Theo Al Jazeera, Cơ quan Phòng vệ Dân sự Gaza cho biết, một vụ tấn công bằng đạn pháo xe tăng của Israel vào tối 17/10 (giờ địa phương) đã khiến ít nhất 10 người thiệt mạng, trong đó có 7 trẻ em và 3 phụ nữ. Chiếc xe dân sự chở gia đình Abu Shaaban bị trúng đạn khi đang di chuyển về nhà ở khu vực Zeitoun, thành phố Gaza. Đây được xem là vụ vi phạm lệnh ngừng bắn nghiêm trọng nhất kể từ khi thỏa thuận có hiệu lực gần 10 ngày trước, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ leo thang căng thẳng tại khu vực vốn đang mong manh sau nhiều tuần giao tranh.
Trong tuyên bố riêng ngày 18/10, Cơ quan Phòng vệ Dân sự cho biết, các đội cứu hộ phối hợp với Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên Hợp Quốc (OCHA) đã tìm thấy thi thể của 9 người. Tuy nhiên, thi thể hai trẻ em vẫn chưa được thu hồi do mức độ thương tổn quá lớn, khiến việc nhận dạng gần như không thể thực hiện được.
Hamas ngay lập tức lên án vụ tấn công, gọi đây là “một vụ thảm sát có chủ đích” và cáo buộc Israel “nhắm mục tiêu vào dân thường vô tội”. Tổ chức này kêu gọi Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng các bên trung gian quốc tế gây sức ép buộc Israel tuân thủ lệnh ngừng bắn, cảnh báo rằng “bất kỳ sự vi phạm nào cũng có thể đẩy khu vực trở lại vòng xoáy bạo lực”.
Theo các nguồn tin tại hiện trường, binh sĩ Israel đã nổ súng vào nhóm dân thường khi họ vượt qua “ranh giới vàng”, khu vực mà theo các điều khoản ngừng bắn, quân đội Israel được yêu cầu rút lui. Tuy nhiên, việc người dân Gaza thiếu thông tin do mất kết nối Internet và gián đoạn thông tin liên lạc khiến họ không thể xác định chính xác vị trí đóng quân của lực lượng Israel, dẫn đến thảm kịch nói trên.
Phản ứng quốc tế và nguy cơ leo thang
Liên Hợp Quốc bày tỏ “quan ngại sâu sắc” về vụ việc và kêu gọi tiến hành điều tra độc lập nhằm xác định trách nhiệm của các bên. Một quan chức OCHA tại khu vực Trung Đông nhận định: “Nếu được xác minh, đây là vi phạm nghiêm trọng luật nhân đạo quốc tế, đặc biệt là nguyên tắc bảo vệ dân thường trong xung đột vũ trang.”
Trong khi đó, Liên minh châu Âu (EU) kêu gọi Israel và Hamas “kiềm chế tối đa”, nhấn mạnh rằng “bất kỳ hành động bạo lực đơn phương nào cũng có thể phá hủy những nỗ lực ngoại giao mong manh hướng tới hòa bình lâu dài”.
Các nước Ả Rập, trong đó có Ai Cập và Jordan, hai quốc gia đóng vai trò trung gian trong đàm phán ngừng bắn cũng ra tuyên bố phản đối, đồng thời cảnh báo rằng việc tái bùng phát xung đột sẽ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Gaza, nơi hàng chục nghìn người vẫn đang phải sống trong cảnh thiếu lương thực, nước sạch và thuốc men.
Tại Washington, Nhà Trắng tuyên bố “theo dõi sát sao tình hình” và kêu gọi cả hai bên “tôn trọng các cam kết đã ký”. Dù vậy, giới phân tích cho rằng chính quyền Mỹ hiện đang chịu áp lực nội bộ khi phải cân bằng giữa việc ủng hộ đồng minh Israel và phản ứng trước làn sóng chỉ trích quốc tế về thương vong dân sự.
Tác động nhân đạo và triển vọng hòa bình
Các tổ chức nhân đạo cảnh báo Gaza đang đối mặt nguy cơ khủng hoảng nhân đạo mới. Làn sóng tấn công, dù lẻ tẻ, đã phá vỡ những nỗ lực ổn định tạm thời, khiến hàng nghìn gia đình không dám trở về nhà. Theo ước tính của Liên Hợp Quốc, hơn 70% khu vực phía nam Gaza vẫn chưa được rà phá bom mìn và vật liệu nổ, trong khi hệ thống y tế kiệt quệ sau nhiều tháng giao tranh.
Giới chuyên gia nhận định, vụ tấn công ngày 17/10 có thể trở thành “bước ngoặt nguy hiểm” trong tiến trình ngừng bắn. Nếu không được xử lý minh bạch và có trách nhiệm, nó có thể châm ngòi cho chu kỳ bạo lực mới, đẩy khu vực Trung Đông trở lại tình trạng bất ổn vốn đã kéo dài suốt nhiều thập kỷ.
Gaza sau thỏa thuận ngừng bắn: Bạo lực tiếp diễn và khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng
Trong khi tiến trình trao đổi tù nhân Palestine theo các điều khoản của thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza vẫn đang diễn ra, tình hình thực địa cho thấy bạo lực chưa hề lắng dịu. Theo các nguồn tin nhân đạo, lực lượng Israel đã sát hại ít nhất 38 người Palestine kể từ khi thỏa thuận có hiệu lực. Song song với đó, các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt của Israel đang tiếp tục bóp nghẹt dòng viện trợ nhân đạo, bao gồm thực phẩm, thuốc men và vật tư y tế, những mặt hàng sống còn đối với hơn hai triệu cư dân Gaza.
