Tọa lạc giữa trung tâm Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc, đền Vũ Hầu (Miếu Hán Chiêu Liệt Đế) từ lâu được xem là “thánh địa Tam Quốc”, là bảo tàng đặc sắc bậc nhất lưu giữ ký ức về thời kỳ Thục Hán. Không chỉ mang giá trị sử học, kiến trúc và văn hóa sâu sắc, Vũ Hầu còn là ví dụ sinh động về cách một đô thị hiện đại biết gìn giữ di sản và khai thác giá trị quá khứ một cách sáng tạo, bền vững.
Vào sáng ngày 6/12/2025, đoàn công tác, khảo sát, học tập mô hình thành phố sáng tạo lĩnh vực ẩm thực của thành phố Huế do TS. Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao, dẫn đầu đã có chuyến khảo sát thực địa tại Đền Vũ Hầu. Đây không chỉ là cuộc tham quan thông thường mà là quá trình nghiên cứu thực tế về mô hình quản lý, tổ chức không gian di sản và đặc biệt là cách Thành Đô phát huy giá trị văn hóa lịch sử thông qua sự kết hợp giữa bảo tàng di sản và khu phố cổ Cẩm Lý (Jinli Ancient Street) ngay bên cạnh. Những kinh nghiệm này được đánh giá là rất hữu ích đối với Huế, đô thị di sản đang trong lộ trình phát triển du lịch văn hóa sáng tạo.
Di tích ngàn năm gắn với hào khí Thục Hán
Đền Vũ Hầu có nguồn gốc từ lăng Huệ Lăng, nơi an táng Hán Chiêu Liệt Đế Lưu Bị vào năm 223. Về sau, khi Gia Cát Lượng mất, dân chúng lập miếu thờ gần đó để tưởng nhớ bậc quân sư kiệt xuất. Trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, hai công trình miếu và lăng được hợp nhất thành quần thể kiến trúc rộng lớn gọi là Vũ Hầu Tự.
Ngày nay, toàn bộ khu di tích có diện tích hơn 150.000 m², gồm:bKhu di tích lịch sử bảo tàng (37.000 m²); Khu trải nghiệm văn hóa Tam Quốc; và Khu phố cổ Cẩm Lý (Jinli) – nơi tái hiện không gian dân gian, ẩm thực và nghề thủ công truyền thống.
Vũ Hầu Tự là nơi thờ tự Lưu Bị, Gia Cát Lượng và nhiều danh tướng Thục Hán. Các pho tượng, bia ký, hành lang, vườn cây, hồ nước… được tổ chức theo trục chính tắc của kiến trúc cung đình Trung Hoa, tạo nên không gian trang nghiêm mà vẫn hài hòa, gợi cảm giác sống động về một thời kỳ lịch sử oanh liệt.
Năm 1961, Đền Vũ Hầu được Chính phủ Trung Quốc công nhận là Đơn vị bảo vệ di tích văn hóa trọng điểm cấp quốc gia; năm 1984 chính thức chuyển đổi thành bảo tàng; năm 2008 trở thành bảo tàng cấp quốc gia hạng nhất.
Mô hình quản lý: bảo tồn bền vững, vận hành chuyên nghiệp.
Điểm đáng chú ý nhất ở Vũ Hầu Tự không chỉ nằm ở giá trị lịch sử mà ở cơ chế quản lý, tổ chức không gian và phương thức vận hành bảo tàng, điều đã tạo nên hiệu quả bền vững trong bảo tồn và khai thác du lịch.
Bảo tồn di sản đi đôi với tu bổ khoa học. Công tác bảo tồn tại đây được chuẩn hóa: Tu bổ định kỳ kiến trúc gỗ, tường, mái ngói; Kiểm kê, bảo dưỡng hệ thống tượng thờ và hiện vật; Áp dụng phương pháp bảo tồn “không can thiệp quá mức”, đảm bảo giữ nguyên dấu ấn lịch sử.
Các đợt khảo sát năm 2022 của chuyên gia bảo tàng đã phát hiện 8 tấm bia thời Thanh bị che phủ từ trước, góp phần làm phong phú thêm trữ lượng tư liệu của di tích.
Tổ chức trải nghiệm theo hướng “bảo tàng sống”. Ban quản lý đã phát triển Vũ Hầu Tự thành một “không gian di sản mở” với nhiều tầng trải nghiệm: Không chỉ trưng bày tĩnh mà có các tuyến thuyết minh, hoạt động trải nghiệm văn hóa Tam Quốc; Không gian sân vườn, hồ nước, lối đi, kiến trúc… được gìn giữ nguyên bản nhưng bố trí khoa học để phục vụ lưu lượng khách lớn; Các phòng trưng bày được thiết kế theo mạch truyện lịch sử, giúp du khách nắm bắt toàn cảnh bối cảnh Thục Hán.
Kết nối bảo tàng với đời sống hiện đại: mô hình Cẩm Lý: Sự kết hợp giữa di tích Vũ Hầu và khu phố cổ Cẩm Lý (Jinli) được xem là mô hình tiêu biểu.
