Ngày 6/10/2025, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Huế Nguyễn Thanh Bình đã ký ban hành Kế hoạch số 408/KH-UBND về việc sưu tầm, số hóa, bảo quản, phục hồi và phát huy giá trị tư liệu Hán – Nôm trên địa bàn thành phố Huế giai đoạn 2026 – 2030. Đây là bước đi tiếp nối nỗ lực nhiều năm qua của chính quyền và ngành văn hóa thành phố, nhằm gìn giữ, khai thác và lan tỏa giá trị di sản đặc sắc của vùng đất Cố đô, nơi lưu giữ kho tư liệu quý báu phản ánh chiều sâu lịch sử và bản sắc văn hóa dân tộc.
Huế đẩy mạnh sưu tầm, số hóa và phát huy giá trị kho tư liệu Hán – Nôm
Huế là địa phương đang lưu giữ một khối lượng tư liệu Hán – Nôm đặc biệt phong phú và có giá trị, phân bố rộng khắp trong các dòng họ, làng xã, cơ sở tôn giáo và tư gia. Nguồn tư liệu này bao gồm nhiều loại hình khác nhau như sắc phong, chiếu chỉ, chế phong, gia phả, địa bạ, đinh bạ, hương ước, văn bản hành chính, tác phẩm văn học, y học, lịch sử, văn cúng… Mỗi trang tư liệu là chứng tích sinh động phản ánh tiến trình lịch sử, văn hóa, phong tục, tập quán và đời sống tinh thần của người dân xứ Huế qua nhiều thế kỷ – góp phần tạo nên chiều sâu di sản của vùng đất Cố đô.
Trong nhiều năm qua, Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Huế đã chỉ đạo Thư viện Tổng hợp thành phố phối hợp với các cơ quan chuyên môn, nhà nghiên cứu và cộng đồng dân cư sưu tầm, phân loại và số hóa hệ thống văn bản Hán – Nôm làng xã trên toàn địa bàn. Đến nay, gần 500.000 văn bản Hán – Nôm đã được thu thập và số hóa, hình thành nguồn tư liệu đồ sộ, có giá trị khoa học, lịch sử và văn hóa đặc biệt. Từ nguồn dữ liệu quý báu ấy, nhiều công trình nghiên cứu, biên soạn và xuất bản đã được triển khai, khẳng định vai trò quan trọng của di sản Hán – Nôm trong đời sống học thuật của Huế.
Tiêu biểu là các ấn phẩm như Thư mục đề yếu: Sắc phong triều Nguyễn ở Thừa Thiên Huế, Sắc phong, Chỉ phong, Chiếu thời Nguyễn tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Bằng cấp quan chức triều Nguyễn tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Hương ước các làng tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Văn thư – Đơn từ Hán Nôm các làng tại tỉnh Thừa Thiên Huế… Mỗi công trình là kết quả của quá trình nghiên cứu công phu, góp phần phục dựng, bảo tồn và làm sáng tỏ nhiều giá trị lịch sử – văn hóa đặc sắc của vùng đất Cố đô.
Bước vào giai đoạn 2026 – 2030, thành phố Huế tiếp tục đặt trọng tâm vào sưu tầm, số hóa, phiên âm, dịch nghĩa và phục hồi các tư liệu Hán – Nôm quý hiếm, hướng đến bảo tồn lâu dài và phục vụ hiệu quả nhu cầu tra cứu, nghiên cứu của giới học giả, sinh viên và công chúng yêu văn hóa. Các tư liệu sẽ được phân loại, biên mục, bảo quản theo nguyên tắc thư viện học hiện đại, đồng thời tu bổ, phục hồi và lưu trữ an toàn nhằm kéo dài tuổi thọ vật lý của tài liệu.
Một điểm nhấn mới của kế hoạch là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng cơ sở dữ liệu số Hán – Nôm của thành phố Huế – bước tiến quan trọng trong tiến trình chuyển đổi số di sản văn hóa, giúp việc tra cứu, truy cập và khai thác tư liệu trở nên thuận tiện, mở rộng hơn tới công chúng. Song song đó, thành phố sẽ tổ chức các khóa tập huấn và hướng dẫn nghiệp vụ bảo quản, phục hồi tư liệu cho đội ngũ cán bộ thư viện và các chủ sở hữu tư liệu tại cơ sở, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn và ý thức gìn giữ di sản trong cộng đồng.
Không chỉ dừng lại ở công tác bảo tồn, Huế còn chú trọng phát huy giá trị của kho tư liệu Hán – Nôm thông qua các hoạt động truyền thông, triển lãm, xuất bản và quảng bá. Thành phố sẽ biên soạn, giới thiệu và xuất bản các ấn phẩm chuyên đề, đồng thời tổ chức trưng bày, tọa đàm, giao lưu học thuật nhằm lan tỏa tri thức và nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của kho tư liệu này.
Bên cạnh đó, Huế cũng thúc đẩy nghiên cứu chuyên sâu và mở rộng hợp tác học thuật trong và ngoài nước, khuyến khích các công trình khai thác chiều sâu học thuật từ tư liệu Hán – Nôm phục vụ nghiên cứu lịch sử, văn hóa, luật tục, phong tục làng xã và các lĩnh vực khoa học xã hội khác. Thành phố dự kiến tổ chức khảo sát, học tập kinh nghiệm về quản lý, số hóa và bảo tồn tư liệu tại các trung tâm nghiên cứu lớn trong và ngoài nước, nhằm tiếp cận phương pháp tiên tiến, chuyên nghiệp hóa công tác bảo tồn di sản tư liệu và khẳng định vị thế của Cố đô trên bản đồ di sản tri thức Việt Nam.
Với Kế hoạch giai đoạn 2026 – 2030, thành phố Huế một lần nữa khẳng định quyết tâm gìn giữ và phát huy kho tàng tri thức Hán – Nôm như một phần cốt lõi của di sản văn hóa Cố đô. Nỗ lực này không chỉ phục vụ nghiên cứu và học thuật, mà còn góp phần nuôi dưỡng bản sắc văn hóa, khơi dậy niềm tự hào và ý thức gìn giữ di sản trong cộng đồng. Trong dòng chảy hiện đại, khi công nghệ trở thành công cụ đắc lực cho bảo tồn di sản, việc số hóa và lan tỏa giá trị Hán – Nôm chính là hướng đi bền vững giúp Huế tiếp tục khẳng định vị thế “thành phố di sản”, nơi lưu giữ, kết nối và tỏa sáng tinh hoa văn hóa Việt Nam qua nhiều thế kỷ.
Hương Bình