Ẩn hiện giữa những tòa cao ốc hiện đại của Seoul, năm cung điện triều Joseon không chỉ là di tích lịch sử mà còn là di sản tinh thần quý giá của dân tộc Hàn. Người Hàn Quốc gọi đó là “Ngũ cung” – biểu tượng trường tồn của quyền lực, trí tuệ và mỹ học, đồng thời là nơi kết tinh bản sắc văn hóa hơn năm thế kỷ. Hơn cả một điểm đến, “Ngũ cung” là chứng nhân của lịch sử, là sợi dây gắn kết quá khứ với hiện tại, để hậu thế tự hào và nâng niu như kho báu vô giá.
Gyeongbokgung – Cung điện của sự thịnh vượng và chính thống
Được xây dựng vào năm 1395, chỉ ba năm sau khi triều Joseon ra đời, Gyeongbokgung (Cảnh Phúc Cung) mang ý nghĩa “cung điện của sự thịnh vượng được trời ban”. Đây chính là chính cung – trung tâm quyền lực tối cao của triều đình. Những buổi thiết triều trang nghiêm, những cuộc yến tiệc ngoại giao xa hoa hay các nghi lễ quốc gia long trọng đều từng diễn ra nơi đây.
Điện Geunjeongjeon (Cần Chính Điện) là nơi vua ngồi thiết triều, tiếp nhận lời tâu của quần thần; còn Gyeonghoeru (Khánh Hội Lâu) – tòa lầu dựng giữa hồ sen, lại là nơi tổ chức những yến tiệc tiếp sứ thần nước ngoài. Không gian ấy vừa uy nghiêm vừa thơ mộng, phản chiếu khát vọng “trị quốc an dân” và tinh thần hiếu khách của một triều đại.
Dẫu từng bị phá hủy trong các cuộc chiến, đặc biệt là loạn Nhật Bản cuối thế kỷ XVI, Gyeongbokgung nhiều lần được phục dựng. Ngày nay, bước qua cổng Quang Hwa Môn, du khách như lạc về quá khứ huy hoàng, chứng kiến tận mắt sự lộng lẫy của kiến trúc cung đình Joseon. Không ngẫu nhiên mà nơi đây được xem là “trái tim” của lịch sử Seoul.
Changdeokgung – Nét hài hòa giữa thiên nhiên và nhân sinh
Nếu Gyeongbokgung đại diện cho sự uy nghi chính thống, thì Changdeokgung (Xương Đức Cung) lại được ca ngợi bởi sự hòa hợp tuyệt vời với thiên nhiên. Xây dựng năm 1405, Changdeokgung được nhiều vị vua Joseon ưa chuộng hơn cả chính cung, đặc biệt là sau khi Gyeongbokgung bị hỏa hoạn.
Điểm nhấn của Changdeokgung chính là Hậu hoa viên Bí uyển (Huwon). Đây là khu vườn hoàng gia rộng lớn, nơi vua và hoàng tộc dạo chơi, làm thơ, ngắm cảnh, hay tổ chức các buổi yến tiệc thanh nhã. Những lối đi quanh co, hồ nước trong xanh, những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi khiến nơi đây mang vẻ đẹp thanh tĩnh, đậm chất triết lý phương Đông về sự hài hòa giữa con người và vũ trụ.
Năm 1997, Changdeokgung được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, bởi giá trị kiến trúc – cảnh quan độc đáo và sự bảo tồn nguyên vẹn so với các cung điện khác. Đến nay, Changdeokgung vẫn là điểm đến hút hồn du khách bởi sự tinh tế, nhẹ nhàng mà đầy sức sống.
Changgyeonggung- Cung điện của sự hiếu hạnh
Không giống như các cung điện dành cho trị quốc, Changgyeonggung (Xương Khánh Cung) được xây dựng năm 1483 với mục đích ban đầu là nơi ở cho hoàng thái hậu và các bậc trưởng bối trong hoàng tộc. Đây là cung điện mang đậm ý nghĩa hiếu kính, thể hiện tinh thần coi trọng gia đình trong văn hóa Joseon.
Changgyeonggung nằm liền kề Changdeokgung, tạo thành một quần thể cung điện liên hoàn. Trong thời kỳ Nhật Bản đô hộ (1910–1945), nơi đây từng bị biến thành vườn bách thảo và vườn thú – một vết thương lịch sử mà người Hàn vẫn không quên. Tuy nhiên, sau giải phóng, Changgyeonggung đã được khôi phục phần nào diện mạo xưa cũ, trở thành điểm tham quan nơi du khách có thể cảm nhận hơi thở đời thường của hoàng tộc Joseon.
