Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và mô hình lây nhiễm toàn cầu thay đổi, nhiều quốc gia châu Á đang chứng kiến sự gia tăng mạnh các ca mắc cúm. Các chuyên gia y tế cảnh báo, con người có thể phải sống chung với dịch cúm quanh năm.
Theo Tạp chí Time (Mỹ), từ ngày 3/10, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản đã tuyên bố dịch cúm bùng phát trên phạm vi toàn quốc, sớm hơn khoảng 5 tuần so với thông lệ hằng năm và là đợt bùng phát sớm thứ hai trong vòng 20 năm qua.
Trong tuần từ 22 – 28/9, hơn 4.000 người tại Nhật Bản được điều trị cúm, với tỷ lệ trung bình 1,04 bệnh nhân tại mỗi cơ sở y tế giám sát, vượt ngưỡng cảnh báo dịch. Sang tuần kế tiếp (29/9 – 5/10), số ca điều trị tăng lên hơn 6.000 người, tương ứng 1,56 bệnh nhân mỗi cơ sở, cao gấp đôi cùng kỳ năm ngoái.
Tính đến đầu tháng 10, có 135 trường học và cơ sở chăm sóc trẻ em tại Nhật Bản phải tạm thời đóng cửa do dịch cúm, gấp ba lần so với cùng thời điểm năm 2024. Trong số 47 tỉnh, thành, có 28 địa phương ghi nhận số ca mắc tăng, trong đó Okinawa có tỷ lệ cao nhất.
Không chỉ Nhật Bản, nhiều quốc gia châu Á khác như Singapore, Thái Lan và Ấn Độ cũng đang chứng kiến xu hướng tương tự. Tại Ấn Độ, đặc biệt ở các bang phía Bắc, chủng virus cúm A/H3N2 lây lan mạnh. Theo Tiến sĩ Martin Beer, Phó Viện trưởng Viện Sức khỏe Động vật Liên bang Đức Friedrich Loeffler, H3N2 là biến thể có nguồn gốc từ chủng virus gây đại dịch “cúm Hong Kong” năm 1968, được hình thành từ sự tái tổ hợp giữa virus cúm ở người và chim.
Cúm mùa do bốn loại virus A, B, C và D gây ra, trong đó cúm A và B là nguyên nhân chính gây dịch ở người. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho biết, cúm có triệu chứng tương tự cảm lạnh thông thường, song khác biệt về nguyên nhân và mức độ lây lan.
Một số nhà khoa học nhận định, việc các ổ dịch cúm xuất hiện sớm tại châu Á và châu Âu trong năm 2025 có thể phản ánh xu hướng virus cúm đang biến đổi để lây lan nhanh hơn, đồng thời xóa nhòa tính mùa vụ vốn có.
Giáo sư Yoko Tsukamoto, Đại học Khoa học Y tế Hokkaido (Nhật Bản), cho rằng: “Mùa cúm năm nay bắt đầu rất sớm, và trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, điều này có thể trở thành xu hướng phổ biến trong tương lai.”
Trong khi đó, bà Nicola Lewis, Giám đốc Trung tâm Cúm Toàn cầu thuộc Viện Francis Crick (Anh) cảnh báo: “Đại dịch toàn cầu tiếp theo rất có thể sẽ do virus cúm gây ra. Khả năng ‘bệnh X’, một dịch bệnh chưa biết bắt nguồn từ virus cúm có lẽ cao hơn bất kỳ nhóm mầm bệnh nào khác.”
Tìm hiểu về chủng Virus H3N2
Virus cúm (H3N2) bao gồm hai gen từ virus cúm A, hemagglutinin H3 và N2 neuraminidase từ virus H2N2 năm 1957. Vì thế, tên của nó cũng bắt nguồn từ các dạng của hai loại protein bề mặt hemagglutinin (H) và neuraminidase (N). Bằng cách tái tổ hợp, virus H3N2 trao đổi gen cho protein bên trong với các phân nhóm cúm khác.
Virus H3N2 có thể lây nhiễm cho chim và động vật có vú. Ở chim, người và lợn, virus đã biến đổi thành nhiều chủng. Trong những năm mà virus H3N2 là chủng chiếm ưu thế, có nhiều trường hợp phải nhập viện và thậm chí có thể tử vong.
Virus cúm H3N2 tiếp tục lưu hành trên toàn thế giới dưới dạng virus cúm A theo mùa. Virus cúm A theo mùa có liên quan đến bệnh nặng ở người lớn tuổi, và trải qua sự trôi kháng nguyên thường xuyên.
Đại dịch virus cúm H3N2 được ghi nhận lần đầu tiên ở Hoa Kỳ vào tháng 9 năm 1968. Số người chết được ước tính của đại dịch là 1 triệu người trên toàn thế giới và khoảng 100,000 người ở Hoa Kỳ. Hầu hết các trường hợp tử vong do virus H3N2 gây bệnh chủ yếu là ở những người từ 65 tuổi trở lên.
Sự gia tăng bất thường của các ca cúm tại châu Á cho thấy virus đang có xu hướng thích nghi nhanh hơn với môi trường và biến động khí hậu. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và di chuyển quốc tế ngày càng dày đặc, giới chuyên gia cảnh báo việc chuẩn bị cho các kịch bản cúm quanh năm là điều không thể xem nhẹ. Bên cạnh nỗ lực tiêm chủng và giám sát dịch tễ, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng ngừa cúm cũng sẽ đóng vai trò then chốt trong việc hạn chế nguy cơ bùng phát những “mùa cúm không mùa” trong tương lai.
Đinh Hoàng Anh