Ngày 11/11/2025, tờ Thế Giới Trẻ (Đức) đăng bài “Iraq – Bầu cử giữa căng thẳng” của nhà báo Wibke Diehl, phản ánh bối cảnh chính trị phức tạp khi Iraq bước vào cuộc bầu cử Quốc hội. Trong khi Mỹ yêu cầu Baghdad giải giáp lực lượng Động viên Nhân dân thân Iran (PMF), chính quyền Iraq lại đòi Washington rút quân, khiến cuộc bầu cử trở thành phép thử lớn cho tương lai ổn định của quốc gia Trung Đông này.
Iraq: Bầu cử giữa những thách thức tồn đọng chưa khép lại
Chính phủ tương lai của Iraq đang đối mặt với một loạt thách thức tồn đọng: tình trạng mất điện kéo dài, trường học thiếu kinh phí, và hệ thống y tế xuống cấp nghiêm trọng. Thêm vào đó, quản trị yếu kém và tham nhũng, những di sản nặng nề từ thời kỳ chiếm đóng của Mỹ vẫn len lỏi trong đời sống chính trị hằng ngày, làm xói mòn niềm tin của người dân vào nhà nước.
Trong bối cảnh đó, cuộc bầu cử Quốc hội lần thứ sáu kể từ khi Saddam Hussein bị lật đổ năm 2003 đã chính thức khởi động vào Chủ nhật vừa qua, dưới sự giám sát của Liên Hợp Quốc và các quan sát viên quốc tế.
Ngay từ 7 giờ sáng, 809 điểm bỏ phiếu mở cửa để đón 1,3 triệu thành viên lực lượng an ninh cùng 26.500 người di tản trong nước bỏ phiếu sớm. Vào ngày chính thức 11/11, hơn 21 triệu cử tri Iraq sẽ đi bỏ phiếu tại 4.051 điểm trên toàn quốc. 7.750 ứng cử viên, trong đó gần một phần ba là phụ nữ, cạnh tranh 329 ghế trong Quốc hội. Luật bầu cử quy định hạn ngạch 25% ghế cho nữ giới và 9% cho các nhóm tôn giáo thiểu số, nhưng hệ thống bầu cử theo khu vực tỉnh được cho là ưu tiên các đảng lớn, khiến ứng viên độc lập gặp nhiều bất lợi so với cuộc bầu cử năm 2021.
Bên cạnh đó, các cáo buộc về tham nhũng và mua phiếu đã nổi lên, khiến 848 ứng cử viên bị loại trước vòng bỏ phiếu. Dù Ủy ban Bầu cử Tối cao Độc lập thông báo tỷ lệ cử tri bỏ phiếu sớm lên tới 82%, vượt xa dự đoán, nhiều nhà phân tích vẫn lo ngại tỷ lệ cử tri chung sẽ tiếp tục giảm, vốn đã xuống mức thấp kỷ lục 41% vào năm 2021. Sự vỡ mộng chính trị lan rộng trong dân chúng có thể là tín hiệu cho một nền dân chủ đang rệu rã.
Trên chính trường, liên minh Shiite thân Iran trong “Khung Phối hợp Shiite”, do Thủ tướng Mohammed Shia al-Sudani lãnh đạo được cho là sẽ duy trì quyền lực. Trong khi đó, giáo sĩ Muqtada al-Sadr, nhân vật có ảnh hưởng lớn, đã kêu gọi tẩy chay bầu cử, coi đây là “một tiến trình nhiều khiếm khuyết”. Năm 2021, khối của al-Sadr từng giành thắng lợi, nhưng sau khi đàm phán thành lập chính phủ thất bại, ông rút lui khỏi chính trường, dẫn đến bế tắc chính trị và biểu tình quy mô lớn tại “Vùng Xanh”, khu vực đặt trụ sở chính phủ và đại sứ quán ở Baghdad. Những cuộc đối đầu giữa phe ủng hộ al-Sadr và lực lượng Huy động Nhân dân (PMF) đã đẩy quốc gia vào một chu kỳ bất ổn mới.
