức của ông Shigeru Ishiba không chỉ khép lại một nhiệm kỳ ngắn ngủi nhiều sóng gió, mà còn mở ra giai đoạn bất định đối với chính trường Nhật Bản. Trong bối cảnh kinh tế chịu sức ép từ chi phí sinh hoạt leo thang, thuế quan của Hoa Kỳ và thị trường tài chính biến động, việc lựa chọn nhà lãnh đạo tiếp theo của LDP sẽ định hình con đường mà nền kinh tế lớn thứ tư thế giới phải đối diện trong những tháng tới.
Sự ra đi của ông Ishiba không chỉ làm thay đổi bàn cờ quyền lực trong nước mà còn có thể tác động đến cán cân kinh tế chiến lược tại châu Á. Với vai trò là đồng minh then chốt của Mỹ và đối trọng với Trung Quốc, việc Nhật Bản tìm được nhà lãnh đạo đủ sức khôi phục ổn định chính trị sẽ là yếu tố then chốt đối với cả khu vực.
Minh Châu