Giao thông có thể hiểu là hoạt động di chuyển của con người và phương tiện trên các hệ thống hạ tầng, phục vụ nhu cầu đi lại, vận chuyển hàng hóa và phát triển kinh tế xã hội. Bên cạnh phần “động” là quá trình lưu thông, giao thông còn có phần “tĩnh”, bao gồm các cơ sở vật chất như bến xe, bãi đỗ, điểm gửi xe… đóng vai trò hỗ trợ người và phương tiện khi dừng, đỗ hoặc di chuyển bằng phương tiện đi bộ.
Tuy nhiên, có những vấn đề trong lĩnh vực giao thông tưởng chừng “tĩnh mà không tĩnh”, lại là thực tế đáng quan tâm. Dễ thấy nhất trong những ngày diễn ra các sự kiện lớn của đất nước tại các đô thị như A50, A80 vừa qua, công tác bảo đảm an toàn giao thông (ATGT) luôn được chính quyền và các lực lượng chức năng đặc biệt chú trọng.
Trong các phương án phân luồng, bên cạnh việc xác định tuyến đường nào được đi, tuyến nào hạn chế, tức phần “giao thông động”, các đơn vị chức năng còn quan tâm đến “giao thông tĩnh”. Đây là khâu liên quan đến việc bố trí vị trí đậu, đỗ, tập kết phương tiện sao cho vừa đảm bảo an toàn, vừa tạo thuận lợi cho dòng phương tiện lưu thông.
Rõ ràng, cùng với công tác phân luồng di chuyển, quy định về đậu đỗ và tổ chức không gian giao thông tĩnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn trật tự và an toàn giao thông đô thị.
Trong thực tế, nhiều người vẫn cho rằng “giao thông tĩnh”, tức các phương tiện và hạ tầng không di chuyển là yếu tố an toàn, “đứng yên” nên “vô hại”. Thế nhưng, thực tế lại cho thấy điều ngược lại: chính những yếu tố tưởng chừng “tĩnh” ấy đôi khi lại là mối nguy tiềm ẩn đối với an toàn giao thông.
Chỉ cần một khoảnh khắc lơ là, người điều khiển phương tiện có thể phải trả giá đắt. Không ít vụ tai nạn đã xảy ra khi xe máy va vào ô tô đậu ven đường, hoặc khi tài xế bất ngờ mở cửa xe mà không quan sát, khiến người đi xe máy không kịp tránh. Đây là những tình huống thường gặp, nhưng hậu quả để lại lại vô cùng nghiêm trọng.
Đáng lo ngại hơn, tại nhiều tuyến phố ở các đô thị lớn, tình trạng người dân tự đặt vật cản dưới lòng đường để ngăn ô tô đậu trước nhà đang ngày càng phổ biến. Những “chướng ngại vật” này tuy nhỏ nhưng cực kỳ nguy hiểm, đặc biệt với người đi xe máy – chỉ một pha xử lý chậm hoặc phanh gấp, va chạm hoàn toàn có thể xảy ra.
Các chuyên gia giao thông cho rằng, việc tổ chức và quản lý “giao thông tĩnh” cần được quan tâm đúng mức như “giao thông động”. Cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, xử lý các trường hợp vi phạm quy định về dừng, đỗ xe và lấn chiếm lòng đường. Song song đó, người dân cũng cần nâng cao ý thức, tuân thủ quy định, không tự ý chiếm dụng không gian công cộng.
Chỉ khi cả cộng đồng cùng chung tay xây dựng văn hóa giao thông văn minh, an toàn, từ việc di chuyển đến đậu đỗ phương tiện thì “giao thông tĩnh” mới thực sự mang ý nghĩa tích cực, góp phần đảm bảo trật tự, an toàn cho mọi người tham gia giao thông.
“Giao thông tĩnh” hay “giao thông động” có thể dễ dàng hình dung qua hình ảnh một phương tiện cụ thể, chẳng hạn như ô tô. Xung quanh hai trạng thái “động” và “tĩnh” của chiếc xe này là rất nhiều vấn đề đáng bàn.