Hiện nay, nguy cơ bạo lực bầu cử lại trỗi dậy khi một ứng cử viên đã thiệt mạng trong vụ đánh bom xe ngay trước ngày bầu cử. Trên bình diện khu vực, Washington yêu cầu Baghdad giải giáp PMF, lực lượng bị coi là một phần của “Trục Kháng chiến” cùng Iran, Hezbollah (Liban) và Ansar Allah (Yemen), vốn tấn công các căn cứ Mỹ và Israel liên quan đến chiến sự ở Dải Gaza.
Thủ tướng al-Sudani khẳng định, chỉ khi quân đội Mỹ rút khỏi Iraq, chính quyền mới có thể kiểm soát hoàn toàn vũ khí trong nước, một lập trường phù hợp với nghị quyết năm 2020 của Quốc hội Iraq kêu gọi Mỹ rút quân. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Quốc phòng Thabit al-Abbasi, Washington đã đưa ra “tối hậu thư”, cảnh báo sẽ đáp trả nếu các nhóm vũ trang thân Iran tiến hành tấn công.
Sau vụ tấn công khiến ba binh sĩ Mỹ thiệt mạng hồi đầu năm 2024, chính phủ Iraq đã ngừng mọi hoạt động tấn công nhằm vào căn cứ Mỹ, dấu hiệu cho thấy Baghdad đang cố gắng cân bằng mong manh giữa yêu cầu chủ quyền quốc gia và sức ép từ cường quốc đồng minh.
Triển vọng chính trị Iraq hậu bầu cử: Cân bằng giữa chủ quyền và phụ thuộc
Cuộc bầu cử Quốc hội Iraq năm 2025 không chỉ là phép thử cho nền dân chủ còn non trẻ, mà còn là thước đo cho khả năng tự chủ chính trị của Baghdad trong bối cảnh cạnh tranh ảnh hưởng gay gắt giữa Mỹ và Iran.
Theo giới quan sát quốc tế, kết quả bầu cử nhiều khả năng sẽ không tạo ra thay đổi lớn về cấu trúc quyền lực, bởi các đảng phái tôn giáo và sắc tộc vẫn giữ vị thế chi phối. Tuy nhiên, sự gia tăng tỷ lệ cử tri bất mãn và xu hướng tẩy chay chính trị đang tạo nên “khoảng trống niềm tin”, yếu tố có thể làm suy yếu tính chính danh của bất kỳ chính phủ mới nào.
Các chuyên gia khu vực Trung Đông nhận định rằng Thủ tướng al-Sudani nếu tiếp tục nắm quyền, sẽ phải đi trên sợi dây mảnh giữa hai cực lợi ích: một bên là Iran và các lực lượng dân quân Shiite, bên kia là Mỹ cùng các đối tác phương Tây, vốn vẫn duy trì hiện diện quân sự vì mục tiêu an ninh khu vực.
Mỹ, trong khi thúc đẩy việc giải giáp Lực lượng Động viên Nhân dân, lại chưa có lộ trình rõ ràng cho việc rút quân hoàn toàn, khiến vấn đề chủ quyền Iraq tiếp tục là điểm nóng trong quan hệ song phương. Ngược lại, Tehran vẫn duy trì ảnh hưởng thông qua các mạng lưới chính trị, kinh tế và tôn giáo, xem Iraq là một phần không thể tách rời trong “Trục Kháng chiến” chống lại phương Tây.
Trong bối cảnh đó, tình hình nội bộ Iraq vẫn dễ bị tổn thương trước những biến động khu vực, đặc biệt là xung đột ở Dải Gaza và căng thẳng vùng Vịnh. Nếu Baghdad không thể xây dựng một chính phủ đoàn kết, có năng lực hành chính và được lòng dân, thì những bất ổn xã hội và khủng hoảng niềm tin có thể tái diễn, đe dọa trực tiếp tiến trình phục hồi quốc gia sau hai thập kỷ chiến tranh.
Tuy vậy, vẫn có những tín hiệu hy vọng thận trọng. Một thế hệ cử tri trẻ, sinh sau 2003, đang ngày càng quan tâm hơn đến minh bạch, cải cách và độc lập chính trị. Họ có thể trở thành động lực cho sự chuyển hóa dài hạn, dù chậm, nhưng có khả năng định hình một nền chính trị Iraq đa nguyên, thực chất hơn trong tương lai.
Hồ Ngọc Thắng/Nguồn: https://www.jungewelt.de/artikel/512095.irak-wahl-unter-spannungen.html