Theo The Times of India (12/9/2025), các nhà khoa học cho biết, Đông Phi đang trải qua một biến đổi địa chất mạnh mẽ. Một “nhịp tim địa chất” của dòng dung nham đang rung chuyển dưới vùng Afar (Ethiopia), làm suy yếu lớp vỏ Trái đất, gây động đất và phun trào núi lửa. Quá trình này được dự báo sẽ chia cắt châu Phi thành hai mảng lục địa trong hàng triệu năm tới, mở ra một lưu vực đại dương mới và có thể biến nhiều quốc gia không giáp biển thành quốc gia ven biển.
Các nhà khoa học vừa phát hiện một quá trình địa chất mạnh mẽ dưới miền Đông châu Phi, có khả năng định hình lại toàn bộ lục địa trong hàng triệu năm tới. Công bố trên Nature Geoscience cho thấy những “nhịp tim địa chất” – các xung động của đá nóng chảy từ sâu trong lớp phủ Trái Đất dưới vùng Afar (Ethiopia) – đang liên tục dâng trào. Quá trình này dần làm suy yếu lớp vỏ Trái Đất, gây động đất, kích hoạt núi lửa và kéo tách các mảng lục địa. Các nhà nghiên cứu dự báo, trong vòng 5–10 triệu năm nữa, châu Phi có thể bị chia cắt thành hai phần, mở ra một lưu vực đại dương hoàn toàn mới.
Ngã ba Afar: Điểm nóng hoạt động của Trái Đất
Vùng trũng Afar ở Ethiopia là một trong số ít địa điểm trên Trái Đất nơi ba khe nứt kiến tạo giao nhau: Khe nứt Biển Đỏ, Khe nứt Vịnh Aden và Khe nứt Chính Ethiopia. Được gọi là “ngã ba địa chất”, khu vực này thường xuyên ghi nhận động đất và hoạt động núi lửa. Các nhà khoa học mới đây xác nhận nguyên nhân chính là một cột manti đang hoạt động bên dưới, dâng lên theo từng đợt thay vì chảy liên tục.
Một chùm manti với nhịp đập trái tim
Bằng cách phân tích các mẫu dung nham từ hơn 130 ngọn núi lửa trẻ, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra các mô hình hóa học cho thấy lớp manti bên dưới Afar không chảy đồng đều. Thay vào đó, nó dao động theo nhịp điệu, giống như nhịp tim, và mang các dấu hiệu hóa học riêng biệt. Những đợt dâng trào manti này tương tác với lớp vỏ mỏng hơn ở phía trên, đẩy nhanh quá trình tách giãn và tạo tiền đề cho sự hình thành một lưu vực đại dương mới.
Châu Phi sẽ tách giãn như thế nào
Những chuyển động chậm nhưng ổn định đang dần kéo Mảng Somali ra khỏi Mảng Nubia lớn hơn, hình thành các thung lũng tách giãn sâu. Trong hàng triệu năm, nước biển từ Biển Đỏ và Vịnh Aden dự kiến sẽ tràn vào vùng trũng, cuối cùng tạo ra một đại dương mới rộng lớn. Khi điều đó xảy ra, các quốc gia như Uganda, Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo có thể chuyển đổi từ các quốc gia không giáp biển thành các quốc gia ven biển có thể tiếp cận biển.
Ý nghĩa toàn cầu của khám phá này
Nghiên cứu này định hình lại hiểu biết của chúng ta về cách các quá trình manti sâu tương tác với các mảng kiến tạo để định hình bề mặt Trái Đất. Những quá trình tương tự trong quá khứ đã tạo nên Đại Tây Dương khi Nam Mỹ tách khỏi Châu Phi hàng trăm triệu năm trước. Các nhà khoa học cảnh báo rằng các đợt trào ngược lớp phủ như Afar cũng có thể giải phóng một lượng lớn khí như carbon dioxide và sulfur dioxide, ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu và thậm chí gây ra các cuộc tuyệt chủng hàng loạt trong lịch sử Trái Đất.
Sự chia tách châu Phi có thể mất hàng triệu năm để hoàn tất, nhưng những phát hiện mới cho thấy hành tinh của chúng ta vẫn đang vận động không ngừng. Những “nhịp tim địa chất” từ sâu trong lòng Trái Đất vừa nhắc nhở con người về sức mạnh chậm rãi nhưng bền bỉ của tự nhiên, vừa mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc dự báo động đất và núi lửa. Trước mắt, giới khoa học vẫn đứng trước một thực tế choáng ngợp: Trái Đất đang từng bước viết lại bản đồ của chính mình, với viễn cảnh một đại dương mới dần thành hình.
Minh Anh