Ngày 14/11/2025, tại Manila (Philippines), phát biểu tại Phiên toàn thể Hội nghị Bộ trưởng Tư pháp ASEAN lần thứ 13 (ALAWMM 13), Bộ trưởng Bộ Tư pháp Việt Nam Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh vai trò then chốt của hợp tác pháp luật và tư pháp trong bối cảnh khu vực và thế giới nhiều biến động. Việt Nam cũng đề xuất ba định hướng ưu tiên nhằm thúc đẩy hợp tác pháp lý nội khối, góp phần triển khai hiệu quả Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.
Trong bối cảnh thế giới và khu vực liên tục biến động phức tạp, việc duy trì vai trò trung tâm của ASEAN và xây dựng một Cộng đồng “tự cường, năng động, sáng tạo, lấy người dân làm trung tâm” trở thành mục tiêu chung của các quốc gia thành viên. Trong tiến trình này, hợp tác pháp luật và tư pháp giữ vị trí then chốt, tạo nền tảng để triển khai hiệu quả các mục tiêu của trụ cột Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN, đồng thời góp phần bảo đảm an ninh, trật tự và phát triển bền vững trong khu vực.
Hướng tới hiện thực hóa Tầm nhìn ASEAN 2045, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đưa ra ba định hướng ưu tiên thúc đẩy hợp tác pháp luật và tư pháp thời gian tới.
Thứ nhất, tăng cường vai trò của hợp tác pháp luật và tư pháp trong củng cố đoàn kết, thống nhất và nâng cao hiệu quả thể chế ASEAN. Các nước cần tiếp tục nghiên cứu kết nối hệ thống pháp luật, thực thi hiệu quả các điều ước và văn kiện pháp lý của ASEAN; đồng thời đẩy mạnh phối hợp ứng phó các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, nhất là tội phạm xuyên quốc gia và tội phạm mạng.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết, cuối tháng 10 vừa qua Việt Nam đã đăng cai Lễ mở ký Công ước Hà Nội – Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng, tạo nền tảng pháp lý quan trọng để cộng đồng quốc tế chung tay ứng phó các thách thức an ninh xuyên biên giới. Ông cũng nhấn mạnh việc tiếp tục đề cao nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tôn trọng tiến trình ngoại giao và pháp lý, tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982, nhằm duy trì hòa bình, ổn định và thúc đẩy hợp tác trong khu vực.
Thứ hai, xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc thúc đẩy liên kết nội khối phục vụ phát triển kinh tế – xã hội. Theo đó, ASEAN cần đẩy mạnh hợp tác tương trợ tư pháp, mở rộng áp dụng các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế trong lĩnh vực dân sự và thương mại, qua đó tạo thuận lợi cho giao lưu kinh tế nội khối. Bên cạnh đó, việc chia sẻ kiến thức pháp luật, xây dựng hệ thống quản lý tri thức và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ pháp luật và tư pháp cũng là yêu cầu quan trọng.
Thứ ba, đưa pháp luật và tư pháp trở thành “bệ đỡ thể chế” cho đổi mới sáng tạo. Bộ trưởng đề nghị ASEAN chủ động xây dựng khung pháp lý cho kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; đồng thời thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động tư pháp và xây dựng pháp luật.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cũng thông tin về kế hoạch Việt Nam đăng cai Diễn đàn Pháp luật ASEAN 2026 với chủ đề “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong xây dựng và thi hành pháp luật trong kỷ nguyên số”. Sự kiện được kỳ vọng sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho tiến trình chuyển đổi số trong hệ thống pháp luật khu vực.
Nhân dịp kỷ niệm 30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN (1995–2025), Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh khẳng định Việt Nam sẽ tiếp tục là thành viên tích cực, có trách nhiệm và phối hợp chặt chẽ với các nước trong khu vực nhằm tăng cường hợp tác pháp luật và tư pháp. Việt Nam cam kết cùng ASEAN triển khai hiệu quả Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045, hướng tới một khu vực hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển thịnh vượng.
Trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Tư pháp ASEAN lần thứ 13 (ALAWMM 13), đại diện các quốc gia ASEAN đã chính thức ký kết Hiệp định ASEAN về dẫn độ giữa 11 nước thành viên. Sau hơn bốn năm đàm phán (từ năm 2021 đến nay, qua 14 phiên họp), Hiệp định được hoàn tất và ký kết, trở thành dấu mốc nổi bật của chặng đường 40 năm hợp tác pháp luật và tư pháp nội khối, đồng thời thể hiện bước tiến quan trọng trong tăng cường hợp tác pháp lý ASEAN.
Hiệp định này tạo lập khuôn khổ pháp lý thống nhất cho việc dẫn độ tội phạm giữa các nước thành viên, là minh chứng rõ ràng cho cam kết mạnh mẽ của ASEAN trong nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia. Qua đó, khu vực tiếp tục thúc đẩy bảo đảm pháp quyền, công lý và góp phần giữ gìn hòa bình, ổn định trong ASEAN.
Với những kết quả đạt được tại ALAWMM 13 và việc ký kết Hiệp định ASEAN về dẫn độ, hợp tác pháp luật và tư pháp trong khu vực đang bước vào giai đoạn phát triển mới, thực chất và hiệu quả hơn. Những cam kết mạnh mẽ của các quốc gia thành viên, trong đó có vai trò chủ động của Việt Nam, tiếp tục khẳng định quyết tâm chung xây dựng một ASEAN đoàn kết, thượng tôn pháp luật và đủ năng lực ứng phó với các thách thức an ninh hiện nay. Đây chính là nền tảng quan trọng để khu vực hướng tới tương lai hòa bình, ổn định và thịnh vượng bền vững.
Đồng Trịnh