Các bác sĩ của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vừa ghi dấu thêm một bước tiến mới trong lĩnh vực ghép tạng tại Việt Nam khi thực hiện thành công ca ghép gan bất đồng nhóm máu cho nữ bệnh nhân 20 tuổi. Cô gái mắc bệnh viêm đường mật xơ cứng tiên phát từ năm 3 tuổi và từng hai lần được điều trị xơ gan bằng tế bào gốc. Điều đặc biệt, người hiến gan chính là cha ruột của bệnh nhân nhưng không cùng nhóm máu, khiến ca ghép trở nên đặc biệt phức tạp và nhiều thách thức về mặt chuyên môn..
Theo PGS.TS Vũ Văn Quang, Phó Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật Gan – Mật – Tụy, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, bệnh nhân được chẩn đoán mắc viêm đường mật xơ cứng nguyên phát (Primary Sclerosing Cholangitis – PSC). Đây là một bệnh lý viêm mạn tính gây xơ hóa và hẹp tiến triển hệ thống đường mật trong và ngoài gan, dẫn đến ứ mật, nhiễm trùng đường mật tái phát, và cuối cùng là xơ gan, suy gan. Ông cho biết, ghép gan hiện là phương pháp điều trị duy nhất có thể cải thiện tiên lượng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người mắc bệnh này.
“Về mặt chuyên môn, ở người trưởng thành, nồng độ kháng thể kháng A/B thường cao hơn do hệ miễn dịch đã phát triển hoàn thiện. Điều này làm tăng nguy cơ thải ghép dịch thể và phá hủy mảnh ghép sau ghép gan bất đồng nhóm máu. Ngược lại, trẻ nhỏ, đặc biệt dưới 1 đến 2 tuổi có hệ miễn dịch chưa trưởng thành, nồng độ kháng thể thấp hơn nên nguy cơ thải ghép thấp hơn, giúp ca ghép có tỷ lệ thành công cao hơn”, Theo PGS.TS Vũ Văn Quang phân tích thêm.
Đồng hành cùng con gái trong hành trình chiến đấu với bệnh tật suốt 17 năm, khi nghe bác sĩ thông báo phương án điều trị duy nhất là ghép gan, người cha đã không chút do dự, quyết định hiến một phần gan của mình để cứu con. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm cho thấy giữa hai bố con không cùng nhóm máu, khiến ca ghép trở nên đặc biệt phức tạp và nhiều thách thức về mặt chuyên môn.
Về mặt miễn dịch học, người trưởng thành có “bộ nhớ miễn dịch” và hệ thống tế bào B – tương bào phát triển đầy đủ, dẫn đến đáp ứng miễn dịch thứ phát mạnh mẽ khi gặp kháng nguyên lạ. Trong khi đó, trẻ em hầu như chưa hình thành “bộ nhớ miễn dịch”, nên phản ứng miễn dịch yếu hơn. Dựa trên kinh nghiệm từ hai ca ghép gan bất đồng nhóm máu ở trẻ nhỏ đã thực hiện trước đó, các bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã cân nhắc và quyết định áp dụng kỹ thuật ghép gan bất đồng nhóm máu cho bệnh nhân sau khi hội chẩn kỹ lưỡng.
Về phác đồ ức chế miễn dịch, ở người lớn, bệnh nhân cần được truyền Rituximab và thay huyết tương để giảm nồng độ kháng thể kháng A/B xuống dưới mức <1:16 hoặc <1:32. Trong khi đó, trẻ em có thể chỉ cần dùng Rituximab đơn thuần, thậm chí không cần can thiệp đặc hiệu. Ngoài ra, biến chứng đường mật ở người lớn thường nặng nề hơn, mạch máu dễ tổn thương hơn, và các bệnh nền đi kèm làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cũng như biến chứng sau ghép so với trẻ nhỏ.
Trước phẫu thuật, bệnh nhân được điều trị bằng Rituximab và thay huyết tương để tối ưu hóa tình trạng miễn dịch. Trong mổ, ê-kíp phẫu thuật đã bảo vệ nội mô, rửa gan kỹ, đảm bảo tưới máu tốt cho mảnh ghép và thực hiện nối đường mật chuẩn xác. Sau mổ, bệnh nhân được theo dõi chặt chẽ nồng độ kháng thể, sử dụng thuốc chống thải ghép mạnh, đồng thời kiểm soát nhiễm trùng và phát hiện sớm các biến chứng về đường mật và mạch máu.
Ca ghép kéo dài 7 giờ đồng hồ, huy động sự phối hợp của nhiều chuyên khoa. Người cha được phẫu thuật nội soi để lấy mảnh gan phải hiến cho con – một quy trình đòi hỏi độ chính xác tuyệt đối trong từng thao tác. Đến nay, sau một tuần phẫu thuật, sức khỏe của cả hai bố con đều hồi phục tốt, chức năng gan ổn định.
Ca ghép gan bất đồng nhóm máu này không chỉ mang lại sự sống mới cho bệnh nhân, mà còn mở ra cánh cửa hy vọng cho nhiều người bệnh khác đang chờ ghép gan nhưng không có người hiến tặng cùng nhóm máu.
Lãnh đạo Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết, trong thời gian tới, bệnh viện sẽ tiếp tục đẩy mạnh và hoàn thiện kỹ thuật ghép gan bất đồng nhóm máu, góp phần mở rộng cơ hội điều trị cho các bệnh nhân mắc bệnh gan giai đoạn cuối.
Theo thống kê, Bệnh viện TWQĐ 108 đã thực hiện hơn 300 ca ghép gan, triển khai thành công nhiều kỹ thuật tiên tiến như: ghép gan bất đồng nhóm máu ở cả trẻ em và người lớn; chia gan trong bụng để ghép cho hai bệnh nhân; phẫu thuật nội soi lấy mảnh gan từ người hiến; và phẫu thuật nội soi hỗ trợ ở người nhận gan.
Những thành tựu này tiếp tục khẳng định vị thế tiên phong của Bệnh viện TWQĐ 108 trong lĩnh vực ghép tạng và phẫu thuật gan mật tại Việt Nam.
“Nhìn thấy hai bố con bệnh nhân hồi phục từng ngày là niềm hạnh phúc của toàn bộ ekíp ghép. Đây là trường hợp đầu tiên ghép bất đồng nhóm máu ở người lớn tại Bệnh viện (là trường hợp thứ 2 trên cả nước)”, PGS.TS Vũ Văn Quang chia sẻ.
Thành công của ca ghép gan bất đồng nhóm máu tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 không chỉ đánh dấu bước tiến mới của y học Việt Nam trong lĩnh vực ghép tạng, mà còn khẳng định năng lực chuyên môn, tinh thần đổi mới và khát vọng chinh phục đỉnh cao kỹ thuật của đội ngũ thầy thuốc trong nước. Từ những ca ghép đầu tiên đến nay, Việt Nam đã từng bước làm chủ nhiều kỹ thuật phức tạp ngang tầm các trung tâm ghép tạng hàng đầu khu vực, mở ra cơ hội sống cho hàng trăm bệnh nhân mắc bệnh gan giai đoạn cuối. Đằng sau mỗi ca ghép thành công không chỉ là trí tuệ và bản lĩnh của các bác sĩ, mà còn là tình thân, lòng nhân ái và niềm tin vào y học Việt Nam đang vươn tầm thế giới.
Đinh Hoàng Anh