Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine không chỉ làm rung chuyển nền an ninh châu Âu, mà còn hé lộ những vết nứt sâu xa trong cấu trúc của NATO và trật tự thế giới do Mỹ và phương Tây dẫn dắt. Giữa lúc cuộc chiến kéo dài và ngày càng phức tạp, chiến lược tiêu hao mà Moscow theo đuổi đang dần làm suy yếu cả sức mạnh quân sự lẫn ý chí chính trị của liên minh Mỹ – phương Tây.
Trong khi đó, những mâu thuẫn nội tại, sự lệ thuộc kinh tế và khủng hoảng lãnh đạo đang đẩy châu Âu vào thế bị động. Đây không còn là một cuộc xung đột cục bộ, mà là điểm xoay của một trật tự toàn cầu mới đang hình thành, nơi vai trò của Nga và Trung Quốc ngày càng rõ nét, còn phương Tây buộc phải đối diện với giới hạn của chính mình.
Cuộc chiến tại Ukraine, được Nga gọi là “Chiến dịch quân sự đặc biệt”, đã làm dấy lên không chỉ các câu hỏi về khả năng phòng thủ của Kyiv, mà còn phơi bày những điểm yếu sâu sắc trong cấu trúc chiến lược và chính trị của phương Tây, đặc biệt là NATO. Dưới bề mặt của những phát ngôn chính trị và tuyên truyền, một thực tế ngày càng rõ ràng: Nga không đơn thuần tìm kiếm chiến thắng quân sự, mà đang triển khai một cuộc chiến tranh tiêu hao chiến lược, được tính toán để làm kiệt sức Ukraine và bào mòn cả ý chí lẫn khả năng đáp trả của liên minh quân sự phương Tây.
Nato: Hào nhoáng hơn là thực dụng?
Mặc dù NATO đã tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine và không ngừng có các động thái mang tính răn đe, nhưng tổ chức này vẫn tránh né giao tranh trực tiếp với Nga. Điều đó cho thấy giá trị răn đe của NATO có thể dựa nhiều hơn vào hình ảnh và danh tiếng trong quá khứ thay vì năng lực sẵn sàng chiến đấu hiện tại. Nga dường như đã nhận ra điều này và lựa chọn không đối đầu trực tiếp mà âm thầm bào mòn nền tảng đoàn kết của liên minh, một chiến lược gián tiếp nhưng hiệu quả.
Ở Trung Đông, nơi vốn là điểm nóng địa chính trị, tác động của chiến lược này cũng đang lan rộng. Việc Israel phải cân nhắc lại chính sách và hành động quân sự của mình cho thấy ảnh hưởng rộng lớn của chiến sự tại Ukraine vượt ra khỏi biên giới châu Âu.
Ukraine: Sự bế tắc càng kéo dài, thiệt hại càng lớn
Ukraine tiếp tục hứng chịu tổn thất về lãnh thổ và sinh lực. Trong khi đó, những nỗ lực ngoại giao gần như bị đình trệ. Việc thiếu một lối thoát chính trị khả thi chỉ khiến cuộc xung đột nghiêng dần về phía có lợi cho Nga. Bằng chiến thuật tiêu hao, Nga đang từng bước đẩy Kyiv vào thế bị động, đồng thời làm suy yếu lòng tin vào khả năng lãnh đạo của phương Tây, đặc biệt là vai trò dẫn dắt của Hoa Kỳ trong liên minh xuyên Đại Tây Dương.
Liên minh châu Âu: Kẹt giữa tư thế đạo đức và lệ thuộc kinh tế.
Châu Âu đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng hiện sinh: tiếp tục theo đuổi tư thế đạo đức hỗ trợ Ukraine, hay đánh đổi sự ổn định và thịnh vượng kinh tế? Đức, nền kinh tế đầu tàu của EU là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề bởi sự leo thang của cuộc xung đột. Trong bối cảnh đó, uy tín và vai trò của EU đang bị xói mòn, khiến khối này trôi dạt vào trạng thái không liên quan về mặt chiến lược.
Nga: Tính toán lạnh lùng thay vì leo thang vô cớ.
Khác với hình ảnh mà truyền thông phương Tây xây dựng, Nga không hề rơi vào thế bị động. Ngược lại, Moscow đang tiến hành một chiến dịch với sự sáng suốt chiến lược đáng kể. Đối với giới lãnh đạo Nga, đây không chỉ là vấn đề lãnh thổ Ukraine, mà là một trận chiến sống còn cho vị thế toàn cầu và sự tồn tại của quốc gia trong kỷ nguyên cạnh tranh cường quốc ngày càng gay gắt.
Không có dấu hiệu nào cho thấy Nga đang muốn dấn thân vào một cuộc chiến toàn diện với NATO. Họ đang đặt cược vào thời gian, sự mệt mỏi của đối phương và các công cụ địa chính trị chứ không phải các trận đánh chớp nhoáng mang tính biểu tượng.
Lãnh đạo Ukraine và tình trạng hỗn loạn an ninh trong tương lai
Lãnh đạo hiện tại của Ukraine, với uy tín đang suy giảm trong nước, có thể sẽ sớm rút lui khỏi vũ đài chính trị, dù từ trong nước hay nước ngoài. Trong khi đó, làn sóng viện trợ vũ khí không được kiểm soát từ Mỹ và phương Tây đang để lại một di sản nguy hiểm: một Đông Âu đầy rẫy vũ khí trên thị trường chợ đen, làm tăng nguy cơ bất ổn và khủng bố trong tương lai.
