Trong bối cảnh Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050, Diễn đàn Sáng tạo châu Á năm 2025 đã diễn ra như một “cuộc hội ngộ” kịp thời giữa tư duy học thuật, kinh nghiệm quốc tế và nhu cầu thực tiễn của các địa phương Việt Nam. Diễn đàn không chỉ lý giải vai trò của sáng tạo trong phát triển bền vững mà còn đưa ra những mô hình, cách làm và kinh nghiệm quốc tế có thể áp dụng trực tiếp cho Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, những địa phương đang dẫn dắt quá trình chuyển đổi cơ cấu văn hóa, kinh tế của Việt Nam.
Ngày 28/11/2025, tại Hà Nội, Diễn đàn Sáng tạo châu Á năm 2025 do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức đã chính thức khai mạc. Trên gần 600 trang kỷ yếu, hơn 50 tham luận của các nhà khoa học, nghệ sĩ, doanh nhân sáng tạo và chuyên gia đến từ Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore, Malaysia, Nhật Bản, Indonesia… đã phác họa một bức tranh sinh động về tương lai của kinh tế sáng tạo châu Á, nơi văn hóa, con người và công nghệ kết nối thành những giá trị mới.
Sức nóng từ những vấn đề toàn cầu: Sáng tạo – Di sản – Đô thị – Cộng đồng
Một trong những điểm nhấn nổi bật của Diễn đàn là các tham luận xoay quanh xu thế phát triển của kinh tế sáng tạo toàn cầu và khu vực.
Trong tham luận mở đầu, ông Fleming Thomas Michael nhấn mạnh: “Kinh tế sáng tạo không chỉ là một ngành kinh tế mới, mà còn là nền tảng của năng lực cạnh tranh quốc gia trong thế kỷ XXI.” Theo ông, các ngành công nghiệp sáng tạo hiện đóng góp hơn 3.000 tỷ USD vào GDP toàn cầu và tạo ra trên 30 triệu việc làm.
Từ góc nhìn Trung Quốc, GS.TS Xiang Yong (Đại học Bắc Kinh) chia sẻ kinh nghiệm phát triển sáng tạo nông thôn, cho thấy nhiều địa phương đã biến làng cổ, văn hóa truyền thống và cảnh quan tự nhiên thành “thương hiệu sáng tạo”, thu hút hàng triệu du khách và mang lại doanh thu hàng tỷ NDT mỗi năm. Ông khẳng định: “Bảo tồn chỉ thực sự bền vững khi đi kèm sinh kế mới cho cộng đồng.”
Đại diện Hàn Quốc, TS. Lee Won Hee giới thiệu kinh nghiệm phát triển du lịch văn hóa và đô thị nghệ thuật, minh chứng qua các thành phố như Seoul, Busan, Incheon – nơi không gian ven sông, nhà máy cũ, khu dân cư cũ được tái sinh thành khu sáng tạo và nghệ thuật công cộng, góp phần nâng cao chất lượng sống, thu hút du khách và nhà đầu tư.
Ở góc nhìn Đông Nam Á, bà Harahap Siti Camelia, Tổng Cục trưởng Kinh tế Sáng tạo Indonesia khẳng định Indonesia coi công nghiệp sáng tạo là “trụ cột kinh tế thứ tư”, với sự bứt phá mạnh mẽ ở các lĩnh vực điện ảnh, âm nhạc, thời trang, thủ công mỹ nghệ và trò chơi điện tử.
Những góc tiếp cận đa chiều này đã đặt Diễn đàn vào dòng chảy chung của thế giới, nơi sáng tạo được nhìn nhận như một nguồn tài nguyên chiến lược, là nền tảng của đô thị hiện đại, du lịch chất lượng cao và động lực của nền kinh tế tri thức.
Kiến tạo đô thị sáng tạo: Khi di sản trở thành hạ tầng phát triển.
Một trong những chủ đề trọng tâm của Diễn đàn là “kiến tạo địa điểm sáng tạo” (creative placemaking), xu hướng được nhấn mạnh trong Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam.
TS.KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng các đô thị Việt Nam đang chuyển dịch từ tư duy “quản lý di sản” sang “phát huy di sản” một hướng đi tiến bộ khi di sản được xem là chất liệu để hình thành sản phẩm du lịch, lễ hội và không gian sáng tạo mới. Ông phân tích các mô hình tiêu biểu trong khu vực như tái thiết cảng biển và phố cổ George Town (Malaysia), không gian nghệ thuật cộng đồng Sukhothai (Thái Lan) hay Art District của Hàn Quốc – những ví dụ có thể tham chiếu cho Hà Nội, Huế, Đà Nẵng.
