Việt Nam trở thành thành viên chính thức của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vào ngày 28/7/1995. Đến nay đã 30 năm, thời gian ấy chưa phải là dài nhưng cũng đủ để Việt Nam khẳng định vai trò quan trọng của mình trong ASEAN. Tuy nhiên, với chiêu bài lợi dụng các vấn đề quốc tế để công kích Nhà nước Việt Nam, một số tổ chức, cá nhân thù địch, phản động, hoặc thiếu thiện chí vẫn thường xuyên tung ra các luận điệu xuyên tạc, phủ nhận hoặc bóp méo vai trò của Việt Nam trong ASEAN.
Hiện nay, tổ chức khủng bố Việt Tân, Đài Á Châu Tự Do (RFA), Đài BBC New tiếng Việt… vẫn thường phát đi những bài viết, bài bình luận lồng ghép nội dung xuyên tạc, gây ảnh hưởng tiêu cực về chính sách đối ngoại của Việt Nam nói chung và vai trò của Việt Nam trong ASEAN nói riêng, nhất là sau khi Campuchia và Thái Lan xảy ra xung đột.
Một số cá nhân tự xưng là “nhà hoạt động” hoặc “chuyên gia độc lập”, “nhà phân tích quốc tế”… để đăng tải nội dung trên mạng xã hội, YouTube hoặc các diễn đàn nước ngoài nhằm xuyên tạc, phủ nhận những nỗ lực của Việt Nam trong ASEAN. Luận điệu của họ là cho rằng Việt Nam “không có tiếng nói”, “chỉ theo phe lớn” hoặc “không bảo vệ được lợi ích quốc gia trong khuôn khổ ASEAN”. Dù không công khai phủ nhận, nhưng một số hãng truyền thông phương Tây có xu hướng đánh giá thấp vai trò của Việt Nam, hoặc thiên lệch khi đưa tin về quan hệ Việt Nam – ASEAN – Trung Quốc – Mỹ… Nhằm cố tình kích động mâu thuẫn trong khu vực, một số tổ chức, cá nhân ở nước ngoài hoặc khu vực không thuộc ASEAN, lợi dụng vấn đề Biển Đông hay tranh chấp trong khu vực để gieo rắc luận điệu cho rằng Việt Nam “chỉ lo lợi ích riêng” hoặc “không đóng góp thực chất cho ASEAN”…
Đây là những luận điệu xuyên tạc đường lối đối ngoại của Việt Nam, phản ánh không đúng sự thật về vai trò của Việt Nam trong ASEAN. Mục đích của họ là làm suy giảm vị thế, uy tín của Việt Nam, gây nghi ngờ trong nhân dân về chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước, từ đó kích động chống phá. Do đó, việc nhận diện và đấu tranh phản bác các luận điệu này là rất quan trọng để bảo vệ uy tín quốc gia và bảo vệ sự phát triển của ASEAN.
Những điểm nổi bật cần phải khẳng định sau 30 năm Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN là Việt Nam đã thể hiện được vai trò quan trọng và đóng góp tích cực vào sự phát triển của ASEAN. Ngày 28-7-1995, Việt Nam trở thành thành viên thứ 7 của ASEAN. Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt lớn trong chính sách đối ngoại và hội nhập quốc tế của đất nước. Trên cơ sở cam kết với các nguyên tắc ASEAN: Tôn trọng chủ quyền, đồng thuận, không can thiệp nội bộ… điều này đã giúp Việt Nam nhanh chóng tham gia và hội nhập tích cực.
