(Đà Nẵng). 45 bạn trẻ đến từ nhiều vùng miền của cả nước, Hà Nội, Cà Mau, Huế, Nghệ An, Đà Nẵng, TP.Hồ Chí Minh, … Họ là những đại biểu ưu tú của cộng đồng trẻ Việt Nam, đại diện cho nhiều Hội, Nhóm, Câu lạc bộ đã và đang hành động động vì môi trường, vì một Việt Nam “Net zero” vào năm 2050. Tầm nhìn của họ được thể hiện qua một chia sẻ : Tuổi trẻ là người kiến tạo tương lai, tuổi trẻ với vấn đề nóng Carbon thấp chính là hai mắt xích gắn liền nhau. Tuổi trẻ hôm nay càng phải hành động mạnh mẽ cho một tương lai không carbon.
Cuộc gặp gỡ Đà Nẵng diễn ra trong 2 ngày 14 và 15/11/2025 của chương trình “Thanh niên và sáng kiến carbon thấp” do Trung tâm Nghiên cứu Xây dựng Năng lực Thích ứng (CAB) phối hợp với Viện FES (Friedrich-Ebert-Stiftung) Việt Nam tổ chức, sẽ tiến hành thu thập, đánh giá lại 33 dự án (bắt đầu từ chính sáng kiến của các bạn trẻ thành viên Green Youth Labs) và sẽ tuyển chọn 20 bạn tiêu biểu xuất sắc nhất, tiếp tục với hành trình Carbon thấp.
Ngày 13/11 đã diễn ra ngày làm việc đầu tiên của hội thảo khởi động “Thanh niên và sáng kiến carbon thấp” do Trung tâm Nghiên cứu Xây dựng Năng lực Thích ứng (CAB) phối hợp với Viện FES (Friedrich-Ebert-Stiftung) Việt Nam tổ chức. Đồng hành cùng các bạn trẻ , hội thảo có sự tham dự của Viện Khoa học tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) ; Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Đà Nẵng (cơ quan chủ quản của CAB); Ban Quản lý Khu Công nghệ cao và các Khu Công nghiệp Đà Nẵng (DSEZA) ; Điều phối khu vực Châu Á, dự án Khí hậu và Năng lượng, cùng Tổ chức Môi trường Thái Bình Dương Việt Nam, Mạng lưới Thanh niên Xanh (Green Youth Hub); Trung tâm Bảo tồn đa dạng sinh học Nước Việt Xanh; Trung tâm Xây dựng và Thúc đẩy Phát triển bền vững.
Từ Green Youth Labs đến Green Youth Hub: Định hình con đường phát triển bền vững
Từ cộng đồng Green Youth Labs (Chương trình “Sáng kiến thanh niên – Chuyển dịch năng lượng” được triển khai tại 18 tỉnh, thành phố trên cả nước; số liệu tính đến tháng 8 năm 2024), một nền tảng mới đã ra đời: Green Youth Hub và ông Timo Rinke – Giám đốc viện FES đã bày tỏ rằng: “Thế hệ trẻ Việt Nam có đủ lòng dũng cảm, sự nhiệt huyết và sức sáng tạo để định hình con đường phát triển bền vững của đất nước”.
Trong thực tế với 3 năm đi vào hoạt động (2022-2023-2024), cộng đồng Green Youth Labs đã có 33 dự án (đều là sáng kiến của các bạn trẻ tham gia mạng lưới ). Một tổng kết được công bố tại sự kiện “Hội nghị Năng lượng Trẻ (Young Energy Summit) và Phiên họp nhóm nòng cốt “Mạng lưới các tổ chức làm việc về biến đổi khí hậu”, diễn ra tại Đà Nẵng vào tháng 8 năm 2024) cho biết: Đã có 62.190 trẻ em, 847 thanh niên, 570 người dân được hưởng lợi trực tiếp về cơ sở vật chất, đào tạo và truyền thông từ chương trình hành động của các thành viên Green Youth Labs.