Các tham luận khác cũng cho thấy nhiều địa phương ở Việt Nam đang chủ động định nghĩa lại “không gian văn hóa”. Làng cổ Đường Lâm (Hà Nội) được đề xuất trở thành “không gian di sản – sáng tạo”, gắn kết trải nghiệm làng cổ với thiết kế, nông nghiệp sáng tạo và du lịch cộng đồng. Hội An được giới thiệu như “Trung tâm Di sản và Sáng tạo”, nơi di sản không bị bảo tàng hóa, mà được vận hành linh hoạt trong mạng lưới sáng tạo địa phương. Sa Pa được ví như “bảo tàng sống của cộng đồng”, nơi văn hóa dân tộc thiểu số được khai thác thông qua âm nhạc bản địa, nghề thủ công và du lịch trải nghiệm.
Một điểm mới đáng chú ý là vai trò của nghệ thuật công cộng trong không gian đô thị, đặc biệt tại Hà Nội và TP.HCM, nơi các công trình hành chính, công viên và mặt nước được coi là “hạ tầng mềm” để phát triển festival, sự kiện văn hóa và nghệ thuật thị giác.
Chính sách, thị trường và hệ sinh thái sáng tạo: Bài học thực tiễn cho Việt Nam.
Bên cạnh nội dung học thuật, Diễn đàn cũng dành nhiều thời lượng cho thực tiễn chính sách và mô hình phát triển. Tham luận về xúc tiến thương mại và đầu tư trong công nghiệp văn hóa chỉ ra rằng Việt Nam hiện thiếu các cơ chế tài chính đặc thù, hệ thống hỗ trợ doanh nghiệp sáng tạo và trung tâm thương mại – triển lãm hiện đại. Trong khi đó, tham luận về thị trường nghệ thuật Việt Nam đặt câu hỏi: “Nên phát triển theo cơ chế thị trường hay theo mô hình quản lý nhà nước?”, đồng thời gợi mở hướng đi xây dựng thị trường minh bạch, tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế.
Một bài tham luận khác phân tích mô hình khu công nghiệp văn hóa tại Trung Quốc, với ví dụ từ Thượng Hải, Thiên Tân và Nam Kinh, cho thấy cách các thành phố này quy hoạch cụm công nghiệp sáng tạo, khuyến khích ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và liên kết với các trường đại học để hình thành hệ sinh thái sáng tạo bền vững.
.
Ứng dụng ở cấp địa phương: Khi chiến lược trở thành hành động.
Ở cấp địa phương, nhiều tham luận tại Diễn đàn mang tính ứng dụng thực tiễn cao, mở ra hướng đi cụ thể cho từng vùng, miền.
Tại TP.HCM, kinh nghiệm tổ chức lại không gian bờ sông Sài Gòn (Bến Bạch Đằng) theo xu hướng creative waterfront được xem là mô hình tiêu biểu. Các chuyên gia so sánh, đối chiếu với những ví dụ thành công như Clarke Quay (Singapore), Riverfront Bangkok hay Tokyo Bay, từ đó rút ra bài học về quy hoạch, thiết kế cảnh quan và phát triển kinh tế sáng tạo ven sông.
Các địa phương như Ninh Bình, An Giang, Quảng Ngãi được gợi ý phát triển du lịch văn hóa kết hợp nghệ thuật bản địa, khai thác giá trị truyền thống, di sản và bản sắc vùng miền để hình thành sản phẩm du lịch sáng tạo đặc trưng.
Bên cạnh đó, cà phê, thời trang, ẩm thực, điện ảnh và trải nghiệm đường phố được xác định là “những mũi nhọn mềm”, yếu tố giúp các tỉnh, thành xây dựng thương hiệu văn hóa riêng, phù hợp với xu hướng phát triển công nghiệp sáng tạo hiện nay.
Những nội dung này chính là phần mà các địa phương Việt Nam có thể ứng dụng trực tiếp như một “bộ công cụ” để triển khai Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa quốc gia.
Ý nghĩa đối với Hà Nội, Huế, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh
Hà Nội – Trung tâm của mạng lưới đô thị sáng tạo. Hà Nội đang hướng đến vai trò thành phố sáng tạo trong Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO, và Diễn đàn đã mang đến nhiều luận cứ quan trọng để củng cố định hướng này. Các chuyên gia nhấn mạnh vai trò của nghệ thuật công cộng như một “hạ tầng văn hóa”, góp phần cải thiện chất lượng sống và kết nối cộng đồng. Thành phố có thể khai thác hiệu quả các di sản đô thị như khu phố cổ, phố cũ, phát triển không gian sáng tạo trong các công trình kiến trúc Pháp và làng cổ vùng ven. Với lợi thế đó, Hà Nội có cơ sở để xây dựng hệ sinh thái sáng tạo quy mô lớn, kết hợp giữa hạ tầng di sản và nguồn lực sáng tạo trẻ.
