Ngày 28/6, tại Hà Nội, Tổng cục Khí tượng Thủy văn (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã tổ chức Hội thảo Công bố Hệ thống hỗ trợ cảnh báo lũ quét Đông Nam Á (SEAFFGS) và kết thúc hợp phần Đông Nam Á thuộc Dự án CREWS Canada. GS.TS Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn (KTTV) tin tưởng rằng sự vận hành Hệ thống hỗ trợ cảnh báo lũ quét Đông Nam Á sẽ giúp nhiều người dân được an toàn và giảm thiểu thiệt hại đáng kể về lũ quét trong khu vực.
Cảnh báo lũ quét góp phần đảm bảo an sinh xã hội
Trong nhiều thập niên trở lại đây, thiên tai đã và đang gây ra nhiều tác động và thiệt hại nặng nề. Theo Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu, tần suất và mức độ nghiêm trọng của những hiểm họa ngày càng gia tăng, tiếp tục đe dọa cuộc sống con người, hệ sinh thái và nền kinh tế.
Trong đó, lũ quét được đánh giá là một trong những hiện tượng thiên tai gây thiệt hại lớn nhất về người và tài sản. Với đặc thù thường xảy ra trên quy mô nhỏ hẹp, xuất hiện trong thời gian ngắn khi có mưa lớn kích hoạt và ảnh hưởng của nhiều nhân tố địa phương khác như: địa hình, địa chất, hoạt động kinh tế xã hội của con người trên khu vực nhỏ, lũ quét được đánh giá là loại hình thiên tai vô cùng khó khăn trong dự báo trên thế giới cũng như ở Việt Nam.
Trong bối cảnh đó, hệ thống thông tin rủi ro và cảnh báo sớm (EWS) ngày càng được coi là chìa khóa để giảm những tác động thiệt hại của thiên tai. Việc xây dựng và triển khai hệ thống dự báo, cảnh báo lũ quét thực sự cần thiết mang lại lợi ích to lớn đảm bảo an sinh cho xã hội.
Năm 2017, Tổ chức Môi trường và Biến đổi khí hậu Canada (ECCC) và Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) đã xây dựng dự án “Khả năng chống chịu tác động của các hiện tượng khí tượng thuỷ văn qua việc tăng cường các hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai” ở các quốc đảo nhỏ đang phát triển và Đông Nam Á”. Dự án được thiết kế dựa trên sự tích hợp các sáng kiến của WMO với trọng tâm là lũ quét, sạt lở đất và thời tiết nguy hiểm, gồm hệ thống hướng dẫn lũ quét, chương trình dự báo thời tiết nguy hiểm.
“Hệ thống hỗ trợ cảnh báo lũ quét khu vực Đông Nam Á” là một hợp phần quan trọng của dự án, Việt Nam được chấp thuận là đại diện Trung tâm vùng của SEAFFGS (gồm 4 nước thành viên: Việt Nam, Lào, Campuchia, Philippines).
Với vai trò Trung tâm Vùng, Việt Nam sẽ quản lý 2 máy chủ đặt tại Tổng cục KTTV, cung cấp thông tin liên lạc, cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực duy trì đường truyền, dữ liệu, bảo trì, vận hành hệ thống để cung cấp dữ liệu và trao đổi cho các Trung tâm KTTV tại khu vực Đông Nam Á. Chịu trách nhiệm phối hợp với các nước thành viên trong khai thác và sử dụng các sản phẩm của SEAFFGS nhằm nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo lũ quét, sạt lở. Dự án có tổng kinh phí 1,3 triệu USD, được tài trợ theo hình thức hỗ trợ kỹ thuật không hoàn lại.