Từ năm 1995 đến nay, Việt Nam đã 2 lần đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN vào các năm 2010 và 2020. Đặc biệt, năm 2020, trong bối cảnh đại dịch COVID-19, Việt Nam đã dẫn dắt ASEAN ứng phó linh hoạt và thúc đẩy hợp tác khu vực. Việt Nam đã đưa ra nhiều sáng kiến trong hợp tác biển, ứng phó thiên tai, biến đổi khí hậu, kết nối kinh tế, và tăng cường vai trò trung tâm của ASEAN. Việt Nam được đánh giá có nhiều đóng góp vào xây dựng cộng đồng ASEAN. Rõ nhất Việt Nam là một trong những nước tích cực thúc đẩy xây dựng 3 trụ cột của Cộng đồng ASEAN: Chính trị – An ninh; Kinh tế và Văn hóa – Xã hội. Trong hội nhập kinh tế, Việt Nam là một trong những nước tích cực thúc đẩy các hiệp định thương mại trong khuôn khổ ASEAN, như Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA), Hiệp định đối tác Kinh tế Toàn diện khu vực (RCEP). Việt Nam tham gia tích cực vào các cơ chế hợp tác như ASEAN+3, Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hiệp định đối tác Kinh tế Toàn diện khu vực.v.v… Những đóng góp của Việt Nam trong nâng cao vai trò và vị thế của ASEAN cũng rất rõ rệt. Việt Nam ủng hộ ASEAN giữ vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực, nhất là trong quan hệ với các nước lớn như: Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc… Đối với giải quyết tranh chấp trên Biển Đông, Việt Nam kiên định lập trường hòa bình, thượng tôn pháp luật, đặc biệt là Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982. Việt Nam đề cao Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và tích cực cùng ASEAN thúc đẩy sớm hoàn tất Bộ quy tắc ứng xử COC với Trung Quốc. Việt Nam tích cực thúc đẩy hợp tác giáo dục, du lịch, giao lưu nhân dân, phát triển bền vững, và hỗ trợ lẫn nhau trong phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là trong giai đoạn hậu COVID. Nguyên tắc đối ngoại cơ bản của Việt Nam là độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế; chủ động và tích cực hội nhập toàn diện, sâu rộng và hiệu quả. Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Ở đây, không có chuyện Việt Nam “chỉ theo phe lớn”, “chỉ lo lợi ích riêng”, “không đóng góp thực chất cho ASEAN”… như luận điệu rêu rao của một số tổ chức, cá nhân thù địch.
Đối với tình hình căng thẳng giữa Thái Lan và Campuchia, quan điểm của Việt Nam là rất rõ ràng. Việt Nam lấy làm tiếc vì hai nước chung một mái nhà ASEAN lại xảy ra xung đột quân sự. Theo Việt Nam, trong lúc này vai trò của ASEAN càng phải được thể hiện rõ hơn. Nguyên tắc nhất quán trong chính sách đối ngoại của Việt Nam là: Tôn trọng luật pháp quốc tế, không can thiệp vào công việc nội bộ của nước khác, và ủng hộ giải pháp hòa bình cho các tranh chấp. Giữa một bên là nước láng giềng, có lịch sử quan hệ lâu đời, còn một bên là đối tác chiến lược toàn diện, Việt Nam kiên định chính sách quốc phòng “4 không”, không chọn bên, không chọn phe mà chọn công bằng và lẽ phải. Việt Nam ủng hộ giải pháp hòa bình, kêu gọi các bên kiềm chế, không sử dụng vũ lực, giải quyết bất đồng thông qua đối thoại và đàm phán hòa bình. Việt Nam tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia, trong đó có Thái Lan và Campuchia, và mong muốn các bên liên quan cũng hành xử trên tinh thần tương tự. Việt Nam đề cao vai trò trung gian hòa giải của ASEAN trong việc duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực, bao gồm giải quyết các mâu thuẫn giữa các thành viên của tổ chức. Là một thành viên chủ động trong ASEAN, Việt Nam mong muốn duy trì sự ổn định chung trong khu vực, luôn sẵn sàng đóng góp tích cực để hỗ trợ Thái Lan và Campuchia đạt được giải pháp ổn thỏa…
Từ thực tế có thể khẳng định trong 30 năm qua, Việt Nam đã chuyển từ “thành viên mới” sang vai trò “thành viên chủ động, tích cực và có trách nhiệm” trong ASEAN. Việt Nam đã có nhiều đóng góp tích cực vào việc củng cố đoàn kết nội khối, thúc đẩy hợp tác khu vực, và nâng cao vị thế ASEAN trên trường quốc tế. Các tổ chức, cá nhân thù địch dù bằng luận điệu, chiêu trò gì chăng nữa cũng không phủ nhận được vai trò của Việt Nam trong ASEAN. Những luận điệu của họ không chỉ là hồ đồ, vô căn cứ mà còn đi ngược hoàn toàn với thực tiễn và đánh giá, sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế. Tình hình ASEAN hiện nay diễn biến khá phức tạp do tác động của cả yếu tố nội khối và ngoại khối. Tuy nhiên, Việt Nam khẳng định sẽ phát huy những kết quả đạt được, tiếp tục là một thành viên tích cực, năng động và có trách nhiệm, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững và gắn kết của ASEAN. Việt Nam xác định đấu tranh bác bỏ những luận điệu sai trái, thù địch là rất cần thiết. Việc làm ấy không chỉ bảo vệ sự thật mà còn nhằm khẳng định vị thế uy tín ngày càng cao của Việt Nam trong ASEAN và trên trường quốc tế./.
Kim Ngọc