Không quá đồ sộ, không quá xa hoa, Changgyeonggung vẫn gây ấn tượng bởi vẻ đẹp dung dị và ý nghĩa nhân văn: một cung điện dành cho tình thân, sự gắn kết giữa các thế hệ trong hoàng gia.
Deoksugung – Dấu ấn của giao thoa Đông – Tây
Trong số Ngũ cung, Deoksugung (Đức Thọ Cung) là cung điện đặc biệt nhất. Ban đầu chỉ là dinh thự của hoàng thân, sau loạn Nhâm Thìn (1592), khi kinh thành bị quân Nhật tàn phá, nơi đây được dùng làm nơi ở tạm của nhà vua.
Vào giai đoạn cuối triều Joseon, Deoksugung trở thành chính cung trong bối cảnh triều đình phải đối mặt với áp lực từ các cường quốc phương Tây và Nhật Bản. Chính vì vậy, trong khuôn viên cung điện này, ngoài những công trình kiến trúc truyền thống Hàn Quốc còn có những tòa nhà xây bằng gạch đá mang phong cách tân cổ điển châu Âu.
Điển hình là tòa Seokjojeon, do kiến trúc sư người Anh thiết kế, từng là biểu tượng cho sự cởi mở với văn minh phương Tây. Deoksugung vì thế phản ánh rõ nét một thời kỳ đầy biến động, khi Joseon loay hoay tìm đường tồn tại trong trào lưu quốc tế hóa cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX.
Ngày nay, buổi chiều ở Deoksugung càng trở nên thơ mộng khi du khách được chiêm ngưỡng nghi lễ đổi gác Hoàng cung ngay trước cổng chính – một nghi lễ tái hiện không khí cung đình xưa, mang đến trải nghiệm khó quên.
Gyeonghuigung – Cung điện “dự bị” của hoàng gia
Ít được nhắc đến hơn bốn cung điện kia, nhưng Gyeonghuigung (Cảnh Hi Cung) từng là một công trình rộng lớn với hơn 100 tòa điện. Được xây dựng vào thế kỷ XVII dưới triều vua Gwanghaegun, Gyeonghuigung đóng vai trò như cung điện dự bị, nơi nhà vua có thể lui về ở hoặc điều hành chính sự khi cung chính gặp sự cố.
Đáng tiếc, phần lớn Gyeonghuigung đã bị phá hủy trong thời kỳ Nhật chiếm đóng. Hiện nay, chỉ một số công trình được phục dựng, nhưng vẫn đủ để gợi nhắc về quy mô và tầm vóc của cung điện này trong lịch sử. Với những ai yêu thích tìm hiểu quá khứ, Gyeonghuigung là điểm đến đặc biệt để cảm nhận câu chuyện về sự thăng trầm của triều Joseon.
Tường thành Hán Thành và các cổng lớn – Vòng tay bảo vệ kinh đô
Không thể tách rời khỏi Ngũ cung chính là tường thành Hanyangdoseong (Hán Thành Đô Tường) – bức tường phòng thủ bao quanh kinh đô Joseon. Được xây dựng từ năm 1396, chỉ một năm sau khi triều đại mới thành lập, tường thành dài gần 18,6 km, ôm trọn bốn ngọn núi thiêng: Bugaksan, Naksan, Namsan và Inwangsan.
Trên tường thành, người Joseon dựng nên nhiều cổng thành lớn, trong đó bốn cổng chính đặc biệt nổi tiếng:
Sungnyemun (Nam Đại Môn) – “Cửa Nam” linh thiêng, ngày nay còn gọi là Namdaemun, từng là biểu tượng của Seoul.
Heunginjimun (Đông Đại Môn) – cổng phía đông, nay nổi tiếng với khu chợ và khu mua sắm sầm uất quanh Dongdaemun.
Cùng với đó là Donuimun (Tây Đại Môn) và Sukjeongmun (Bắc Đại Môn), tạo thành hệ thống bốn cửa lớn bảo vệ kinh thành.
Những cánh cổng này không chỉ là công trình quân sự mà còn là biểu tượng phong thủy, đánh dấu sự vững bền của quốc gia.
