Theo Reuters, ngày 8/10/2025, Israel và phong trào Hamas đã ký kết giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận Gaza do Hoa Kỳ đề xuất, đánh dấu bước tiến quan trọng trong nỗ lực chấm dứt xung đột kéo dài. Theo tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng ngày, thỏa thuận này bao gồm điều khoản cho phép thả toàn bộ con tin Israel bị Hamas bắt giữ.
Phát biểu trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ông “rất tự hào thông báo rằng Israel và Hamas đều đã ký kết giai đoạn đầu tiên của Kế hoạch Hòa bình do Mỹ đề xuất”. Ông nhấn mạnh, thỏa thuận này “đánh dấu bước tiến quan trọng khi tất cả các con tin sẽ sớm được thả, và Israel sẽ rút quân về một ranh giới đã được thống nhất, những bước đầu tiên hướng tới một nền hòa bình mạnh mẽ, bền vững và vĩnh cửu.”
Thông báo được đưa ra chỉ một ngày sau lễ kỷ niệm hai năm cuộc tấn công của Hamas vào Israel, sự kiện châm ngòi cho chiến dịch quân sự quy mô lớn của Israel tại Dải Gaza.
Theo chính quyền Gaza, hơn 67.000 người đã thiệt mạng và phần lớn khu vực này bị tàn phá nghiêm trọng kể từ khi Israel phát động chiến dịch đáp trả sau vụ tấn công xuyên biên giới của Hamas ngày 7/10/2023. Phía Israel cho biết khoảng 1.200 người thiệt mạng trong cuộc tấn công ban đầu và 251 người bị bắt làm con tin đưa về Gaza. Trong số 48 con tin hiện vẫn bị giam giữ, giới chức Israel tin rằng khoảng 20 người còn sống.
Các nhà quan sát nhận định việc hai bên ký kết giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận, dưới sự trung gian của Washington, thể hiện nỗ lực mạnh mẽ của chính quyền Trump trong việc khôi phục ảnh hưởng của Mỹ tại Trung Đông, đồng thời mở đường cho một lộ trình hòa bình dài hạn vốn nhiều lần thất bại trong quá khứ.
Trước đó, Tổng thống Trump cho biết, ông dự kiến đến Ai Cập vào cuối tuần này, nơi các đặc phái viên của Mỹ đang tiến hành đàm phán về thỏa thuận ngừng bắn toàn diện và trao trả con tin. Giới ngoại giao đánh giá Ai Cập tiếp tục đóng vai trò trung gian then chốt, khi vừa duy trì liên lạc với Hamas, vừa phối hợp chặt chẽ với Israel và Mỹ.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo con đường hướng tới hòa bình thực sự vẫn đầy chông gai. Sự mất mát nhân mạng lớn, khủng hoảng nhân đạo kéo dài và sự ngờ vực lẫn nhau giữa hai phía có thể khiến tiến trình này dễ bị đảo ngược. “Một thỏa thuận sơ bộ chưa đủ để chấm dứt hận thù tích tụ suốt nhiều thập kỷ,” chuyên gia Trung Đông của Viện Brookings nhận định.
Mỹ trở lại Trung Đông với “ngoại giao kết quả”
Theo các nhà quan sát, việc hai bên ký kết giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận Gaza thể hiện nỗ lực mạnh mẽ của chính quyền Trump trong việc khôi phục ảnh hưởng của Mỹ tại Trung Đông, khu vực từng bị xem là “thứ yếu” trong chiến lược đối ngoại thời hậu khủng bố.
Dưới thời Tổng thống Trump, Washington áp dụng cách tiếp cận “ngoại giao giao dịch”, nhấn mạnh các kết quả cụ thể thay vì cam kết dài hạn. Kế hoạch hòa bình Gaza, vì vậy, được coi là minh chứng cho sự trở lại thực dụng của Mỹ, một vai trò trung gian hiệu quả nhưng có giới hạn, hướng tới những thỏa thuận có thể đo lường được.
Giới phân tích nhận định thành công bước đầu của thỏa thuận này giúp Mỹ tái khẳng định vị thế cường quốc có khả năng chi phối kết quả, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược với Nga, Iran và Trung Quốc, những quốc gia đang mở rộng ảnh hưởng thông qua hợp tác năng lượng và quốc phòng trong khu vực.
Phản ứng khu vực: Thận trọng nhưng hy vọng
Ai Cập, quốc gia trung gian chủ chốt, đã hoan nghênh thỏa thuận và nhấn mạnh rằng “việc thực thi đầy đủ sẽ là phép thử thực sự cho cam kết của các bên.”
Iran, đồng minh lâu năm của Hamas, bày tỏ sự hoài nghi sâu sắc, cho rằng thỏa thuận “không giải quyết được gốc rễ của vấn đề Palestine” và cảnh báo Israel có thể “lợi dụng thời gian ngừng bắn để củng cố vị thế quân sự.”
Ngược lại, Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar tỏ ra ủng hộ thận trọng, gọi đây là “cơ hội hiếm hoi để khởi động đối thoại khu vực”, đồng thời kêu gọi sự tham gia của Liên Hợp Quốc trong giám sát quá trình thả con tin và rút quân.
