Ngày 6/10/2025, Ủy ban Nobel công bố giải Nobel Y sinh năm 2025 được trao cho ba nhà khoa học Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi vì những phát hiện mang tính đột phá liên quan đến khả năng dung nạp miễn dịch ngoại vi. Công trình của họ đã mở ra hướng đi mới trong việc hiểu rõ cơ chế ngăn chặn hệ miễn dịch tấn công chính cơ thể, góp phần quan trọng vào nghiên cứu và điều trị các bệnh tự miễn.
“Những khám phá của họ có ý nghĩa quyết định đối với sự hiểu biết của chúng ta về cách thức hoạt động của hệ miễn dịch, và lý do không phải ai cũng mắc các bệnh tự miễn nghiêm trọng,” Chủ tịch Ủy ban Nobel Olle Kämpe nhấn mạnh trong buổi công bố.
Công trình của ba nhà khoa học đã làm sáng tỏ vai trò của các tế bào T điều hòa (regulatory T cells – Treg) trong việc kiểm soát phản ứng miễn dịch, ngăn chặn tình trạng hệ miễn dịch tấn công chính cơ thể, vốn là nguyên nhân gây ra các bệnh như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, tiểu đường type 1 hay đa xơ cứng. Phát hiện này không chỉ mở rộng hiểu biết cơ bản về sinh học miễn dịch mà còn đặt nền tảng cho các liệu pháp điều hòa miễn dịch thế hệ mới, hứa hẹn cải thiện điều trị các bệnh tự miễn, ung thư và thậm chí là trong cấy ghép nội tạng.
Trong lịch sử gần đây, các giải Nobel Y sinh liên tiếp tôn vinh những công trình có tác động sâu rộng tới y học phân tử và công nghệ sinh học hiện đại. Năm 2024, hai nhà khoa học người Mỹ Victor Ambros và Gary Ruvkun được trao giải vì phát hiện ra microRNA và vai trò của chúng trong điều hòa gen – một trong những khám phá mở ra kỷ nguyên nghiên cứu về RNA phi mã hóa. Trước đó, năm 2023, Katalin Karikó (Hungary) và Drew Weissman (Mỹ) nhận giải nhờ công trình về biến đổi nucleoside, nền tảng cho vaccine mRNA, bước ngoặt giúp thế giới kiểm soát đại dịch Covid-19.
Được khởi xướng cách đây hơn 120 năm bởi nhà phát minh người Thụy Điển Alfred Nobel, giải thưởng Nobel là biểu tượng cao quý nhất tôn vinh những đóng góp vượt trội cho nhân loại trong các lĩnh vực Y học, Vật lý, Hóa học, Văn học, Hòa bình và Kinh tế học (được bổ sung sau). Giải Nobel Y sinh đặc biệt được coi là thước đo danh giá của tri thức khoa học sự sống, phản ánh những tiến bộ nền tảng định hình tương lai của y học hiện đại.
Những phát hiện của Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi không chỉ mở ra hướng đi mới trong nghiên cứu y học, mà còn khẳng định sức mạnh của khoa học cơ bản trong việc lý giải những cơ chế tinh vi nhất của sự sống. Cơ chế dung nạp miễn dịch ngoại vi – từ chỗ là bí ẩn trong hệ thống phòng thủ của cơ thể – nay trở thành chìa khóa giúp con người hiểu và kiểm soát chính hệ miễn dịch của mình.
Giải Nobel Y sinh 2025 vì thế không chỉ tôn vinh ba nhà khoa học xuất sắc, mà còn là lời nhắc nhở về giá trị bền vững của tri thức và khám phá khoa học, những nỗ lực âm thầm nhưng mang lại hi vọng chữa lành cho hàng triệu người đang sống chung với bệnh tự miễn trên khắp thế giới.
Đinh Hoàng Anh