Ngày 7/8/2025, hãng tin Reuters đăng tải bài “Campuchia và Thái Lan nhất trí cho phép các quan sát viên ASEAN giám sát các khu vực biên giới tranh chấp”. Theo bài viết, các quan chức quốc phòng hàng đầu của hai nước đã thống nhất để quan sát viên ASEAN kiểm tra các khu vực biên giới đang tranh chấp, nhằm đảm bảo xung đột không tái diễn sau cuộc giao tranh kéo dài 5 ngày, kết thúc bằng lệnh ngừng bắn cuối tháng 7.
Hai nước láng giềng Đông Nam Á vừa trải qua hơn một thập kỷ xung đột, mà đỉnh điểm là cuộc giao tranh hồi tháng trước với các trận đấu pháo và không kích bằng máy bay phản lực, khiến ít nhất 43 người thiệt mạng và hơn 300.000 người ở cả hai bên biên giới phải sơ tán. Bất chấp các nỗ lực ngoại giao từ Trung Quốc và Malaysia – Chủ tịch đương nhiệm ASEAN – kêu gọi kiềm chế, giao tranh vẫn tiếp diễn.
Theo Reuters, các nhà lãnh đạo Campuchia và Thái Lan chỉ đồng ý ngồi vào bàn đàm phán khi Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo các cuộc thương lượng thuế quan sẽ bị đình chỉ nếu chưa đạt được hòa bình.
Hôm thứ Năm, Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Tea Seiha và quyền Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan Nattaphon Narkphanit đã gặp nhau tại trụ sở Lực lượng Vũ trang Malaysia ở Kuala Lumpur để thảo luận về thỏa thuận ngừng bắn vĩnh viễn. “Sẽ có một đoàn quan sát gồm các tùy viên quân sự ASEAN đóng tại Thái Lan và Campuchia, do Malaysia dẫn đầu”, ông Nattaphon nói tại họp báo, đồng thời khẳng định các thanh sát viên sẽ không được phép vượt qua biên giới. Ông nhấn mạnh: “Thái Lan và Campuchia là hai quốc gia láng giềng có chung đường biên giới… Một nghị quyết sẽ cho phép người dân trở lại cuộc sống yên bình.”
Trong tuyên bố chung, hai bên cho biết sẽ tiếp tục tổ chức thêm các vòng đàm phán trong hai tuần tới và một lần nữa trong vòng một tháng. Các điều kiện hòa bình được xây dựng qua ba ngày thương lượng giữa các quan chức cấp cao tại Kuala Lumpur, và được hoàn tất vào ngày thứ tư với sự chứng kiến của quan sát viên từ Trung Quốc và Hoa Kỳ.
“Cả hai bên đã nhất trí về các điều khoản thực hiện lệnh ngừng bắn và cải thiện liên lạc giữa hai quân đội”, Thủ tướng Campuchia Hun Manet cho biết trên mạng xã hội.
Thái Lan và Campuchia đã tranh cãi trong nhiều thập kỷ về các phần chưa được phân định của đường biên giới trên bộ dài 817 km (508 dặm) giữa hai nước, được Pháp lập bản đồ lần đầu tiên vào năm 1907 khi còn là thuộc địa của Pháp.
Thỏa thuận mới giữa Campuchia và Thái Lan không chỉ đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc chấm dứt vòng xoáy xung đột kéo dài hơn một thập kỷ, mà còn thể hiện vai trò ngày càng rõ nét của ASEAN trong việc duy trì hòa bình và ổn định khu vực. Việc các quan sát viên quốc tế, đặc biệt là từ Trung Quốc, Hoa Kỳ và các nước ASEAN, cùng tham gia giám sát cho thấy đây không đơn thuần là một giải pháp song phương, mà là kết quả của sự phối hợp đa phương nhằm ngăn chặn nguy cơ tái bùng phát bạo lực. Nếu được thực thi nghiêm túc, thỏa thuận này có thể trở thành tiền lệ tích cực cho cơ chế giải quyết tranh chấp ở Đông Nam Á, góp phần củng cố lòng tin, thúc đẩy hợp tác khu vực và mở đường cho tiến trình hòa giải lâu dài giữa hai quốc gia láng giềng.
Hiền Nguyễn