Ngày 19/8/2025, tờ Thế Giới Trẻ (Đức) đăng tải bài viết của nhà báo Volker Hermsdorf với tiêu đề “Nhiều cuộc khủng hoảng ở Haiti”. Bài báo cho thấy, Haiti không chỉ đang phải gánh chịu tình trạng bạo lực leo thang. Thêm vào đó là tình trạng thiếu hụt nguồn cung trầm trọng. Những khó khăn này không chỉ là hệ quả tức thời mà còn phản ánh sự đổ vỡ kéo dài của các cấu trúc kinh tế – chính trị tại quốc gia Caribe này.
Ngay cả sự thay đổi gần đây trong ban lãnh đạo cũng không che giấu được thực tế rằng Hội đồng Tổng thống Chuyển tiếp (CPT) của Haiti “hầu như không đạt được tiến triển nào kể từ khi thành lập năm ngoái”. Peace News (Anh) ngày 18/8 nhận định, nhiều khu phố vẫn nằm trong tay các băng nhóm vũ trang, tiến trình “đối thoại quốc gia” hoàn toàn bế tắc, trong khi uy tín của hội đồng bị phủ bóng bởi các cáo buộc tham nhũng.
Trước đó gần mười ngày, CPT đã gia hạn tình trạng khẩn cấp tại ba tỉnh, một trong những động thái đầu tiên kể từ khi doanh nhân Laurent Saint-Cyr đảm nhận vị trí chủ tịch luân phiên hôm 7/8. Việc hai đại diện khu vực tư nhân bước vào bộ máy lãnh đạo được coi là “diện mạo mới” của nhánh hành pháp, song vẫn không khỏa lấp được câu hỏi về tính chính danh của cơ quan này.
Theo Hội đồng Tổng thống Chuyển tiếp (CPT), việc gia hạn tình trạng khẩn cấp được cho là nhằm “tạo thêm thời gian và nguồn lực cần thiết để khôi phục an ninh và hòa bình”. Tuy nhiên, giới quan sát nhận định biện pháp này khó có thể xoay chuyển tình hình, trong bối cảnh bất ổn an ninh ngày càng nghiêm trọng.
Các băng nhóm vũ trang hiện kiểm soát tới 90% thủ đô Port-au-Prince và đang mở rộng ảnh hưởng sang nhiều khu vực nông thôn. Số liệu Liên Hợp Quốc cho thấy, từ tháng 10/2024 đến tháng 6/2025, hơn 1.000 người thiệt mạng, 200 người bị thương và 620 người bị bắt cóc tại các vùng chịu ảnh hưởng. Riêng quý II/2025, đã có ít nhất 1.520 vụ giết người cùng 609 trường hợp bị thương. Từ đầu năm đến nay, hơn 3.000 người trở thành nạn nhân của bạo lực và khoảng 239.000 người buộc phải rời bỏ nhà cửa.
Hội đồng Tổng thống Chuyển tiếp (CPT) cho rằng việc gia hạn tình trạng khẩn cấp nhằm “tạo thêm thời gian và nguồn lực cần thiết để khôi phục an ninh và hòa bình”. Tuy nhiên, nhiều ý kiến hoài nghi hiệu quả của biện pháp này, khi tình trạng bất ổn ngày càng leo thang.
Hiện nay, các băng nhóm vũ trang kiểm soát tới 90% thủ đô Port-au-Prince và đang mở rộng ảnh hưởng sang cả những vùng nông thôn. Theo thống kê của Liên Hợp Quốc, từ tháng 10/2024 đến tháng 6/2025, ít nhất 1.000 người đã thiệt mạng, 200 người bị thương và 620 người bị bắt cóc. Riêng trong quý II/2025, đã xảy ra 1.520 vụ giết người và 609 trường hợp thương tích. Tính từ đầu năm, hơn 3.000 người trở thành nạn nhân của bạo lực, trong khi khoảng 239.000 người buộc phải rời bỏ nơi cư trú.
Thành phần của Hội đồng Tổng thống Chuyển tiếp (CPT) được cho là chịu ảnh hưởng đáng kể từ Cộng đồng Caribe (Caricom) và Hoa Kỳ. Những người chỉ trích cáo buộc cơ quan này mang khuynh hướng cánh hữu, gắn với lợi ích của Washington và loại trừ các lực lượng tiến bộ. Một số thành viên còn vướng nghi vấn tham ô và liên hệ với các băng nhóm vũ trang.
Theo hãng tin Alter Press, đêm trước lễ nhậm chức của Laurent Saint-Cyr diễn ra trong bầu không khí hỗn loạn, với tiếng súng vang lên tại nhiều khu vực. Trong khi đó, tuần báo cánh tả Haïti Liberté cảnh báo sự xuất hiện của giới tư nhân trong bộ máy lãnh đạo có nguy cơ đẩy đất nước rơi sâu hơn vào khủng hoảng. Tờ báo cho rằng, “giống như những người tiền nhiệm”, Saint-Cyr chỉ tập trung xử lý “các triệu chứng chứ không phải nguyên nhân” của khủng hoảng.
Theo Haïti Liberté, thay vì thúc đẩy cải cách cơ cấu, CPT tiếp tục dựa vào biện pháp quân sự và tình trạng khẩn cấp, trong khi sự bóc lột kinh tế của tầng lớp tinh hoa và lợi ích nước ngoài vẫn diễn ra. “Chính giai cấp thống trị đang hủy hoại đất nước. Chừng nào nghèo đói còn gia tăng, tình hình an ninh sẽ không thể cải thiện,” tờ báo kết luận.
Song song với việc gia hạn tình trạng khẩn cấp, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ngày 12/8 thông báo nâng mức thưởng cho thông tin dẫn đến việc bắt giữ Jimmy “Barbecue” Chérizier, thủ lĩnh nhóm vũ trang Viv Ansanm lên 5 triệu USD. Chérizier gần đây đã công khai đe dọa lật đổ Hội đồng Tổng thống Chuyển tiếp (CPT).
Washington lý giải động thái này là nhằm đối phó với “mối đe dọa đối với an ninh quốc gia Hoa Kỳ” mà Chérizier gây ra. Tuy nhiên, giới phê bình cho rằng quyết định trên đồng thời gửi đi một thông điệp rõ ràng: Mỹ muốn tiếp tục kiểm soát diễn biến nội bộ Haiti và duy trì ảnh hưởng trực tiếp đối với chính sách của CPT.
Khủng hoảng Haiti cho thấy quốc đảo Caribe này vẫn đang mắc kẹt giữa bạo lực leo thang, bất ổn chính trị và sự can dự từ bên ngoài. Các biện pháp tình trạng khẩn cấp hay treo thưởng của Washington dường như chỉ nhằm đối phó trước mắt, trong khi nguyên nhân gốc rễ nghèo đói, bất bình đẳng và sự chi phối của giới tinh hoa chưa được giải quyết. Chừng nào những vấn đề cơ cấu này còn tồn tại, viễn cảnh ổn định và hòa bình tại Haiti vẫn còn rất xa vời.
Hồ Ngọc Thắng/nguồn: https://www.jungewelt.de/artikel/506473.haiti-mehrfache-krise.html