Trong một thập kỷ qua, thể thao điện tử (Esports) tại Nga đã chuyển mình mạnh mẽ, từ trào lưu giải trí của giới trẻ trở thành ngành công nghiệp bền vững với doanh thu hàng tỷ ruble. Sự bùng nổ này được thúc đẩy bởi làn sóng người xem ngày càng tăng, thành tích nổi bật của các đội tuyển Nga trên đấu trường quốc tế và dòng vốn đầu tư mạnh mẽ từ các doanh nghiệp lớn.
Theo ông Mikhail Khachaturyan, Phó Giáo sư Khoa Phát triển Chiến lược và Đổi mới tại Đại học Tài chính trực thuộc Chính phủ Liên bang Nga, quy mô ngành thể thao điện tử của Nga năm 2024 đạt 43,7 triệu USD. Nếu trước đây, Esports tồn tại chủ yếu nhờ niềm đam mê của người chơi và cộng đồng người hâm mộ, thì nay đã phát triển thành một hệ sinh thái hoàn chỉnh, có sự tham gia của các tập đoàn lớn và sự quan tâm ngày càng lớn từ phía nhà nước.
Nghiên cứu của Trung tâm Phân tích ACAR/ARIR/RAMU, với sự hỗ trợ của Cybernetica và Hiệp hội Công nghiệp Trò chơi, cho thấy 29,9% dân số Nga quan tâm đến thể thao điện tử. Tuy nhiên, sự chuyển mình mạnh mẽ nhất của ngành không chỉ diễn ra trong thế giới ảo mà còn lan tỏa ra đời thực, khi nhiều nghề nghiệp mới liên quan đến Esports xuất hiện, những công việc mà mười năm trước còn hoàn toàn xa lạ.
Động lực thúc đẩy sự phát triển của Esports tại Nga.
Sự bùng nổ của Esports tại Nga trong những năm gần đây là kết quả của nhiều động lực mạnh mẽ, từ yếu tố kinh tế, văn hóa đến hạ tầng công nghệ. Trong bối cảnh lượng người xem tăng vọt và các đội tuyển Nga gặt hái thành tích quốc tế, ngày càng nhiều doanh nghiệp lớn đẩy mạnh đầu tư vào ngành. Riêng năm 2024, 33,7 triệu ruble đã được trao thưởng cho các đội trong trò chơi Warface. Các thương hiệu lớn coi Esports là kênh hiệu quả để kết nối với giới trẻ, mở rộng tài trợ và tổ chức giải đấu. Nổi bật, Yandex tuyên bố thành lập đội tuyển Esports riêng vào năm 2025, trong khi Astrum Entertainment liên tục phối hợp với các tập đoàn viễn thông tổ chức các giải quy mô toàn quốc.
Một động lực đáng chú ý khác là sự hòa nhập của Esports vào đời sống văn hóa. Năm 2024, thành phố Kazan đăng cai sự kiện Future Games, sân chơi kết hợp giữa thể thao truyền thống và Esports. Theo Giám đốc dự án Igor Stolyarov, sự kiện quy tụ 116 quốc gia, thu hút tới 3,2 tỷ lượt xem, minh chứng rõ ràng cho sự thay đổi trong nhận thức, không chỉ của giới trẻ mà cả trong các gia đình.
Dẫu vậy, quá trình này vẫn đang diễn ra. Khảo sát của VTsIOM năm 2025 cho thấy một nửa số người được hỏi chưa sẵn sàng coi Esports là “một môn thể thao thực thụ”, trong khi 4/10 người có quan điểm ngược lại. Con số này phản ánh hành trình mà Esports đang từng bước thoát khỏi hình ảnh của một hoạt động ngách, để dần trở thành một phần của văn hóa đại chúng.
Song song đó, ngành hạ tầng Esports Nga phát triển mạnh mẽ, với sự xuất hiện của các nền tảng tổ chức và điều hành giải đấu. Những nền tảng này kết nối người chơi, nhà phát triển và khán giả, đảm bảo quy trình khép kín, từ thông báo, đăng ký, thi đấu, phát sóng đến chia sẻ doanh thu.