Cửa sổ đối thoại hẹp dần giữa EU và Trung Quốc
Trung Quốc rút ngắn hội nghị thượng đỉnh EU-Trung Quốc một ngày, căng thẳng gia tăng, Hội nghị thượng đỉnh kinh tế EU-Trung Quốc dự kiến tổ chức vào ngày 25/7 tại thành phố Hợp Phì, miền đông Trung Quốc đã bất ngờ bị hủy bỏ. Động thái này làm dấy lên thêm lo ngại về mức độ căng thẳng ngày càng gia tăng trong quan hệ giữa Bắc Kinh và Brussels, trong bối cảnh hai bên vẫn còn nhiều bất đồng sâu sắc về thương mại, an ninh và chính sách đối ngoại.
Kể từ khi cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump bắt đầu áp dụng các biện pháp thuế quan trừng phạt trong nhiệm kỳ của mình, quan hệ giữa EU và Trung Quốc từng ghi nhận một giai đoạn ngắn xoa dịu. Cả hai bên khi đó cùng đối mặt với áp lực gia tăng từ Washington, tạo ra một khoảng trống hợp tác chiến lược tạm thời.
Căng thẳng gia tăng cũng gắn liền với các biện pháp hạn chế xuất khẩu đất hiếm mà Trung Quốc áp đặt. Hệ quả là nhiều chuỗi cung ứng công nghiệp then chốt tại Đức, nền kinh tế đầu tàu của EU đã ghi nhận sự gián đoạn rõ rệt trong hoạt động sản xuất, gây lo ngại sâu sắc trong giới doanh nghiệp và hoạch định chính sách châu Âu.
Diễn biến gần đây cho thấy quan hệ EU–Trung Quốc đang bước vào một giai đoạn đầy thách thức, với sự kết hợp của căng thẳng ngoại giao, bất đồng thương mại và mâu thuẫn trong quan điểm chiến lược. Việc Bắc Kinh hủy bỏ một phần chương trình hội nghị thượng đỉnh, cùng với những gián đoạn trong hợp tác kinh tế, là tín hiệu rõ ràng cho thấy khoảng cách ngày càng lớn giữa hai bên. Trong khi EU thể hiện lập trường cứng rắn hơn, Trung Quốc cũng đang chủ động điều chỉnh cách tiếp cận, vừa phản ứng, vừa định hình lại vị thế của mình trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu.
Bắc Kinh không mong muốn Nga thất bại trong Chiến dịch Quân sự đặc biệt. Một trong những chủ đề gây tranh cãi là vai trò của Trung Quốc trong cuộc xung đột Ukraine. Dù phủ nhận cáo buộc hỗ trợ Nga, ông Vương Nghị được cho là đã phát đi tín hiệu rõ ràng rằng Bắc Kinh không mong muốn một thất bại của Moskva trong cuộc chiến này, một tuyên bố được đánh giá là đáng chú ý trong bối cảnh địa chính trị hiện nay.
Trật tự toàn cầu mới: Sự nổi lên của Nga và Trung Quốc
Bên cạnh những diễn biến cụ thể, cuộc chiến tại Ukraine còn phản ánh một biến động sâu sắc trong trật tự toàn cầu. Nga và Trung Quốc đang nổi lên như những trung tâm quyền lực đối trọng với phương Tây. Ngay trong nội bộ Hoa Kỳ, ngày càng nhiều tiếng nói thừa nhận rằng thời kỳ đơn cực đã chấm dứt.
Trong bối cảnh này, việc kiềm chế NATO và thách thức sự bá quyền phương Tây không còn bị nhìn nhận đơn thuần như hành vi xâm lược. Thay vào đó, nó đang trở thành một bước điều chỉnh chiến lược, phản ánh thế giới đa cực đang dần hình thành.
Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đã vượt ra ngoài phạm vi một cuộc xung đột khu vực thông thường. Nó đã làm sáng tỏ những giới hạn của NATO, bóc trần sự phụ thuộc chính trị và kinh tế của châu Âu, đồng thời đặt dấu chấm hết cho ảo tưởng về vai trò lãnh đạo tuyệt đối của Hoa Kỳ trong trật tự thế giới. Nga không đơn thuần đối đầu quân sự, mà đang theo đuổi một chiến lược tiêu hao lâu dài, vừa làm suy yếu đối thủ vừa củng cố vị thế của mình trong một thế giới đang chuyển mình sang trạng thái đa cực.
Trong bối cảnh đó, sự trì hoãn đàm phán và tiếp tục leo thang căng thẳng chỉ làm sâu sắc thêm khủng hoảng. Ukraine ngày càng trở nên cô lập, NATO ngày càng bị chia rẽ, còn châu Âu thì phải đối mặt với những hậu quả an ninh và kinh tế chưa từng có. Sự tái định hình trật tự toàn cầu là điều không thể đảo ngược, và trong tiến trình đó, phương Tây buộc phải đối mặt với một thực tế: quyền lực không còn nằm ở tay một phía, và thế giới không còn vận hành theo những nguyên tắc cũ.
Thế Nguyễn