Hiệu ứng tích cực từ cộng đồng Green Youth Labs Việt Nam qua đóng góp của thanh niên đối với quá trình chuyển đổi năng lượng, cách ứng phó và chung sống với biến đổi khí hậu, đã thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế. Đại biểu quốc tế đến từ các nước Đức, Bangladesh, Philippines và Thailand, trong đó có Bí thư thứ hai phụ trách Kinh tế và Ngoại giao khí hậu, Đại sứ quán Đức tại Việt Nam, ông Fabian Hartjes, Giám đốc dự án khu vực về biến đổi khí hậu và Năng lượng tại Châu Á, Viện FES, và bà Franziska Schmidtke, đã có mặt tại sự kiện Young Energy Summit – Đà Nẵng Việt Nam.
Tác động đến Đông Nam Á, châu Á và toàn cầu
Các đại biểu Việt Nam và quốc tế đã cùng thảo luận và đánh giá nghiêm túc về kết quả của các dự án đã được triển khai, bàn về tác động xã hội rộng hơn của quá trình chuyển đổi năng lượng, mở ra một diễn chung để người trẻ Việt Nam chia sẻ những quan điểm, suy nghĩ trong khía cạnh “Sáng kiến thanh niên – Chuyển dịch năng lượng”. Từ đó, đóng góp thêm ý tưởng, đề xuất và xây dựng khuyến nghị (đổi mới) về chính sách, cũng thúc đẩy hợp tác, tạo ra nhiều kênh lan tỏa không chỉ ở Việt Nam mà còn ảnh hưởng đến khí hậu và năng lượng của khu vực Đông Nam Á, châu Á và toàn cầu.
Theo TS. Nguyễn Tú Anh, Trưởng phòng Phòng Kinh tế và Quản lý tài nguyên nước Viện Khoa học tài nguyên nước Bộ Nông nghiệp và Môi trường (một trong những diễn giả của hội thảo “Thanh niên và sáng kiến carbon thấp”): Chuyển dịch năng lượng công bằng là một chương trình quan trọng, đảm bảo sự hỗ trợ cho những người bị ảnh hưởng trong quá trình chuyển đổi tới năng lượng tái tạo và là 1 trong 3 định hướng phát triển kinh tế Xanh tại Việt Nam.
Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) định nghĩa nền kinh tế xanh là “một nền kinh tế thấp carbon, sử dụng tài nguyên hiệu quả và bao gồm xã hội”, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng tương lai bền vững.Còn ILO định nghĩa việc chuyển dịch năng lượng là “Kinh tế xanh công bằng và toàn diện… không để ai bị bỏ lại phía sau”. Cần đảm bảo sự hỗ trợ xã hội trong quá trình chuyển dịch.
Chuyên gia dẫn dắt tầm nhìn rộng mở
Câu chuyện được bà Nguyễn Thúy Nga, Phó Giám đốc CAB chia sẻ (qua tham luận “Quản lý chất thải và Kinh tế xanh – Kinh tế tuần hoàn”) đã “điểm đúng huyệt” vào yêu cầu phải giảm rác ngay tại nguồn ! Bởi rác không hề tự sinh ra … thực sự rác đã được “thiết kế ra”. Trong cuộc sống hằng ngày của cộng đồng, trong tiêu dùng, quảng cáo và bao bì bắt mắt, (cộng thêm yếu tố) rẻ, vừa túi tiền, dường như đã “dẫn dắt” khá thành công người mua. Câu hỏi đặt ra, nếu nhà sản xuất có trách nhiệm với môi trường, phục vụ người tiêu dùng qua những sản phẩm được đóng gói (bao bọc) ít bao bì, hoặc có bao bì nhưng lại dễ tái sử dụng, câu chuyện đã khác hẳn đi. Chúng ta đã giảm phát sinh rác (Reduce) một ít, một ít,…
Nguyên tắc 4R, ngoài Reduce, còn có Reuse (Tái sử dụng) và Recycle (Tái chế), Refill (sử dụng lại bao bì cũ để chứa sản phẩm mới thay vì mua một sản phẩm đóng gói hoàn toàn mới). Rõ ràng giảm phát sinh rác, thải thêm rác vào môi trường, bắt đầu từ khâu thiết kế bao bì (đóng gói, bảo vệ) cho sản phẩm. Tái sử dụng, chia sẻ, sửa chữa và tái chế là giải pháp tối đa hóa giá trị tài nguyên, giảm phát sinh chất thải trong suốt vòng đời của sản phẩm và vật liệu. Tối đa hóa giá trị tài nguyên, giảm chất thải.