Cẩm Lý liền kề cổng sau của bảo tàng tái hiện kiến trúc cổ, bán hàng thủ công, ẩm thực đường phố, sân khấu dân gian, nghệ thuật trà, thư pháp… tạo nên không gian sống động giúp: Kéo dài thời gian lưu trú của du khách; Tăng trải nghiệm văn hóa tiêu dùng; Giảm áp lực lên khu di tích chính; Tạo nguồn thu bền vững để tái đầu tư cho công tác bảo tồn. Đây chính là mô hình “bảo tàng + phố cổ”, sự kết hợp giữa di sản vật thể và di sản phi vật thể, tương tự cách nhiều quốc gia áp dụng để tạo hệ sinh thái du lịch văn hóa.
Kinh nghiệm cho Huế: nhìn từ chuyến khảo sát ngày 6/12/2025
Trong khuôn khổ chương trình khảo sát mô hình thành phố sáng tạo lĩnh vực ẩm thực, đoàn công tác của thành phố Huế đã đến Đền Vũ Hầu vào sáng 6/12/2025. Tại đây, đoàn dành thời gian tìm hiểu: Cách tổ chức, phân luồng khách trong bảo tàng; Cơ chế vận hành giữa Ban quản lý di tích và chính quyền địa phương; Hệ thống dịch vụ du lịch và trải nghiệm văn hóa; Mô hình tổ chức khu phố cổ Cẩm Lý liền kề, cách để tạo không gian văn hóa kinh tế phụ trợ cho bảo tàng.
Đoàn đánh giá mô hình của Thành Đô có nhiều điểm đáng học hỏi cho Huế, đặc biệt trong bối cảnh Huế đang định vị mình như đô thị di sản, thành phố du lịch quốc gia, đồng thời triển khai các dự án như: Phát huy giá trị di tích Hoàng thành – Đại Nội Huế; Xây dựng các không gian văn hóa, thương mại mang bản sắc Huế; Phát triển các phố đi bộ kết hợp nghệ thuật và ẩm thực; Kết nối di sản với khu dân cư, dịch vụ du lịch một cách hài hòa…
Bài học nổi bật rút ra từ mô hình Vũ Hầu – Cẩm Lý
Di sản cần một “không gian đệm văn hóa” như Jinli để giảm tải, bổ trợ và làm phong phú trải nghiệm; Khai thác di sản cần sáng tạo nhưng phải dựa trên nguyên tắc bảo tồn nghiêm ngặt; Bảo tàng không chỉ trưng bày, mà phải kể được câu chuyện lịch sử một cách sống động; Kết hợp di sản với ẩm thực, thủ công, nghệ thuật biểu diễn giúp lan tỏa bản sắc địa phương; Hệ sinh thái du lịch quanh di sản phải được thiết kế đồng bộ, tạo nguồn thu bền vững để tái đầu tư cho bảo tồn.
Những kinh nghiệm này phù hợp với định hướng Huế đang triển khai, nhất là trong việc hình thành các không gian văn hóa, thương mại như phố đi bộ Hai Bà Trưng, phố đêm Hoàng thành, hay các chương trình tôn vinh áo dài, ẩm thực Huế, di sản sống.
Đền Vũ Hầu, minh chứng về sự hòa quyện giữa quá khứ và hiện đại
Không gian Vũ Hầu ngày nay cho thấy một triết lý bảo tồn mang tính thời đại: Không “đóng khung” di sản; Không biến bảo tàng thành nơi trưng bày tĩnh; Không tách rời quá khứ khỏi đời sống đương đại, mà tạo nên một tổ hợp văn hóa gồm di tích lịch sử + bảo tàng + phố cổ + trải nghiệm dân gian.
Chính điều này khiến Vũ Hầu trở thành điểm đến sống động, nơi lịch sử không chỉ được gìn giữ mà còn được kể lại, tái hiện, nuôi dưỡng qua nhiều thế hệ.
Đền Vũ Hầu là một trong những mô hình mẫu mực của Trung Quốc và châu Á trong việc bảo tồn – khai thác di sản gắn với phát triển du lịch. Từ bảo tàng lịch sử đến khu phố cổ Cẩm Lý, từ cách quản lý di tích đến tổ chức trải nghiệm, Thành Đô đã cho thấy cách làm bài bản, khoa học, giàu tính sáng tạo.
Chuyến khảo sát của đoàn công tác thành phố Huế vào ngày 6/12/2025 càng khẳng định rằng đây là mô hình có giá trị tham khảo lớn. Trong bối cảnh Huế hướng đến mục tiêu trở thành đô thị di sản – thành phố sáng tạo trong lĩnh vực văn hóa và ẩm thực, những kinh nghiệm này hoàn toàn có thể vận dụng linh hoạt để xây dựng không gian văn hóa du lịch đặc sắc, phát huy giá trị di sản cố đô một cách bền vững và hiện đại.
Hương Bình