Theo tin từ Bộ Ngoại giao, sáng 25/5/2025, tại Kuala Lumpur (Malaysia), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự chuỗi Hội nghị quan trọng của ASEAN, gồm: Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN, Hội nghị Ủy ban Hiệp ước Khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), Hội nghị Hội đồng Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN lần thứ 29 và Hội nghị Hội đồng Điều phối ASEAN lần thứ 36.
Việc Việt Nam tích cực tham dự và đóng góp tại các hội nghị lần này, tiếp tục khẳng định vai trò chủ động, trách nhiệm của Việt Nam trong xây dựng Cộng đồng ASEAN đoàn kết, thống nhất và vững mạnh, góp phần củng cố hòa bình, ổn định và hợp tác khu vực trong bối cảnh tình hình thế giới đang có nhiều biến động.
Tại cuộc họp, Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN bày tỏ lời chia buồn sâu sắc tới Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam trước sự ra đi của nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Các Bộ trưởng trân trọng ghi nhận những đóng góp to lớn của nguyên Chủ tịch nước đối với công cuộc đổi mới, phát triển đất nước và thúc đẩy tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.
Chuẩn bị cho các Hội nghị Cấp cao ASEAN diễn ra từ ngày 26-27/5, Chủ tịch Malaysia cho biết công tác tổ chức đã được hoàn tất. Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã xem xét và nhất trí trình lãnh đạo các nước ký thông qua Tuyên bố Kuala Lumpur về “ASEAN 2045: Tương lai chung của chúng ta”. Đồng thời, các Bộ trưởng đánh giá cao nỗ lực của Nhóm Đặc trách Cao cấp trong việc hoàn thành “gói văn kiện” ASEAN 2045 đúng tiến độ, thể hiện tinh thần chủ động và vai trò dẫn dắt của ASEAN trong giai đoạn phát triển mới.
Kiểm điểm các Kế hoạch Tổng thể xây dựng Cộng đồng giai đoạn 2016-2025, các Bộ trưởng ASEAN nhấn mạnh cần phát huy những bài học kinh nghiệm quý báu đã đúc rút trong 10 năm qua. Trước những diễn biến phức tạp hiện nay, hơn bao giờ hết, ASEAN cần củng cố đoàn kết và vai trò trung tâm, khẳng định tiếng nói chung mạnh mẽ, đồng thời nâng cao hiệu quả các cơ chế do ASEAN dẫn dắt. Hội nghị cũng nhất trí lan tỏa mạnh mẽ giá trị của Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) nhân dịp kỷ niệm 50 năm văn kiện này vào năm 2026.
Các Bộ trưởng đề nghị khẩn trương cụ thể hóa Tầm nhìn ASEAN 2045 thông qua việc xây dựng các chiến lược và chương trình hợp tác cụ thể trong từng lĩnh vực, trong đó ưu tiên nâng cao năng lực của ASEAN trong ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống. Các Bộ trưởng cũng nhất trí thúc đẩy làm sâu sắc hơn thương mại và đầu tư nội khối, đồng thời đẩy mạnh khai thác tiềm năng của khoa học – công nghệ, kinh tế số, kinh tế xanh và mở rộng kết nối với các đối tác trên cơ sở cùng có lợi.
Quan hệ đối ngoại của ASEAN tiếp tục được củng cố và mở rộng thông qua các khuôn khổ hợp tác hiện có, góp phần xây dựng một cấu trúc khu vực mở, minh bạch, bao trùm và dựa trên luật lệ, với ASEAN giữ vai trò trung tâm. Hội nghị ghi nhận tiến trình xây dựng các chương trình hành động giai đoạn 2026–2030 với nhiều đối tác, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gắn kết các ưu tiên đối ngoại với Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045, đặt kỳ vọng vào những bước tiến mới, thực chất trong quan hệ hợp tác với các đối tác trong và ngoài khu vực.
Các Bộ trưởng đã trao đổi sâu rộng về tình hình quốc tế và khu vực, tiếp tục khẳng định và củng cố lập trường nguyên tắc của ASEAN trong các vấn đề liên quan. Các Bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), đồng thời kêu gọi sớm hoàn tất Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) có hiệu lực, thực chất và phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Hội nghị cũng tái khẳng định cam kết thúc đẩy thực hiện đầy đủ và hiệu quả Đồng thuận 5 điểm về Myanmar, góp phần hỗ trợ tiến trình tìm kiếm giải pháp hòa bình, bền vững cho tình hình tại quốc gia này.
