Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam, ít có nhân vật nào hội tụ đủ trí tuệ, tài năng và khát vọng lớn lao như Hoàng đế Quang Trung. Chỉ với bốn năm trị vì ngắn ngủi, ông đã để lại dấu ấn bất tử, vừa là một vị minh quân, vừa là anh hùng dân tộc, đồng thời gắn bó mật thiết với Huế – mảnh đất đã trở thành trung tâm quyền lực, nơi khởi đầu cho một triều đại và mở ra vai trò kinh đô của quốc gia trong nhiều thế kỷ sau.
Từ phong trào Tây Sơn đến giấc mộng thống nhất
Nguyễn Huệ (1753–1792), xuất thân từ đất Bình Định, cùng hai người anh em đã dựng ngọn cờ khởi nghĩa Tây Sơn. Trong bối cảnh đất nước chia cắt, chúa Trịnh ở Đàng Ngoài và chúa Nguyễn ở Đàng Trong cầm quyền trong cảnh phân tranh, còn triều đình Lê suy yếu, phong trào Tây Sơn nổi lên như một luồng gió mới, cuốn phăng sự mục nát, mang lại niềm hy vọng thống nhất.
Những chiến công liên tiếp của Nguyễn Huệ trên khắp các mặt trận, từ dẹp nội loạn, đánh tan quân Xiêm ở Rạch Gầm – Xoài Mút đến tiến ra Bắc hạ chúa Trịnh đều khẳng định tài thao lược kiệt xuất. Nhưng chiến thắng vang dội nhất chính là mùa xuân Kỷ Dậu 1789, khi ông chỉ trong vòng chưa đầy một tháng đã hành quân thần tốc, đánh tan hang chục vạn quân Thanh xâm lược tại Ngọc Hồi – Đống Đa, bảo vệ nền độc lập dân tộc.
Huế – mảnh đất ghi dấu bước ngoặt lịch sử
Nếu chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa làm rạng danh non sông, thì việc chiếm giữ Phú Xuân (Huế ngày nay) lại mang ý nghĩa quyết định trong sự nghiệp thống nhất của Quang Trung. Năm 1786, trong chiến dịch ra Bắc, Nguyễn Huệ tiến quân đánh thẳng vào Phú Xuân, buộc chính quyền chúa Nguyễn phải tan rã. Từ đây, Huế không chỉ chấm dứt vai trò thủ phủ của họ Nguyễn mà còn trở thành trung tâm chính trị – quân sự của phong trào Tây Sơn.
Đặc biệt, Huế vẫn còn đó ngọn núi Bân, đàn tế Giao của triều Tây Sơn, nơi cuối năm 1788, Nguyễn Huệ chính thức lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung trước khi chỉ huy cuộc kháng chiến thần tốc chống quân Thanh. Đây là sự kiện trọng đại, gắn chặt vị thế Huế với hành trình dựng xây và bảo vệ quốc gia. Người dân Huế tri ân ông bằng một khu tưởng niệm trang nghiêm gắn với tượng đài Quang Trung bằng đá cao vút, hùng tráng. Và trong tương lai gần, Huế sẽ đầu tư tôn tạo, nâng cấp khu tưởng niệm này, gắn với một bảo tàng sinh động về triều đại Tây Sơn, để thế hệ hôm nay và mai sau hiểu rõ hơn về một giai đoạn hào hùng của lịch sử dân tộc.
Những cải cách lớn và khát vọng bền vững
Quang Trung không chỉ là một nhà quân sự thiên tài mà còn là một nhà chính trị cải cách. Từ Phú Xuân, ông chủ trương đơn giản hóa bộ máy, giảm sưu thuế, khuyến khích sản xuất, coi trọng giáo dục, đưa chữ Nôm vào thi cử để nâng cao bản sắc dân tộc. Ông còn dự tính dời đô ra Nghệ An, mở trường học lớn, nhưng giấc mộng ấy dở dang khi ông đột ngột qua đời ở tuổi 40.
Dẫu chỉ trị vì trong bốn năm ngắn ngủi, sự nghiệp cải cách của Quang Trung đã để lại nền tảng vững chắc cho một quốc gia thống nhất, hùng cường. Huế, với vai trò kinh đô của triều Tây Sơn, chính là nơi phản chiếu tầm nhìn chiến lược và khát vọng lớn lao ấy.
Dấu ấn với Huế và di sản cho mai sau
Sự gắn bó của Quang Trung với Huế không chỉ ở việc chọn Phú Xuân làm kinh đô, mà còn ở việc ông đặt nền móng để Huế trở thành trung tâm chính trị – văn hóa của đất nước trong suốt hơn 150 năm tiếp theo, dưới hai triều đại Tây Sơn và triều Nguyễn. Có thể nói, nếu không có bước đi quyết đoán của Quang Trung, Huế khó trở thành “kinh đô” của đất nước thống nhất trong lịch sử dân tộc.
Ngày nay, trên đất Huế vẫn còn lưu dấu ấn Tây Sơn – Quang Trung, từ núi Bân linh thiêng đến tượng đài hùng vĩ, từ những trang sử vàng đến trong tâm thức người dân. Huế không chỉ gắn với những triều đại vàng son của nhà Nguyễn, mà còn gắn với thời kỳ hào hùng của Tây Sơn, của vị Hoàng đế áo vải Quang Trung – người đã biến nơi đây thành thủ đô đầu tiên của một Việt Nam thống nhất sau nhiều thế kỷ phân tranh.
Một minh quân bất tử trong lịch sử
Cái chết đột ngột của Quang Trung năm 1792 khép lại một triều đại ngắn ngủi, nhưng tên tuổi ông vẫn trường tồn. Ông không chỉ để lại chiến công hiển hách trên chiến trường mà còn để lại khát vọng thống nhất, khát vọng đổi mới. Và trong hành trình ấy, Huế, vùng đất thơ mộng bên bờ sông Hương mãi mãi gắn liền với sự nghiệp lẫy lừng của vị anh hùng dân tộc.
Hôm nay, trong hành trình xây dựng Huế trở thành một trung tâm văn hóa, du lịch của cả nước, thành phố di sản, văn hóa, xanh và thông minh, di sản tinh thần của Quang Trung lại càng có ý nghĩa. Đó là dám nghĩ lớn, dám hành động quyết liệt, khát vọng vươn lên để khẳng định vị thế. Nếu như Quang Trung đã từng biến Huế thành trung tâm chính trị, quân sự của quốc gia, thì hôm nay, Huế hoàn toàn có thể trở thành trung tâm sáng tạo, văn hóa và du lịch của cả nước và khu vực.
Huế đang tiếp bước Quang Trung bằng khát vọng mới, bằng tinh thần đổi mới và đoàn kết. Và trong hành trình ấy, hình bóng vị Hoàng đế áo vải vẫn hiện hữu, như một lời nhắc nhở thiêng liêng: phải biết dựa vào sức mạnh của dân, phải dám đổi thay, phải kiên cường để vươn mình mạnh mẽ trong thời đại mới.
Hương Bình/Tổng hợp