Nhờ vậy, thị trường Esports được củng cố, tạo môi trường ổn định cho các giải đấu trong nước. Ngành câu lạc bộ Esports cũng ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng, tăng 13% trong năm 2024, đạt quy mô hơn 26 tỷ ruble. Các câu lạc bộ này không chỉ mang đến không gian luyện tập cho đội nghiệp dư mà còn tổ chức các giải đấu địa phương, mở ra cơ hội cho người mới gia nhập thế giới Esports chuyên nghiệp.
Rào cản phát triển và nỗ lực tháo gỡ
Mặc dù được công nhận là môn thể thao chính thức từ năm 2016, thể thao điện tử (Esports) tại Nga vẫn đang trong giai đoạn định hình về thể chế. Khuôn khổ pháp lý cho lĩnh vực này còn đang được hoàn thiện từng bước, để theo kịp tốc độ phát triển nhanh của ngành. Để Esports phát triển năng động và bền vững, nguồn vốn đầu tư ổn định là yếu tố then chốt. Tuy tốc độ tăng trưởng ấn tượng, nhưng giới đầu tư vẫn thận trọng, phần nào do rủi ro cao và sự thiếu rõ ràng về cơ chế quản lý.
Song song với bài toán vốn, phát triển nguồn nhân lực và hệ thống giáo dục đang trở thành hướng đi dài hạn của ngành. Năm 2023, Trường Kinh tế Cao cấp (HSE) đã ký thỏa thuận hợp tác với Skolkovo, Skoltech và Liên đoàn Esports Nga để thành lập Trung tâm Nghiên cứu Công nghệ Trò chơi, một bước tiến quan trọng, khẳng định Esports đã bắt đầu đi vào quỹ đạo đào tạo chuyên nghiệp, thay vì chỉ dựa vào khả năng tự học và kinh nghiệm cá nhân.
Nếu trước đây, con đường đến với Esports chủ yếu là tự học và tự rèn luyện, thì nay đã hình thành hệ thống giáo dục bài bản, với các khóa học trực tuyến, câu lạc bộ và chương trình huấn luyện chuyên sâu. Người chơi, huấn luyện viên và chuyên viên có cơ hội được đào tạo toàn diện, từ kỹ năng chiến thuật, tâm lý thi đấu đến quản lý đội nhóm.
Nhiều trường đại học tại Nga cũng bắt đầu mở chương trình đào tạo chuyên biệt. Tiêu biểu như Đại học Thể dục, Thể thao, Thanh niên và Du lịch Nga với các ngành Huấn luyện thể thao Esports và Thạc sĩ Chuyển đổi số trong thể thao; hay Đại học Thể dục Thể thao Ural (UralGUFK) với chuyên ngành Quản lý thể thao điện tử.
Ở cấp khu vực, các liên đoàn Esports địa phương đã có mặt tại hầu hết các vùng trên toàn quốc. Họ không chỉ tổ chức các giải đấu học đường, mà còn xây dựng mạng lưới phát hiện tài năng trẻ, kết nối nhà trường – câu lạc bộ – chính quyền, góp phần tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài của Esports Nga.
Sự phát triển của thể thao điện tử tại Nga là kết quả của quá trình chuyển mình toàn diện, từ niềm đam mê tự phát của giới trẻ đến một ngành công nghiệp có cấu trúc và chiến lược rõ ràng. Dù vẫn còn những rào cản về thể chế, đầu tư và nhận thức xã hội, nhưng nền tảng nhân lực, giáo dục và hạ tầng đang dần hoàn thiện, mở ra triển vọng bền vững cho Esports trong thập kỷ tới.
Với sự tham gia của các tập đoàn công nghệ, tổ chức giáo dục và cơ quan quản lý, Esports không chỉ là một lĩnh vực giải trí mà đang trở thành một phần trong chiến lược phát triển kinh tế sáng tạo của Nga. Từ không gian ảo, Esports đang từng bước khẳng định vị thế thật của mình trong đời sống văn hóa và kinh tế quốc gia.
Hồng Sơn