Huế – Từ đô thị di sản đến thành phố sáng tạo về ẩm thực. Trong kỷ yếu Diễn đàn, tham luận về ẩm thực gắn với các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs 2030) được đánh giá là một trong những nội dung giá trị nhất dành cho Huế – cơ sở vững chắc để thành phố gia nhập Mạng lưới Thành phố Sáng tạo UNESCO (UCCN) trong lĩnh vực Ẩm thực. Huế có thể học hỏi từ các mô hình quốc tế: George Town (Malaysia) – biến di sản thành “sân khấu sống”; Sukhothai (Thái Lan) – kết hợp nghệ thuật bản địa với du lịch sáng tạo; và Hội An (Việt Nam) – bảo tồn di sản gắn với kinh tế sáng tạo. Trong bối cảnh Huế chính thức trở thành thành phố trực thuộc Trung ương từ năm 2025, Diễn đàn gợi mở cách tiếp cận mới: Huế không chỉ là “đô thị di sản”, mà còn là “phòng thí nghiệm sáng tạo” của miền Trung.
Đà Nẵng – Từ đô thị sự kiện đến đô thị sáng tạo. Với lợi thế hạ tầng hiện đại, du lịch biển và kinh tế số, Đà Nẵng được khuyến nghị chuyển từ mô hình đô thị sự kiện sang kinh tế sáng tạo. Các tham luận đề xuất: Hình thành khu sáng tạo biển, phát triển “bãi biển nghệ thuật”, festival âm nhạc đường phố. Quy hoạch cầu, bờ sông và công viên thành không gian văn hóa – giải trí theo mô hình Singapore hoặc Busan. Thiết lập liên kết sáng tạo Huế – Đà Nẵng – Hội An, hình thành hành lang văn hóa – du lịch miền Trung.
TP.Hồ Chí Minh – Trung tâm công nghiệp văn hóa quốc gia. Là địa phương được nhắc đến nhiều nhất tại Diễn đàn, TP.HCM được nhìn nhận như đầu tàu của công nghiệp văn hóa Việt Nam. Các tham luận tập trung vào kinh nghiệm tái thiết bờ sông Bạch Đằng, phát triển trung tâm triển lãm – nghệ thuật, xây dựng thị trường điện ảnh và hình thành khu công nghiệp văn hóa chuyên biệt. Nếu có cơ chế đột phá và chính sách đặc thù, TP.HCM hoàn toàn có thể vươn lên thành trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực Đông Nam Á.
Kịp thời và thiết thực trong bối cảnh Chiến lược Công nghiệp Văn hóa vừa ban hành.
Các tham luận của học giả trong và ngoài nước đã đề cập chính xác những trụ cột mà Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đặt ra: phát triển hạ tầng sáng tạo, quy hoạch cụm công nghiệp văn hóa, hình thành đô thị sáng tạo, nâng cao vai trò sáng tạo cộng đồng và thúc đẩy hợp tác quốc tế.
Diễn đàn diễn ra đúng thời điểm các bộ, ngành và địa phương đang xây dựng chương trình hành động cho giai đoạn 2026–2030, trở thành không gian kết nối học thuật – chính sách – thực tiễn. Có thể nói, Diễn đàn “đúng thời điểm, đúng nhu cầu, đúng xu hướng quốc tế và đúng mã ngành” của Chiến lược – một cú hích quan trọng cho giai đoạn triển khai sắp tới.
Diễn đàn Sáng tạo châu Á 2025 gửi đi một thông điệp xuyên suốt: sáng tạo không phải là đặc quyền của nghệ sĩ, mà là nguồn lực phát triển mới của quốc gia và từng địa phương. Trong bối cảnh Việt Nam bước vào thập niên triển khai Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, Diễn đàn trở thành “phòng thí nghiệm chính sách”, nơi nhà quản lý, học giả và cộng đồng sáng tạo cùng gặp gỡ, đối thoại và hình thành những ý tưởng mới cho tương lai.
Hà Nội, Huế, Đà Nẵng và TP.HCM – với nguồn lực, bản sắc và vị thế riêng – đang đứng trước cơ hội hiếm có để chuyển mình mạnh mẽ: Từ “đô thị văn hóa” thành “đô thị sáng tạo”, từ “bảo tồn” sang “đổi mới sáng tạo từ di sản” và từ “quản lý” sang “kiến tạo”.
Chính từ những diễn đàn như thế này, những quyết sách cụ thể cho tương lai sáng tạo của Việt Nam sẽ được khởi nguồn mở ra một hành trình mới, nơi sáng tạo trở thành động lực trung tâm cho phát triển bền vững.
Hương Bình