Ngày 5/7/2025, tờ Thế Giới Trẻ (Đức) đăng tải bài viết của nhà báo Niki Uhlmann với tiêu đề “Các lệnh trừng phạt của EU đối với các nhà báo – Chống lại tâm lý bị bao vây từ mọi phía”. Bài viết ghi lại cuộc thảo luận xoay quanh chủ đề “Chế độ sự thật của EU chống lại tự do báo chí”, được tổ chức tại phòng trưng bày và hội thảo của Thế Giới Trẻ ở Berlin, nơi các nhà báo cùng chia sẻ quan điểm về tự do báo chí trong bối cảnh bị siết chặt bởi các lệnh trừng phạt.
Chính sách thông tin của nhiều chính quyền ngày nay vẫn vận hành theo phương châm: “Kiến thức là sức mạnh – sự ngu dốt sinh ra sự khuất phục”. Trong cuộc cạnh tranh quyền lực toàn cầu, các thế lực đều tìm cách áp đặt cách diễn giải riêng của mình. Khi các phương tiện tuyên truyền truyền thống không còn đủ hiệu quả, một số bên sẵn sàng sử dụng đến các biện pháp cứng rắn, thậm chí mang màu sắc độc đoán như trường hợp Liên minh châu Âu (EU) gần đây. Tối thứ Năm, sự kiện với tiêu đề “Chế độ sự thật của EU chống lại tự do báo chí” đã diễn ra tại phòng trưng bày và hội thảo của tờ Thế Giới Trẻ ở Berlin, thu hút đông đảo người tham dự. Nội dung tập trung vào các biện pháp trừng phạt mà EU áp đặt lên một số nhà báo Đức trong khuôn khổ lệnh cấm vận Nga, và những hệ lụy trực tiếp tới quyền tự do báo chí.
Người điều phối chương trình, ông Rüdiger Göbel, mở đầu buổi thảo luận bằng phần trình bày về các biện pháp nằm trong gói trừng phạt thứ 17 của Liên minh châu Âu (EU) đối với Nga, được ban hành vào tháng 5 năm nay. Theo đó, một số nhà báo Đức đã bị áp đặt lệnh cấm đi lại, phong tỏa tài khoản ngân hàng, và bị hình sự hóa nếu nhận hỗ trợ từ bên thứ ba. Đáng chú ý, ngay cả người thân của các nhà báo này cũng bị ảnh hưởng, dẫn đến tình trạng mà ông Göbel gọi là “giam giữ cả nhà”. Ông cảnh báo rằng những biện pháp này không chỉ khiến các nhà báo “bị tước quyền công dân hoàn toàn” mà còn đẩy họ vào tình cảnh mất khả năng hành nghề, một tiền lệ mà ông cho là “nguy hiểm”.
Tổng biên tập tờ Thế Giới Trẻ, ông Nick Brauns, đã dẫn chứng trường hợp của nhà báo Hüseyin Doğru để minh họa cho những hậu quả nghiêm trọng mà các biện pháp trừng phạt của EU gây ra đối với tự do báo chí. Doğru, người sáng lập cổng thông tin Red Media (nay không còn tồn tại) bị cáo buộc lan truyền “tuyên truyền của kẻ thù” thay mặt cho Điện Kremlin, chỉ vì đã đưa tin về hành vi bạo lực của cảnh sát trong các cuộc biểu tình ủng hộ Palestine tại Đức. Theo ông Brauns, đây là một hành động trừng phạt nhắm vào báo chí phản biện.
Ông cho biết, Thế Giới Trẻ từng có ý định tuyển dụng Doğru, nhưng việc trả lương cho anh có thể bị coi là vi phạm pháp luật. “Hình sự hóa sự cam kết với sự thật và luật pháp quốc tế là một mối đe dọa không chỉ đối với báo chí, mà còn đối với toàn xã hội,” ông nhấn mạnh. Đặc biệt, ông cảnh báo về những hệ quả từ phán quyết liên quan đến vụ kiện tạp chí Compact, khi việc cấm phương tiện truyền thông được tòa án coi là hợp pháp thông qua luật liên kết. Chính vì vậy, việc liệt kê Thế Giới Trẻ trong báo cáo của Văn phòng Liên bang Bảo vệ Hiến pháp là “thanh gươm của bạo chúa Damocles luôn treo lơ lửng,” ông Rüdiger Göbel nói thêm.