Tuần trước, năm người Palestine đã thiệt mạng trong một cuộc tấn công của Israel tại khu Shujayea, phía đông thành phố Gaza. Đây là vụ việc mới nhất trong chuỗi các hành động quân sự bị cộng đồng quốc tế cho rằng “đe dọa nghiêm trọng” tính toàn vẹn của lệnh ngừng bắn mong manh vốn được thiết lập dưới sự trung gian của Ai Cập và Qatar.
Các tổ chức nhân đạo cảnh báo tình hình nhân đạo ở Gaza đang tiến sát “ngưỡng thảm họa”. Việc Israel tiếp tục phong tỏa cửa khẩu Rafah với Ai Cập, tuyến vận chuyển cứu trợ chính vào Dải Gaza cùng việc đóng chặt các cửa khẩu biên giới khác đã khiến hàng trăm xe chở hàng viện trợ bị mắc kẹt. Nhiều bệnh viện ở miền Bắc Gaza buộc phải tạm dừng hoạt động do cạn kiệt thuốc men và nhiên liệu cho máy phát điện. Liên Hợp Quốc ước tính hơn 80% dân số tại khu vực này hiện phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn hỗ trợ quốc tế.
Phát ngôn viên của Hamas tuyên bố tổ chức này “vẫn cam kết tuân thủ nghiêm túc các điều khoản của thỏa thuận ngừng bắn”, trong đó có việc trao trả hài cốt của các con tin Israel bị thiệt mạng trong các cuộc không kích trước đó. Tuy nhiên, Hamas cáo buộc Israel “lợi dụng tiến trình ngừng bắn để củng cố vị thế quân sự”, đồng thời kêu gọi các nước trung gian “can thiệp mạnh mẽ hơn nhằm đảm bảo việc thực thi đúng các cam kết đã ký”.
Giới phân tích khu vực nhận định, các hành động quân sự lẻ tẻ của Israel trong giai đoạn ngừng bắn có thể được xem là “thông điệp răn đe” gửi đến Hamas, song lại mang nguy cơ phá vỡ hoàn toàn các nỗ lực hòa giải. Ông Michael Lynk, cựu Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc về tình hình nhân quyền ở Palestine, cho rằng:
“Nếu các hành vi vi phạm không bị kiểm soát, thỏa thuận ngừng bắn hiện nay sẽ chỉ tồn tại trên giấy. Gaza đang rơi vào vòng xoáy nhân đạo nghiêm trọng nhất trong hơn một thập kỷ.”
Trong khi đó, các quốc gia trung gian như Ai Cập và Qatar đang nỗ lực duy trì các kênh đối thoại, song phải đối mặt với nhiều thách thức do thiếu sự tin tưởng lẫn nhau giữa hai bên. Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) cũng bày tỏ lo ngại về các vụ tấn công mới, đồng thời kêu gọi Israel cho phép mở rộng quy mô viện trợ nhân đạo.
Tại hiện trường, tình hình vẫn vô cùng mong manh. Nhiều gia đình ở Gaza cho biết họ phải sống trong cảnh thiếu điện, nước sạch và thuốc men suốt nhiều ngày liên tiếp. Các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu không có một cơ chế giám sát quốc tế rõ ràng cho việc thực thi ngừng bắn, nguy cơ tái bùng phát xung đột chỉ còn là vấn đề thời gian.
Gaza hôm nay là minh chứng đau lòng cho thất bại của các cơ chế ngừng bắn thiếu ràng buộc. Khi các cam kết nhân đạo bị xem nhẹ và luật quốc tế không được thực thi, “hòa bình” chỉ còn là thuật ngữ hành chính chứ không phải thực tế trên mặt đất. Việc Israel tiếp tục duy trì phong tỏa, trong khi dân thường Palestine gánh chịu hậu quả, đặt ra câu hỏi nghiêm trọng về tính hợp pháp và đạo đức của chiến lược an ninh dựa trên trừng phạt tập thể.
Trong bối cảnh này, vai trò của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Mỹ, Liên minh châu Âu và Liên Hợp Quốc trở nên then chốt. Họ không thể chỉ “bày tỏ quan ngại” mà phải hành động cụ thể: yêu cầu truy cứu trách nhiệm, đảm bảo viện trợ nhân đạo không bị chính trị hóa và tạo ra cơ chế giám sát ngừng bắn minh bạch.
Mọi thỏa thuận ngừng bắn chỉ có ý nghĩa khi người dân Gaza cảm nhận được sự an toàn tối thiểu để sinh tồn. Nếu không, những tuyên bố về “ổn định khu vực” sẽ chỉ là lớp vỏ mỏng che đậy một thực tế cay đắng: hòa bình vẫn bị trì hoãn, công lý vẫn chưa được thực thi. Và trong khoảng trống ấy, nỗi tuyệt vọng tiếp tục nuôi dưỡng xung đột, một vòng lặp mà thế giới dường như chưa đủ can đảm để phá vỡ.
Thế Nguyễn