Bà Đoàn Ngọc Thủy, Phó Trưởng phòng Xây dựng Môi trường (DSEZA), qua tham luận “Đổi mới sáng tạo và công nghệ xanh phát triển Đà Nẵng: Chính sách hỗ trợ khởi nghiệp xanh, năng lượng sạch, mô hình doanh nghiệp đổi mới sáng tạo”, chia sẻ rằng, “Đà Nẵng cần hình thành (một thế hệ) doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, theo hướng là những doanh nghiệp (ứng dụng và vận hành và làm chủ) Greentech/Climate-tech (tức Công nghệ xanh/công nghệ khí hậu). Doanh nghiệp này tạo ra sản phẩm (hay dịch vụ) Xanh, do sử dụng tiến bộ công nghệ và khoa học tạo ra giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực (từ quá trình sản xuất hay do con người) lên môi trường và biết cách giải quyết các vấn đề biến đổi khí hậu (như cải thiện hiệu suất, giảm chất thải và khí thải, sử dụng năng lượng tái tạo và các nguồn tài nguyên bền vững).
Cũng theo bà Đoàn Ngọc Thủy, ngày nay, đổi mới sáng tạo đã trở thành động lực, công nghệ xanh chính là phương thức phát triển. Để điều này hiện hữu trong thực tế, phải lồng ghép khung pháp lý quốc gia vào chính sách địa phương và thực thi nhất quán. Mỗi địa phương đều có riêng, và có sẵn nguồn lực để hiện thực hóa các chủ trương Xanh hóa sản xuất và năng lượng. Đó là nhiệm vụ khoa học – công nghệ, chính sách ươm tạo, hay hỗ trợ kết nối đầu tư, thương mại hoá sản phẩm (dịch vụ) của doanh nghiệp đổi mới sáng tạo nói riêng, doanh nghiệp sản xuất – dịch vụ nói chung.
Sở Khoa học – Công nghệ có thể “đặt hàng bài toán xanh” cho cộng đồng doanh nghiệp như kết gắn các hỗ trợ với KPI xanh (yêu cầu tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, tái chế). Sở Công Thương “đặt hàng “ doanh nghiệp về điều chỉnh phụ tải (DR) và Quản lý nhu cầu Điện (DSM) – hai chương trình quốc gia đã có, tối ưu hóa nhu cầu sử dụng điện. Sở Tài chính có thể giữ vai trò là đồng chủ đầu tư/bảo lãnh các rủi ro công nghệ, trong khi đó Sở Nông nghiệp và Môi trường thường xuyên quan sát, quan trắc, đo lương theo dõi chỉ số, kịp thời công bố thông tin về môi trường. DSEZA trong phạm vi thẩm quyền có thể phê duyệt áp dụng thử nghiệm các sandbox (khung thể chế thí điểm, cho phép một số ít doanh nghiệp thử nghiệm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới trong môi trường thực tiễn , có phạm vi và thời gian xác định, dưới sự giám sát của các nhà quản lý và có các phương án dự phòng rủi ro phù hợp, ngăn hậu quả của sự thất bại mà không gây ảnh hưởng lớn đến nhiều mặt như môi trường, tài chính, …).