Khi ô tô di chuyển, người lái phải tuân thủ hàng loạt quy định, đồng thời cần có kỹ năng và kinh nghiệm để đảm bảo an toàn cho bản thân và những người cùng tham gia giao thông. Mỗi ngày, chúng ta vẫn thấy trên mạng xã hội và các phương tiện truyền thông nhiều hình ảnh, clip ghi lại những tình huống giao thông nguy hiểm, có những khoảnh khắc khiến người xem “rợn tóc gáy”, và đôi khi, chỉ có phép màu mới giúp người trong cuộc thoát nạn.
Nếu “giao thông động” đã phức tạp như vậy, thì “giao thông tĩnh”, phần tưởng chừng ít được chú ý hơn thực tế cũng cần được quan tâm đúng mức. Một trong những vấn đề nan giải nhất hiện nay tại các đô thị lớn chính là bãi đỗ xe. Việc quy hoạch bãi đỗ không chỉ là bài toán hạ tầng mà còn là một phần của “văn hóa giao thông tĩnh”, nơi ý thức và hành vi của người lái xe đóng vai trò then chốt. Bởi chỉ khi người dân có thói quen, tinh thần tự giác đưa xe vào bãi đỗ đúng quy định, thì những nỗ lực về quy hoạch và quản lý mới thật sự phát huy hiệu quả.
Dẫu vậy, việc phát triển hạ tầng giao thông tĩnh không hề dễ dàng. Quỹ đất tại các đô thị ngày càng hạn hẹp, trong khi lượng phương tiện tăng nhanh khiến nhu cầu đỗ xe vượt xa khả năng đáp ứng. Đó là bài toán của các nhà quy hoạch và cơ quan quản lý.
Còn với mỗi người điều khiển phương tiện, bài học thiết thực hơn cả là cần quan tâm đến “câu chuyện tĩnh mà không tĩnh” trong giao thông. Như nhiều người từng nói, ra đường bây giờ không chỉ phải chú ý xe đang chạy, mà còn phải để mắt tới cả những chiếc xe đang đỗ, bởi dù “tĩnh”, nhưng nguy cơ tai nạn từ đó cũng không hề nhỏ.
Có thể nói, trong “giao thông động – tĩnh”, sự an toàn chỉ thật sự được đảm bảo khi mọi người tham gia giao thông đều tuân thủ nghiêm các quy định. Một giây thiếu kiên nhẫn hay một hành động “tranh thủ” cũng có thể dẫn đến hậu quả khôn lường. Đó là khi người điều khiển xe máy cố vượt đèn đỏ, hay “vọt lên” trong vài giây cuối cùng của tín hiệu, khiến “giao thông tĩnh” bất ngờ biến thành “động” và tai nạn xảy ra trong tích tắc.
Không ít vụ va chạm thương tâm bắt nguồn từ chính những khoảnh khắc liều lĩnh ấy. Dù ai cũng biết, ai cũng thấy, và nhiều người đã có tâm lý đề phòng, nhưng tai nạn vẫn có thể xảy ra chỉ vì một hành vi thiếu ý thức.
Cũng vậy, vào sáng sớm hay những thời điểm đường phố thưa vắng, tưởng chừng “tĩnh lặng”, nhưng vẫn không hiếm trường hợp phương tiện phóng nhanh, vượt ẩu, thậm chí cả xe tải trọng lớn. Những tình huống ấy tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cao, cần được cảnh báo và xử lý kịp thời.
Đừng để đến khi những vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra, khi hậu quả đã quá lớn, chúng ta mới nhìn lại để chấn chỉnh và rút kinh nghiệm. Văn hóa giao thông, dù là “động” hay “tĩnh” chỉ thật sự hình thành khi mỗi người đều ý thức rằng, sự an toàn của mình cũng chính là sự an toàn của người khác.
Giao thông động” và giao thông tĩnh đều giữ vai trò quan trọng trong hệ thống giao thông, nhất là trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa ngày càng phát triển mạnh mẽ. Cùng với việc đầu tư hạ tầng giao thông mang tính “vật thể” – như đường sá, bãi đỗ xe, cầu, hầm…, thì yếu tố “phi vật thể” là ý thức, hành vi của mỗi người tham gia giao thông cũng có ý nghĩa đặc biệt. Chính sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố này sẽ góp phần hình thành nên “Văn hóa giao thông” chuẩn mực, phản ánh bộ mặt văn minh đô thị của mỗi địa phương và rộng hơn là của cả quốc gia.
Dân Hùng