Sáng 11/7/2025, tại Sở Khoa học và Công nghệ TP.Huế, Hội đồng nghiệm thu đã đánh giá đề tài “Nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu về hệ thống lễ hội ở Thừa Thiên Huế” đạt chất lượng tốt, với số điểm 81/100. Công trình do Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế chủ trì, TS. Phan Thanh Hải làm chủ nhiệm, được xem là bước tiến quan trọng trong công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa phi vật thể. Đề tài không chỉ góp phần số hóa hệ thống lễ hội truyền thống mà còn mở ra hướng ứng dụng công nghệ thông tin vào phát triển du lịch bền vững tại địa phương.
Trong hơn hai năm triển khai, đề tài “Nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu về hệ thống lễ hội ở Thừa Thiên Huế” do Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế chủ trì, TS. Phan Thanh Hải làm chủ nhiệm, đã thực hiện một khối lượng công việc đồ sộ và bài bản. Kết quả bước đầu đáng chú ý là việc thống kê được 520 lễ hội đang hiện hữu trên địa bàn toàn tỉnh. Trong đó, 472 lễ hội truyền thống chiếm phần lớn, thể hiện sự phong phú và chiều sâu văn hóa bản địa; 23 lễ hội văn hóa mang tính giao lưu hiện đại; 20 lễ hội ngành nghề gắn với sinh hoạt kinh tế – xã hội địa phương; và 5 lễ hội có yếu tố nước ngoài, phản ánh sự giao thoa trong bối cảnh hội nhập.
Không dừng lại ở việc thống kê và phân loại, điểm nổi bật của đề tài chính là cách tiếp cận theo hướng ứng dụng công nghệ để “số hóa” các giá trị lễ hội. Nhóm nghiên cứu đã phát triển một hệ thống cơ sở dữ liệu chuyên sâu, bao gồm: phần mềm quản lý lễ hội, ứng dụng di động đa nền tảng và một website tích hợp bản đồ số GIS trình diễn các lễ hội tiêu biểu theo không gian địa lý. Cách tiếp cận này tạo điều kiện thuận lợi cho việc tra cứu, lưu trữ và phổ biến thông tin lễ hội một cách trực quan, sinh động. Người dùng không chỉ tiếp cận được dữ liệu văn bản mà còn có thể xem hình ảnh, video, sơ đồ tổ chức và lịch trình các lễ hội một cách dễ dàng.
Việc tích hợp hệ thống vào nền tảng bản đồ số GISHue, hệ sinh thái số đang được xây dựng mạnh mẽ tại thành phố Huế cho thấy tư duy chiến lược và tầm nhìn dài hạn của những người thực hiện đề tài. Bằng cách đưa lễ hội vào không gian số, từ một loại hình di sản phi vật thể vốn mang tính định kỳ, địa phương và truyền khẩu, giờ đây, các giá trị lễ hội đã được “định vị”, “hiển thị”, và “truy cập” như những tài nguyên mở trong hệ sinh thái phát triển chung của thành phố.
Đối với giới nghiên cứu văn hóa, cơ sở dữ liệu này là một công cụ không thể thiếu để khảo sát, đối chiếu và phân tích các yếu tố cấu thành của lễ hội, từ nghi thức, tổ chức, nghệ thuật trình diễn đến các lớp ý nghĩa văn hóa – xã hội. Trong khi đó, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch, truyền thông có thể khai thác dữ liệu để thiết kế các sản phẩm trải nghiệm đặc trưng, từ tour du lịch theo mùa lễ hội đến các hoạt động giáo dục, truyền thông văn hóa. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Huế đang định vị lại thương hiệu du lịch theo hướng chiều sâu văn hóa và phát triển bền vững.
Hơn nữa, kho dữ liệu này còn đóng vai trò như một “ngân hàng di sản sống”, giúp chính quyền địa phương có cơ sở để lựa chọn, đánh giá và đề xuất các lễ hội tiêu biểu đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây không chỉ là một vinh dự, mà còn là chiến lược bảo tồn dài hạn nhằm nâng tầm giá trị lễ hội trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa. Qua đó, lễ hội không chỉ là biểu hiện của đời sống văn hóa truyền thống mà còn trở thành nguồn lực phát triển kinh tế – xã hội, gắn với các mục tiêu chuyển đổi số quốc gia.
Xây dựng nền tảng số cho lễ hội Huế, hướng đi mới trong bảo tồn di sản và phát huy tiềm năng du lịch
Quan trọng hơn, việc thực hiện đề tài là minh chứng rõ nét cho sự nhạy bén của thành phố Huế trong việc kết hợp giữa bảo tồn văn hóa và ứng dụng công nghệ hiện đại. Đây không chỉ là một mô hình thành công trong chuyển đổi số lĩnh vực văn hóa, mà còn là một gợi mở cho nhiều địa phương khác trên cả nước. Trong bối cảnh cả nước đang đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết 52-NQ/TW và đặc biệt là Nghị quyết 54-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển thành phố Huế trở thành đô thị di sản trực thuộc Trung ương, mô hình này có thể được xem là một hình mẫu để nhân rộng.
Kết quả của đề tài không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể một cách khoa học, hệ thống và bền vững, mà còn một lần nữa khẳng định vai trò tiên phong của thành phố Huế trong tiến trình chuyển đổi số lĩnh vực văn hóa, một lĩnh vực vốn gắn bó chặt chẽ với truyền thống nhưng lại đang cần những đột phá thích ứng với thời đại. Việc tích hợp dữ liệu lễ hội vào hệ sinh thái số GISHue không chỉ cho thấy năng lực công nghệ mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc chuyển hóa di sản thành nguồn lực phát triển, gắn văn hóa với kinh tế, kết nối truyền thống với hiện đại. Đây là một hướng đi đột phá, vừa bảo tồn bản sắc, vừa thúc đẩy sáng tạo, mở ra những cơ hội mới cho ngành du lịch, giáo dục và truyền thông văn hóa.
Với tính khả thi, hiệu quả thực tiễn và tiềm năng mở rộng, mô hình số hóa lễ hội này hoàn toàn có thể được nhân rộng tại các địa phương khác trên cả nước. Quan trọng hơn, nó đang từng bước góp phần hiện thực hóa mục tiêu đưa thành phố Huế trở thành đô thị di sản, một trung tâm văn hóa, giáo dục, du lịch đặc sắc của quốc gia và khu vực Đông Nam Á.
Thế Nguyễn