Theo hãng tin Reuters, ngày 8/10/2025, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đến Tajikistan để tham dự các cuộc họp với lãnh đạo các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ, tập trung vào hợp tác phát triển khu vực và quan hệ với Moscow. Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp nhà nước, ông Putin dự kiến hội đàm với Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon, người lãnh đạo tại vị lâu năm nhất trong không gian hậu Xô viết kể từ năm 1992.
Việc Tổng thống Nga Vladimir Putin tham dự hội nghị thượng đỉnh Nga – Trung Á, cùng các lãnh đạo Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan và Uzbekistan, sau đó là cuộc họp Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (SNG), phản ánh bước đi chiến lược nhằm tái định hình ảnh hưởng của Moscow trong không gian hậu Xô Viết. Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu biến động mạnh, đặc biệt sau chiến sự Ukraine, Nga đang nỗ lực củng cố “vành đai an ninh” quanh mình để tránh bị cô lập và mất vị thế khu vực.
Khi đối đầu với sức ép ngày càng lớn từ Mỹ và châu Âu, Điện Kremlin chuyển trọng tâm chiến lược mới sang hướng Đông: Tăng cường “quan hệ không giới hạn” với Trung Quốc. Mở rộng hợp tác với Triều Tiên, bao gồm trao đổi hỗ trợ quân sự. Thúc đẩy liên kết khu vực Á–Á, tạo mạng lưới đối tác song hành với BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Đây không chỉ là chuyển dịch chiến lược, mà còn là nỗ lực tái cấu trúc ảnh hưởng trong một “trật tự Á–Âu mới” do Nga và Trung Quốc cùng kiến tạo.
Trung Á – Lá chắn chiến lược
Trung Á từ lâu được xem là khu vực đệm an ninh của Nga. Tuy nhiên, sau khi Liên Xô tan rã, các quốc gia trong khu vực đã mở rộng hợp tác với Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và phương Tây. Sự trỗi dậy của những thế lực này khiến Moscow lo ngại mất vai trò “người bảo trợ ổn định khu vực”.
Việc Tổng thống Putin thúc đẩy hợp tác chính trị – quân sự với các nước Trung Á mang nhiều mục tiêu: Ngăn chặn tái diễn bất ổn kiểu “nội chiến Tajikistan” thập niên 1990; Duy trì ảnh hưởng để tránh Trung Á trở thành “sân sau” của các đối thủ địa chính trị; Kiểm soát làn sóng Hồi giáo cực đoan có thể lan sang các vùng Hồi giáo trong lãnh thổ Nga.
Nga tái khẳng định vai trò “người bảo trợ ổn định”
Trong hội nghị Nga–Trung Á, Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov khẳng định “sự ổn định của Trung Á phụ thuộc nhiều vào hợp tác quân sự giữa Nga và các nước trong khu vực”. Tuyên bố này cho thấy Nga vẫn muốn duy trì vai trò chủ đạo trong đảm bảo an ninh khu vực, đặc biệt với Tajikistan, quốc gia có đường biên giới giáp Afghanistan đang bất ổn.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy ảnh hưởng của Nga đang bị suy giảm. Kazakhstan giữ lập trường trung lập về xung đột Ukraine; Uzbekistan và Kyrgyzstan đẩy mạnh hợp tác kinh tế với Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ. Thậm chí, Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon từng công khai chỉ trích Putin vì “thiếu tôn trọng các đối tác Trung Á”. Chuyến thăm lần này, do đó, mang tính “hàn gắn” và “tái định vị” hơn là “thị uy”.
Thông qua các hội nghị và chuyến công du, Tổng thống Putin gửi đi thông điệp kép: Đối nội: Nga vẫn là một cường quốc có đồng minh, chủ động và kiên định; Đối ngoại: Moscow không bị cô lập, mà đang kiến tạo “vành đai an ninh Á–Âu” song song với các cấu trúc quyền lực mới.
Tuy nhiên, trong bối cảnh các nước Trung Á ngày càng tự chủ, một “Trung Á đa cực” đang hình thành — nơi Nga phải cạnh tranh ảnh hưởng, không chỉ với phương Tây mà cả với các đối tác Á Đông như Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ.
Chiến lược “vành đai an ninh” của Nga cho thấy nỗ lực củng cố không gian sinh tồn trong một trật tự thế giới đang chuyển dịch. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất đối với Tổng thống Putin là làm sao duy trì ảnh hưởng mà không áp đặt, hợp tác mà không mất vai trò trung tâm. Trong trò chơi quyền lực mới của Á–Âu, Nga buộc phải vừa thuyết phục, vừa chia sẻ quyền lực, nếu muốn duy trì vị thế cường quốc khu vực.
Hiền Nguyễn