Góp phần hoàn thiện bức tranh tổng thể, ông Florian Warweg, biên tập viên của cổng thông tin Nachdenkseiten đã trình bày báo cáo từ một cuộc họp báo chính phủ gần đây. Theo ông, hầu hết các nhà báo tham dự đều tiếp nhận và lặp lại thông điệp từ chính phủ về lệnh trừng phạt đối với ông Doğru mà không đặt câu hỏi hay thể hiện bất kỳ sự phản biện nào. “Một lần nữa, tôi nhận ra rằng các phương tiện truyền thông chính thống ngày càng sẵn lòng hợp tác với người nắm quyền lực,” ông nhận định. Ngược lại, nhà nước lại sử dụng những nguồn tin này để hợp pháp hóa các chính sách của mình, viện dẫn các bài viết được cho là trung lập. Một khán giả tham dự đã bình luận rằng, trong bối cảnh hiện nay, “huyền thoại về báo chí như quyền lực thứ tư” đang trở thành mối đe dọa hơn là một điểm tựa dân chủ. Kết thúc phần phát biểu, ông Warweg kêu gọi sự đoàn kết mạnh mẽ hơn nữa trong giới báo chí.
Theo ông Tilo Gräser, biên tập viên của tạp chí Hintergrund, các lệnh trừng phạt hiện hành rõ ràng đi ngược lại Hiến pháp Đức vốn quy định rõ ràng rằng “không có kiểm duyệt”. Ông hài hước nhận định rằng, nếu chiếu theo luật, chính Văn phòng Liên bang Bảo vệ Hiến pháp nên chuyển mũi điều tra sang chính phủ liên bang. Gräser cũng cảnh báo về “Đạo luật Dịch vụ số” mới của EU, vốn tạo ra một khung pháp lý để thực thi kiểm soát và kiểm duyệt nội dung trên mạng, mà không cần một định nghĩa rõ ràng, có tính ràng buộc pháp lý về cái gọi là “thông tin sai lệch”. Điều này, theo ông, có thể dẫn đến việc cấm đoán tùy tiện, không qua chuẩn mực pháp lý minh bạch.
Trong khi đó, nhà báo Roberto De Lapuente từ cổng thông tin Overton Magazine chỉ ra rằng ngày càng có nhiều tổ chức kiểm tra thông tin (fact-checkers) hợp tác chặt chẽ với nhà nước. Theo ông, nhiệm vụ thực sự của các tổ chức này là “điều chỉnh dư luận”. De Lapuente bày tỏ quan ngại rằng phương Tây đang tiến gần đến một “trận chiến cuối cùng”, trong đó báo chí phản biện không còn được dung nạp. Trong những tình huống nghiêm trọng, điều đó có thể dẫn tới lệnh cấm hành nghề. Ông cho rằng tâm lý “bị bao vây” trong thời chiến không chấp nhận các quan điểm trái chiều, và kiểm duyệt ngày nay chính là một công cụ phục vụ cho chiến tranh thông tin.
Cuộc thảo luận tại Berlin không chỉ là lời cảnh báo về nguy cơ kiểm duyệt ngày càng rõ nét dưới danh nghĩa trừng phạt, mà còn là lời kêu gọi bảo vệ những giá trị cốt lõi của một nền dân chủ thực sự. Khi các nhà báo bị tước quyền hành nghề, khi sự phản biện bị hình sự hóa và dư luận bị điều chỉnh có chủ đích, thì tự do báo chí không còn là nguyên tắc được tôn trọng, mà trở thành một đặc quyền dễ dàng bị tước đoạt. Trong bối cảnh đó, sự đoàn kết trong giới báo chí độc lập và tinh thần phản biện xã hội không chỉ cần thiết mà còn cấp bách hơn bao giờ hết.
Hồ Ngọc Thắng/nguồn:https://www.jungewelt.de/artikel/503365.eu-sanktionen-gegen-journalisten-gegen-die-wagenburgmentalit%C3%A4t.html