Theo Reuters, trong ngày 19/8/2023, ông Ali Lamine Zeine – Thủ tướng do chính quyền quân sự Niger bổ nhiệm cho biết, họ “chưa có ý định” tìm kiếm sự hợp tác với tập đoàn quân sự Wagner, nhưng cũng cảnh báo ECOWAS không nên buộc họ phải làm như vậy.
“Các tướng lĩnh chưa có ý định ký hợp đồng với Wagner. Tuy vậy, khối Tây Phi không nên đẩy Niger về phía các lực lượng mà họ không mong muốn hiện diện ở đây”, ông Zeine nhấn mạnh.
Trước đó, hãng tin AP đã tiết lộ về việc phe đảo chính Niger gặp mặt đại diện Wagner ở Mali. Dù tập đoàn Wagner không đưa ra bình luận gì về thông tin này, nhưng ông trùm Yevgeny Prigozhin đã lên tiếng ủng hộ cuộc đảo chính ở Niger.
Phát biểu của ông Zeine được đưa ra trong bối cảnh phái đoàn của Cộng đồng Kinh tế các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) đã tới thủ đô Niamey của Niger.
Phía ECOWAS được cho là muốn làm trung gian ngoại giao trong việc giải quyết tình hình ở Niger. Chủ tịch ECOWAS Omar Alieu Touray cũng là thành viên của phái đoàn lần này.
Trong ngày 18/8, ECOWAS tuyên bố đã “ấn định ngày can thiệp quân sự” vào Niger nếu các biện pháp ngoại giao thất bại. Ngoài ra, khối Tây Phi cũng áp đặt nhiều biện pháp trừng phạt kinh tế nhắm vào Niger, bao gồm cắt đứt giao dịch tài chính, đóng cửa biên giới và hạn chế xuất khẩu nhiều mặt hàng thiết yếu.
Mỹ lo suy giảm ảnh hưởng, Nga tận dụng cơ hội
Cuộc đảo chính hồi tháng 7 vừa qua tại Niger đã làm thay đổi tất cả, đồng thời buộc phương Tây phải suy nghĩ lại về chính sách anh ninh ở Sahel. Quan hệ của Niger với Pháp và Mỹ đang trên bờ vực sụp đổ khi quân đội nước này lật đổ tổng thống đương nhiệm và lên nắm quyền hôm 26/7. Các chuyên gia cảnh báo, cuộc đảo chính có nguy cơ là trầm trọng hơn tình hình bất ổn và làm suy yếu an ninh trong khu vực
Sự sụp đổ của chính phủ dân chủ được phương Tây hậu thuẫn ở Niger cũng đã làm sống lại một cuộc tranh luận về việc liệu Mỹ có phải quá thiên về an ninh – cách tiếp cận bị thiếu sót ngay từ đầu.
Alexander Noyes, một nhà khoa học chính trị tại tổ chức phi lợi nhuận RAND Corporation, cho biết: “Chúng tôi có cách tiếp cận quân sự hóa quá mức để chống khủng bố. Và điều đó làm tổn thương chúng tôi”.
Ông Noyes nói rằng viện trợ của Mỹ cho các quốc gia như Niger sẽ hiệu quả hơn nếu ưu tiên hỗ trợ quản trị thay vì cung cấp hỗ trợ sát thương, như máy bay không người lái và huấn luyện lực lượng đặc nhiệm.
Các quan chức Tây Phi đã cảnh báo rằng nhóm lính đánh thuê Wagner có thể sẽ tới để lấp đầy khoảng trống nếu quân đội Pháp rời đi, trong bối cảnh có tin đồn rằng một quan chức chính quyền quân sự Niger gần đây đã gặp đại diện của nhóm Wagner ở Mali.
Giới chức Mỹ thừa nhận không có bằng chứng nào cho thấy Wagner đã giúp xúi giục quân đội tiếp quản quyền lực ở Niger, nhưng nhóm này rõ ràng đang muốn khai thác tình hình hiện nay ở Niger. “Hãy gọi cho chúng tôi bất cứ lúc nào”, người sáng lập của Wagner, Yevgeny V. Prigozhin nói trong một tin nhắn thoại được cho là nhằm vào chính quyền quân sự Niger. Thông điệp của ông Prigozhin đã được chia sẻ vào tuần trước trên các kênh Telegram có liên hệ với Wagner.
J.Marcus Hicks, một tướng Không quân đã nghỉ hưu, người từng chỉ huy lực lượng đặc nhiệm của Mỹ ở Châu Phi từ năm 2017 đến năm 2019 nhận định: “Niger là pháo đài an ninh và hy vọng cuối cùng ở Sahel. Khoảng trống để lại ở đó mà Nga có thể tận dụng gia tăng ảnh hưởng sẽ là vấn đề nghiêm trọng thực sự”.
Chy Lê/nguồn Reuters, NY Times