Theo Reuters, Tập đoàn năng lượng Nga Gazprom thông báo nguồn cung khí đốt qua ngả Ukraine sang châu Âu đã dừng từ 8h ngày 1/1/2025, sau khi công ty dầu khí quốc doanh Ukraine Naftogaz từ chối gia hạn thỏa thuận trung chuyển có thể đẩy giá năng lượng ở châu Âu tiếp tục tăng, ảnh hưởng khả năng cạnh tranh của các nền kinh tế tại khu vực.
Thỏa thuận trên được Nga và Ukraine ký vào năm 2019, cho phép Moskva chuyển khí đốt sang châu Âu qua đường ống trên lãnh thổ nước láng giềng trong vòng 5 năm và Kiev được thu phí trung chuyển. Bộ trưởng Ukraine German Galushchenko xác nhận Kiev đã dừng trung chuyển khí đốt Nga, mô tả đây là “sự kiện mang tính lịch sử”. Liên minh châu Âu (EU) tuyên bố có thể xoay xở mà không cần khí đốt Nga qua ngả Ukraine. Khối đã giảm phụ thuộc đáng kể vào khí đốt Nga kể từ khi chiến sự Ukraine bùng phát tháng 2/2022.
Tiềm ẩn nhiều hệ lụy với châu Âu.
“Châu Âu có phương án thay thế, nhưng thường sẽ đắt hơn khí đốt Nga. Tác động sẽ bộc lộ rõ rệt ở Áo, Hungary và Slovakia, khiến giá năng lượng tại đây tăng”, Philipp Lausberg, nhà phân tích tại Trung tâm Chính sách châu Âu, trụ sở Bỉ, nói với Press TV. “Tình trạng này sẽ ảnh hưởng đến chi phí sinh hoạt cũng như các ngành công nghiệp ở châu Âu, làm suy yếu sức cạnh tranh của khu vực”.
Trước khi chiến sự bùng phát, Nga đáp ứng gần 40% nhu cầu khí đốt của EU qua 4 hệ thống đường ống gồm Nord Stream dưới biển Baltic đến Đức, Yamal – Europe qua Belarus đến Ba Lan, TurkStream dưới Biển Đen qua Thổ Nhĩ Kỳ đến Bulgaria và Urengoy – Pomary – Uzhgorod (UPU) qua Ukraine.
Căng thẳng leo thang do chiến sự Ukraine đã khiến hai đường ống chính là Nord Stream và Yamal – Europe dừng hoạt động, đẩy giá năng lượng tại EU tăng vọt. Liên minh sau đó nhập khí đốt từ Na Uy, khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Qatar và Mỹ để ứng phó, đặt mục tiêu không phụ thuộc năng lượng Nga vào năm 2027.
Dừng nhận khí đốt từ Nga đồng nghĩa EU sẽ phải phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn LNG nhập khẩu để bù đắp. Chi phí nhập khẩu cao hơn cùng với độ tin cậy thấp hơn của LNG so với khí đốt Nga sẽ càng làm gia tăng gánh nặng lên các ngành công nghiệp và người tiêu dùng.
Giới quan sát thị trường không lo ngại các quốc gia châu Âu hết khí đốt, mà lưu ý việc cung cấp năng lượng sẽ phức tạp và tốn kém hơn. Viện chính sách kinh tế Bruegel, Bỉ, cho biết giá các loại năng lượng ở EU đang cao hơn hầu hết các nền kinh tế công nghiệp khác, trung bình gấp gần 5 lần so với ở Mỹ.
Truyền thông dẫn một tài liệu chưa công bố của Ủy ban châu Âu đánh giá “với hơn 500 tỷ m3 LNG được sản xuất trên toàn thế giới mỗi năm, việc thay thế 14 tỷ m3 khí đốt Nga qua ngả Ukraine sẽ không có tác động nhiều đến giá khí đốt ở EU”.
“Có thể coi việc chấm dứt thỏa thuận trung chuyển của Ukraine đã được phản ánh vào giá khí đốt mùa đông”, tài liệu có đoạn. Kể từ tháng 8/2022, các nước thành viên EU cũng đã giảm 18% nhu cầu tiêu thụ so với trung bình 5 năm. Khối đã “chuẩn bị sẵn sàng” cho kịch bản này.
Các quốc gia châu Âu từng phụ thuộc nguồn cung từ UPU có Áo, Slovakia, Italy, Hungary, Croatia, Slovenia và Moldova. Hầu hết đều đã đa dạng nguồn mua và triển khai biện pháp cắt giảm nhu cầu.
Huy Quang