Các Nghị quyết của HĐND thành phố; Kế hoạch của UBND về hỗ trợ đào tạo, ươm tạo, tăng tốc, đều có tác động để hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp xanh gắn với nhu cầu thực tế của Đà Nẵng. Đó là những giải pháp có tính đồng bộ với sự tham gia của mọi ngành, lĩnh vực vào một chủ đề có tính sống còn: bảo vệ môi trường với phát thải thấp, chặn đứng các nguồn chính gây ô nhiễm.
Người trẻ dấn thân trên hành trình Carbon thấp
TS. Nguyễn Tú Anh, Trưởng phòng Phòng Kinh tế và Quản lý tài nguyên nước Viện Khoa học tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh thêm rằng: “Các cơ hội đổi mới sáng tạo đang mở ra cho thanh niên, cho phép họ biến ý tưởng thành các dự án thực tế, đóng góp vào giải pháp chống biến đổi khí hậu”.
“Chúng tôi hy vọng rằng những kiến thức này một ngày nào đó sẽ giúp các bạn tạo ra nhiều công việc sáng tạo và mang lại sự thịnh vượng hơn cho Việt Nam. Và tôi muốn bày tỏ sự đánh giá cao to lớn của mình đối với vai trò của lực lượng thanh niên và các nhà lãnh đạo trẻ như các bạn có mặt tại sự kiện hôm nay. Thế hệ trẻ Việt Nam có đủ lòng dũng cảm, sự nhiệt huyết và sức sáng tạo để định hình con đường phát triển bền vững của đất nước.
Kể từ năm 2022, thông qua quan hệ đối tác với Trung tâm Nâng cao Năng lực Thích ứng (CAB), FES đã xây dựng một chương trình dành cho thanh niên Việt Nam, đam mê đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước, được gọi là Green Youth Labs (Mạng lưới Thanh niên Xanh).
Trong những năm qua, Green Youth Labs đã kết nối hàng ngàn người trẻ từ nhiều vùng miền và nền tảng khác nhau, là sinh viên, nhà báo, lãnh đạo cộng đồng, kỹ sư và nhà đổi mới. Mỗi người trong số họ đều chia sẻ một niềm tin chung: tương lai của Việt Nam phụ thuộc vào cách thế hệ của họ ứng phó với thách thức về biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng” – ông Timo Rinke, Giám đốc viện FES chia sẻ thêm.
Tuổi trẻ hôm nay càng phải hành động mạnh mẽ cho một tương lai không carbon. Bạn Nguyễn Hồng Hải (Hari), từng là đại diện thanh niên tại sáng kiến Thanh niên tiên phong UNICEF; Đại sứ Thành niên vì Môi trường tại Mắt Xanh – Thanh niên vì môi trường (Quỹ Vì tầm vóc Việt), chia sẻ: Chủ đề hội thảo hôm nay là hai mắt xích gắn liền hành trình kiến tạo một tương lai xanh, bền vững cho Việt Nam. Điều mong đợi của em là góp phần làm thay đổi nhận thức (về bảo vệ môi trường) của trẻ em và thanh thiếu niên, sẵn sàng hợp tác với mọi cá nhân, có cùng chung hiểu biết và cùng hành động vì những giá trị phát teieern bền vững cho đất nước mình”.
“Em là sinh viên ngành Hóa – Môi trường , trường Đại học Khoa học tự nhiên, Thành phố Hồ Chí Minh, học môi trường nên em làm môi trường,. Để làm tốt hơn, em mong học hỏi từ bạn bè, từ chuyên gia về vấn đề carbon thấp, tín chỉ carbon. Đó chính là công việc theo đuổi thời tuổi trẻ của em” – bạn Nguyễn Thanh Hải chia sẻ. Được biết, Hải từng là đại diện Việt Nam của Youth Leadership Academy (Học viện Lãnh đạo Thanh niên) – Plan International Châu Á – Thái Bình Dương; tham gia Diễn đàn Mô phỏng Nghị viện trẻ – Chương trình Mekong (VNYP-Mekong) ; Eco Young Leader Camp (Dự án thúc đẩy lãnh đạo thanh niên truyền thông về năng lượng tái tạo)./.
Trần Ngọc