Ngày 3/11/2025, tờ Thế Giới Trẻ (Đức) đăng tải bài viết “Hà Lan – Con đường cánh tả được ưa chuộng”. Nhà báo người Hà Lan Gerrit Hoekman nhận định, Đảng Tự do D66 có nhiều khả năng giành chiến thắng trong cuộc bầu cử quốc hội. Tuy nhiên, việc thành lập chính phủ được dự báo sẽ gặp khó khăn do tỷ lệ đa số sít sao.
Sau cuộc bầu cử quốc hội bất thường diễn ra hôm thứ Tư, công tác kiểm phiếu qua bưu điện tại Hà Lan vẫn đang được tiến hành khẩn trương trong ngày Chủ nhật. Kết quả chính thức dự kiến công bố vào thứ Hai tuần này.
Theo dự đoán của hãng tin ANP hôm thứ Sáu, Đảng Dân chủ 66 (D66) có khả năng giành chiến thắng sít sao, trong khi Geert Wilders và Đảng Tự do (PVV) của ông nhiều khả năng sẽ chuyển sang phe đối lập. Hiện cả hai đảng đều nắm 26 ghế, song D66 được cho là có thể giành thêm một ghế nữa.
Nếu dự báo của ANP trở thành hiện thực, Rob Jetten, ứng cử viên dẫn đầu của D66, sẽ được trao nhiệm vụ thành lập chính phủ mới. “Tôi vô cùng hạnh phúc,” chính trị gia 38 tuổi chia sẻ, “đồng thời cũng cảm thấy một trách nhiệm to lớn.”
Chiến thắng sát nút này mang ba dấu mốc quan trọng: Jetten sẽ trở thành thủ tướng trẻ nhất Hà Lan, D66 lần đầu giữ vị thế đảng lớn nhất, và chỉ cần dưới 30 ghế trong tổng số 150 ghế tại Hạ viện (Tweede Kamer) cũng đủ để đạt được điều đó nhờ hệ thống bầu cử không có ngưỡng tối thiểu. Chỉ cần hơn 1% phiếu bầu là có thể giành được một ghế, và 15 đảng đã đạt được con số này trong kỳ bầu cử lần này. D66 dự kiến thu về 16,9% số phiếu.
Sau thất bại trong cuộc bầu cử, Geert Wilders tỏ ra khó chấp nhận việc Đảng Tự do (PVV) mất tới 11 ghế tại quốc hội. Chính trị gia cực hữu này đang làm điều mà giới quan sát cho rằng phe dân túy thường áp dụng trong những tình huống tương tự, gieo nghi ngờ về tính minh bạch của cuộc bầu cử.
Trên nền tảng X (trước đây là Twitter), Wilders tuyên bố rằng “15 thùng phiếu đã được kiểm đầy bị hủy bỏ” và cho biết ông “nhận được báo cáo như vậy từ khắp nơi trong cả nước”, đồng thời kêu gọi “điều tra kỹ lưỡng”. Tuy nhiên, ông không cung cấp bằng chứng cụ thể cho những tuyên bố này.
Wilders cũng chia sẻ một bài đăng khác đặt câu hỏi về tính công bằng của Ủy ban Bầu cử, cho rằng phần mềm được sử dụng trong quá trình kiểm phiếu đã được “một công ty có liên hệ mật thiết với D66” kiểm tra trước bầu cử. Ông hỏi một cách mỉa mai: “Điều đó có đúng không?”.
Trên thực tế, công ty được đề cập từng hợp tác với Ủy ban Bầu cử trong quá khứ, nhưng không tham gia bất kỳ hoạt động nào trong cuộc bầu cử năm nay.
Niềm vui chiến thắng của Rob Jetten có thể nhanh chóng nhường chỗ cho những thử thách chính trị phía trước. Sau khi Đảng Dân chủ 66 (D66) được dự đoán dẫn đầu, Jetten phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn: thành lập liên minh cầm quyền trong một quốc hội gồm 15 đảng phái với quan điểm đa dạng.
Theo kế hoạch, Jetten sẽ bắt đầu đàm phán thành lập chính phủ từ thứ Ba tới. Trước mắt ông mở ra hai hướng liên minh, cánh tả và cánh hữu. Trong chiến dịch tranh cử, Jetten khẳng định ông ưu tiên con đường cánh tả, nghĩa là hợp tác với liên minh Xanh – Dân chủ Xã hội GroenLinks-PvdA.