Phát ngôn viên Liên Hợp Quốc cho biết tổ chức này hoan nghênh nỗ lực trung gian của Mỹ và Ai Cập, song nhấn mạnh rằng “một thỏa thuận giai đoạn đầu chưa thể đảm bảo hòa bình bền vững nếu các nguyên nhân gốc rễ, phong tỏa, tái thiết và quyền tự quyết vẫn chưa được giải quyết.”
Nga đánh giá kế hoạch hòa bình Gaza của Mỹ là “đề xuất tốt nhất hiện nay”
Trong cuộc phỏng vấn được đăng tải một phần trên trang web của Bộ Ngoại giao Nga được công bố ngày 8/10, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho rằng kế hoạch hòa bình ở Gaza do Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đề xuất có thể mang tính khái quát, song vẫn là “đề xuất tốt nhất hiện nay trên bàn đàm phán.”
“Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã đề xuất 20 điểm, trong đó có từ ‘quyền nhà nước’. Nhưng tất cả những điều này đều được soạn thảo một cách khá chung chung”, ông Lavrov nói. Điện Kremlin đã bày tỏ sự ủng hộ đối với kế hoạch của Trump kể từ khi ông trình bày vào tuần trước và cho biết họ hy vọng nó có thể được thực hiện.
Nga đã chỉ trích các hoạt động quân sự của Israel tại Gaza trong hai năm qua khi Moscow thắt chặt quan hệ với Iran, đối thủ truyền kiếp của Israel. Moscow từ lâu đã nói rằng giải pháp hai nhà nước là cách duy nhất để giải quyết xung đột Trung Đông.
Triển vọng hòa bình dài hạn: Từ hy vọng đến thực tế
Dù mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thỏa thuận Gaza mới chỉ là bước khởi đầu của một tiến trình hòa bình dài và khó đoán định. Niềm tin giữa Israel và Hamas đã gần như bị xói mòn hoàn toàn sau nhiều năm giao tranh. Việc giám sát rút quân, mở lại hành lang nhân đạo hay bảo đảm an ninh biên giới vẫn phụ thuộc vào cơ chế quốc tế chưa được thống nhất.
Thách thức lớn nhất nằm ở tái thiết Gaza, với chi phí ước tính trên 80 tỷ USD và hàng chục năm phục hồi. Các nhà tài trợ phương Tây và vùng Vịnh vẫn còn chia rẽ về cách thức viện trợ, lo ngại nguồn lực có thể bị sử dụng sai mục đích. Cùng lúc, cục diện chính trị khu vực tiếp tục phức tạp: mối quan hệ Israel – Saudi Arabia chưa được bình thường hóa hoàn toàn, trong khi sự can dự của Iran vẫn là biến số lớn. Sự chia rẽ nội bộ giữa Hamas và Fatah khiến tiến trình tái thống nhất chính trị Palestine khó có thể sớm đạt được.
Giới quan sát nhận định, tiến trình hòa bình chỉ có thể duy trì nếu các bên chấp nhận nhượng bộ thực chất và nếu cộng đồng quốc tế tiếp tục duy trì sức ép ngoại giao liên tục. “Không có thỏa thuận nào hoàn hảo, nhưng mỗi thỏa thuận nhỏ đều là viên gạch đầu tiên trên con đường hướng tới hòa bình thực sự,” một nhà ngoại giao Liên Hợp Quốc bình luận.
Một nền hòa bình mong manh nhưng không thể từ bỏ
Thỏa thuận Gaza 2025, dù còn nhiều nghi ngờ và thách thức trong việc thực thi, vẫn được xem là bước khởi đầu đáng kể trong nỗ lực chấm dứt vòng luẩn quẩn bạo lực tại Trung Đông, vùng đất đã quá quen với chiến tranh và mất mát.
Nó đánh dấu sự trở lại rõ nét của ngoại giao Mỹ trong vai trò trung gian, thể hiện mong muốn khôi phục vai trò lãnh đạo toàn cầu của Washington thông qua những kết quả cụ thể hơn là những tuyên bố mang tính biểu tượng. Đồng thời, thỏa thuận cũng mở ra cơ hội cho một đối thoại khu vực mới, nơi các quốc gia Arab, Israel và cộng đồng quốc tế có thể cùng định hình lại trật tự an ninh Trung Đông dựa trên hợp tác thay vì đối đầu.
Dù con đường phía trước vẫn còn đầy bất định, với những vết thương sâu sắc, sự nghi kỵ dai dẳng và những toan tính chính trị phức tạp, hy vọng về hòa bình vẫn là giá trị không thể từ bỏ. Thỏa thuận này, dù chỉ là một viên gạch nhỏ, vẫn có thể trở thành nền móng cho một tiến trình lâu dài, nơi lý trí và lòng nhân đạo có cơ hội vượt lên trên hận thù. Bởi ở Trung Đông, mỗi nỗ lực hòa giải, dù mong manh, đều là một chiến thắng không chỉ của chính trị, mà của toàn nhân loại.
Thế Nguyễn