Trước đó, tháng 10/2021, Ban Dịch vụ thủy văn và Tài nguyên nước (HWR), Tổ chức WMO đã tổ chức hội thảo chia sẻ về các vấn đề về sự phát triển của Hệ thống SEAFFGS; Phát triển mô-đun FFGS Landslide (sạt lở đất) và các yêu cầu dữ liệu đầu vào; Bảo trì hệ thống SEAFFGS; Ủy hội sông Mê Kông (MRCFFGS) với SEAFFGS;
Hệ thống SEAFFGS đã thiết lập 7 khóa đào tạo tập huấn (3 khóa đào tạo trực tuyến về SEAFFGS trong năm 2021) cho đại diện của một số nước khu vực Đông Nam Á.
Dữ liệu của Việt Nam đã được tích hợp gồm 10 ra đa, 370 trạm mưa tự động, đường bao hành chính quận, huyện, xã, sản phẩm Nowcasting dự báo mưa, sản phẩm dự báo mưa số trị từ mô hình WRF do Việt Nam cung cấp và sản phẩm dự báo mưa WRF từ hệ thống FFGS của Ủy hội sông Mê Kông (MRCFFGS).
WMO và HRC đang phát triển thêm mô đun về sạt lở cho Việt Nam và sẽ phát triển bổ sung thêm cho các nước Lào, Campuchia và Thái Lan. Mô đun sạt lở đất phát triển cho khu vực Việt Nam dự kiến sẽ hoàn thành và tổ chức đào tạo trực tuyến vào tháng 3/2022, tích hợp trên nền SEAFFGS, các quốc gia khác phát triển trong năm 2023.
Việt Nam cam kết vận hành, duy trì hiệu quả SEAFFGS
Phát biểu tại lễ Công bố Hệ thống hỗ trợ cảnh báo lũ quét Đông Nam Á (SEAFFGS), GS.TS Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV đã nêu rõ cộng đồng các nước khu vực Đông Nam Á sẽ có một sản phẩm về cảnh báo lũ quét, sạt lở đất và tin tưởng rằng sự vận hành của hệ thống này sẽ giúp cho rất nhiều người dân được an toàn và giảm thiểu thiệt hại đáng kể về lũ quét cho khu vực. Hệ thống tích hợp nhiều nguồn dữ liệu khác nhau từ vệ tinh, radar, trạm tự động và đo đạc địa hình nhằm hỗ trợ người làm công tác dự báo có thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất hiệu quả.
Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV Việt Nam gửi lời cảm ơn tới Ban thư ký WMO, Chính phủ Canada, các dự án CREWs, Công ty HRC và 4 nước thành viên gồm: Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam vì những nỗ lực và cống hiến đáng kể trong việc phát triển sản phẩm cho khu vực. Đây là sự hợp tác thành công trên nhiều quy mô khác nhau như quy mô quốc gia, khu vực và toàn cầu. Đây là hệ thống thứ 15 được WMO triển khai trên toàn thế giới.
Việt Nam đã cam kết sẽ cố gắng không ngừng để vận hành và duy trì hiệu quả SEAFFGS. Đồng thời mong muốn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ WMO và các nước thành viên nhằm cung cấp thông tin tốt hơn về cảnh báo lũ quét và sạt lở đất, cùng chung sức tạo ra một nền tảng toàn cầu về FFGS, nơi các Trung tâm khu vực có thể tham gia để trao đổi kinh nghiệm, kiến thức nhằm nâng cao năng lực về cảnh báo lũ quét và sạt lở đất góp phần giảm nhẹ rủi ro thiên tai và phát triển bền vững trong khu vực và tại Việt Nam.
Bà Hwirin Kim – Trưởng bộ phận Dịch vụ Thủy văn và Tài nguyên nước (HWR) của Tổ chức Khí tượng thế giới WMO – cho biết: “Đông Nam Á là khu vực chịu rất nhiều ảnh hưởng xấu từ lũ quét và sạt lở đất vào mùa mưa. Đó là lý do vì sao chúng tôi chọn khu vực Đông Nam Á để xây dựng hệ thống định hướng cảnh báo lũ quét. Hệ thống này sẽ giúp cho các nước Đông Nam Á nâng cao năng lực cảnh báo lũ quét, sạt lở đất, từ đó góp phần giảm thiểu những tác hại do lũ quét, sạt lở đất gây ra”.
VPCP