Nếu đạt được thỏa thuận cùng Đảng Dân chủ Thiên chúa giáo (CDA) và Đảng Nhân dân vì Tự do và Dân chủ (VVD), liên minh này có thể tạo thành một đa số ổn định trong quốc hội.
Tuy nhiên, con đường thành lập chính phủ của Rob Jetten không hề bằng phẳng. Dilan Yeşilgöz, ứng cử viên lãnh đạo của Đảng Nhân dân vì Tự do và Dân chủ (VVD), đã kiên quyết bác bỏ khả năng hợp tác với liên minh cánh tả GroenLinks–PvdA. “Tôi sẽ không thành lập một chính phủ cánh tả!” – bà tuyên bố trước ngày bầu cử.
Năm 2023, Yeşilgöz từng khiến dư luận ngạc nhiên khi chấp nhận đàm phán với Geert Wilders, lãnh đạo Đảng Tự do (PVV), dù trước đó bà từng phủ nhận khả năng này. Quan điểm chính trị của Yeşilgöz cũng khiến việc hợp tác với cánh tả trở nên khó khăn, khi bà ủng hộ siết chặt chính sách tị nạn và cắt giảm chi tiêu phúc lợi xã hội – những đề xuất bị các đảng cánh tả phản đối mạnh mẽ.
Do vậy, Yeşilgöz đang hướng tới một liên minh thiên hữu gồm VVD, CDA, cùng hai đảng bảo thủ JA21 và Phong trào Nông dân–Công dân (BBB). Tuy nhiên, đây lại là “viên thuốc đắng” đối với cử tri của D66, vốn vẫn còn ám ảnh từ lần hợp tác trước đây với Thủ tướng Mark Rutte. Liên minh đó đã sụp đổ vào năm 2023 do bất đồng sâu sắc về chính sách nhập cư.
Nếu không có sự tham gia của các đảng tự do cánh hữu, con đường tiến tới liên minh cánh tả tại Hà Lan sẽ vô cùng gian nan. Bên cạnh D66 và GroenLinks–PvdA, liên minh này gần như chắc chắn cần có Đảng Dân chủ Thiên chúa giáo (CDA), một khả năng được xem là không quá xa vời dưới sự lãnh đạo của Henri Bontenbal.
Khác với VVD, CDA từng không ủng hộ đề xuất của phe cực hữu hồi tháng 9 nhằm cấm phong trào Antifa, vốn bị họ gán nhãn là “tổ chức khủng bố”. Tuy nhiên, với Đảng Xã hội (SP) tiếp tục suy yếu, liên minh cánh tả – nếu hình thành – cũng chỉ đạt khoảng 67 ghế, chưa đủ đa số.
Để đạt được thế cân bằng, D66 và các đồng minh có thể phải tìm cách lôi kéo thêm các đảng nhỏ, bao gồm Đảng vì Động vật (PvdD), Denk – đảng đại diện cho cộng đồng di cư, và thậm chí Liên minh Cơ đốc giáo (CU).
Tuy vậy, giới quan sát cho rằng cần rất nhiều trí tưởng tượng để hình dung một chính phủ bảy đảng có thể vận hành hiệu quả. Ngay cả việc phân chia ghế bộ trưởng cũng sẽ là một bài toán nan giải, bởi khó đảm bảo đại diện cân xứng cho tất cả các đảng tham gia nội các.
Cuộc bầu cử bất thường tại Hà Lan đã mở ra một giai đoạn chính trị đầy bất định. Dù D66 nhiều khả năng dẫn đầu, việc thành lập chính phủ liên minh trong bối cảnh quốc hội phân mảnh kỷ lục với 15 đảng phái sẽ là một thử thách lớn cho bất kỳ nhà lãnh đạo nào.
Với Rob Jetten, chiến thắng sít sao chỉ mới là bước khởi đầu của hành trình chính trị phức tạp. Ông phải dung hòa giữa kỳ vọng đổi mới của cử tri, sự chia rẽ sâu sắc giữa các phe phái, và nhu cầu ổn định trong một nền dân chủ nghị viện vốn nổi tiếng về tính đa nguyên nhưng dễ bế tắc.
Tương lai chính trị Hà Lan và phần nào là định hướng của cánh tả châu Âu – sẽ phụ thuộc vào việc liệu Jetten có thể biến đa dạng thành đồng thuận, hay sẽ trở thành nạn nhân mới nhất của nền chính trị thỏa hiệp nơi The Hague.
Hồ Ngọc Thắng/Nguồn: https://www.jungewelt.de/artikel/511584.niederlande-linker-weg-bevorzugt.html