Các nước ghi nhận những nỗ lực của Timor-Leste trong việc triển khai Lộ trình trở thành thành viên chính thức của ASEAN; hoan nghênh việc Bộ phận Timor-Leste tại Ban Thư ký ASEAN chính thức đi vào hoạt động, đồng thời thông qua Tài liệu Hướng dẫn về thủ tục tham gia các văn kiện pháp lý của ASEAN. Nhân dịp này, Ủy ban Hiệp ước Khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ) đã thông qua Phụ lục sửa đổi Hiệp ước SEANWFZ, tạo cơ sở pháp lý để các nước triển khai thủ tục chấp thuận cho Timor-Leste tham gia Hiệp ước. Đây cũng là bước đi quan trọng thể hiện cam kết mạnh mẽ của ASEAN trong việc hiện thực hóa một khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân và các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt khác.
Phát biểu tại các Hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn bày tỏ cảm ơn sâu sắc trước những tình cảm và chia sẻ chân thành của các nước dành cho Việt Nam trước sự ra đi của nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương.
Phó Thủ tướng đánh giá cao vai trò của Chủ tịch Malaysia trong việc dẫn dắt tiến trình hợp tác khu vực tại thời điểm ASEAN đang chuyển mình quan trọng. Trong bối cảnh khu vực và thế giới đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức hơn trước, Phó Thủ tướng nhấn mạnh rằng ASEAN và các nước thành viên cần tiếp tục đoàn kết, sát cánh bên nhau, dành ưu tiên cao nhất cho tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, tự cường và thích ứng hiệu quả.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 cùng với các chiến lược hợp tác mới sẽ là khuôn khổ định hướng để ASEAN cùng hành động, chủ động thích ứng và nâng cao vị thế phát triển trong giai đoạn tới. Trong bối cảnh thế giới biến động nhanh chóng, ASEAN cần củng cố khả năng tự chủ chiến lược và tự cường, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế, nhằm tăng sức chống chịu trước các cú sốc từ bên ngoài. Về đối ngoại, Phó Thủ tướng đề nghị ASEAN cần theo đuổi cách tiếp cận nhất quán, có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với các ưu tiên chiến lược dài hạn của khối.
Trước diễn biến phức tạp của các thách thức an ninh phi truyền thống, Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu cấp bách phải tăng cường hợp tác cả ở cấp khu vực và toàn cầu. Nhân dịp này, Phó Thủ tướng thông báo về việc Việt Nam sẽ tổ chức Lễ ký Công ước Hà Nội về chống tội phạm mạng vào cuối tháng 10/2025 tại Hà Nội, đồng thời bày tỏ mong muốn các nước ASEAN ủng hộ và tích cực tham gia. Việt Nam cũng đề xuất xây dựng Tuyên bố ASEAN về tăng cường hợp tác truy bắt tội phạm truy nã, từng bước đưa ASEAN trở thành hình mẫu trong hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia.
Phó Thủ tướng cùng các nước tiếp tục trao đổi và tái khẳng định lập trường nguyên tắc của ASEAN trong các vấn đề quốc tế và khu vực. Các nước đánh giá cao vai trò của ASEAN, dưới sự dẫn dắt của Chủ tịch Malaysia, trong việc nhanh chóng hỗ trợ Myanmar khắc phục hậu quả sau thảm họa động đất vừa qua. Phó Thủ tướng kêu gọi các bên liên quan tại Myanmar chấm dứt bạo lực, thúc đẩy đối thoại và phối hợp triển khai hiệu quả hoạt động cứu trợ nhân đạo, phục hồi và tái thiết bền vững. Đồng thời, ông đề nghị ASEAN cần tiếp tục tìm kiếm các biện pháp và cách tiếp cận mới nhằm triển khai hiệu quả Đồng thuận 5 điểm về Myanmar.
Đánh giá cao những nỗ lực nghiêm túc và tích cực của Timor-Leste trong việc triển khai Lộ trình trở thành thành viên chính thức của ASEAN, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn tái khẳng định Việt Nam ủng hộ Timor-Leste sớm gia nhập ASEAN. Từ thực tiễn hơn 30 năm đồng hành cùng ASEAN, Việt Nam thấu hiểu những cơ hội và thách thức khi tham gia mái nhà chung khu vực, đồng thời sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ Timor-Leste vượt qua các khó khăn trong quá trình chuẩn bị cũng như triển khai các nghĩa vụ thành viên, góp phần xây dựng một ASEAN đoàn kết, bao trùm và phát triển bền vững.
Hoàng Hạnh