Đàn Nam Giao và nghi lễ tế trời – Linh hồn của vương triều
Bên cạnh cung điện và thành quách, triều Joseon còn xây dựng các đàn tế để thực hiện những nghi lễ quan trọng gắn với thiên mệnh. Nổi bật là Đàn Nam Giao (Wongudan), nơi các vua Joseon cử hành lễ tế Trời và Đất nhằm cầu cho quốc thái dân an. Đàn Nam giao như tên gọi, nằm ở phía nam kinh đô, khá gần vị trí của Đức Thọ Cung. Năm 1897, sau khi triều Joseon xưng đế vị, đàn Nam giao được trùng kiến quy mô với 3 tầng đàn cao, trên dựng điện Khung Vũ, làm nơi hoàng đế tế trời.
Ngoài ra còn có Sajikdan (Xã Tắc Đàn) – nơi tế thần Đất và thần Ngũ Cốc. Đây là hai nghi lễ tối quan trọng, thể hiện quyền uy thiên tử và trách nhiệm của quân vương với muôn dân. Chính nhờ các không gian linh thiêng này, kinh đô Hanyang trở thành trung tâm nghi lễ quốc gia, giữ vai trò điều tiết mối quan hệ giữa con người và vũ trụ trong vương triều Joseon.
Ngũ cung – Di sản sống giữa lòng Seoul hiện đại
Mỗi cung điện trong Ngũ cung không chỉ là nơi ở, nơi làm việc của các bậc quân vương Joseon, mà còn là những tấm gương phản chiếu lịch sử: từ sự thịnh vượng ban đầu, sự hài hòa cùng thiên nhiên, tinh thần hiếu kính, đến dấu ấn giao thoa Đông – Tây, và cả những nỗi đau mất mát trong chiến tranh.
Khi đặt Ngũ cung trong bối cảnh tường thành Hán Thành, các cổng thành trấn giữ bốn phương và đàn Nam Giao, ta mới thấy rõ hơn cấu trúc tổng thể của kinh đô Joseon: vừa là trung tâm chính trị, vừa là không gian nghi lễ linh thiêng, vừa là pháo đài quân sự kiên cố.
Để hiểu rõ hơn về sự quy củ và tư duy phong thủy của triều Joseon, cần hình dung tổng thể kinh thành Hanyang (Seoul ngày nay) như một bức tranh đại đô thành được bao bọc bởi tường thành kiên cố, dựa vào núi và hướng ra sông:
Phía Bắc: Tựa lưng vào núi Bugaksan, nơi đặt Cung Gyeongbokgung, chính cung, trung tâm quyền lực. Đây là vị trí “tọa Bắc, hướng Nam”, biểu tượng cho thiên tử.
Phía Nam: Có núi Namsan án ngữ, phía ngoài là dòng sông Hán rộng lớn, giữ vai trò minh đường và phòng tuyến tự nhiên. Tại khu vực phía nam, triều đình dựng Đàn Nam Giao (Wongudan) để tế Trời Đất – nối liền nhà vua với Thiên mệnh.
Phía Đông: Nổi bật với Heunginjimun (Đông Đại Môn) – cổng thành lớn dẫn về vùng đồng bằng rộng mở, nơi giao thương buôn bán sầm uất. Bên trong, gần kề là Changdeokgung và Changgyeonggung, cùng nhau tạo thành quần thể cung điện gắn bó với thiên nhiên.
Phía Tây: Là Donuimun (Tây Đại Môn), nối kinh thành với các vùng miền đất liền phía Hoàng Hải. Gần phía tây nam có Deoksugung, cung điện mang dấu ấn giao thoa Đông – Tây của giai đoạn cuối Joseon.
Phía Bắc xa hơn: Có Sukjeongmun (Bắc Đại Môn), hướng về dãy núi hiểm trở, tượng trưng cho hậu phương kiên cố.
Ở trung tâm phía tây: Nằm trong khu nội đô là Gyeonghuigung, cung điện dự bị, như “lá chắn phụ” cho hoàng gia.
Phía Tây Bắc: Triều đình còn lập Sajikdan (Xã Tắc Đàn), nơi tế thần Đất và Ngũ Cốc, đặt đối xứng với đàn Nam Giao phía nam, thể hiện trọn vẹn vòng kết nối trời – đất – con người.
Như vậy, Ngũ cung cùng hệ thống tường thành – cổng thành – đàn tế đã hợp thành một kinh đô hoàn chỉnh theo triết lý phong thủy Đông Á: núi làm chỗ dựa, sông làm minh đường, bốn phương có cổng thành, trung tâm có cung điện, và ngoại vi có đàn tế linh thiêng. Cấu trúc ấy không chỉ đảm bảo quốc phòng và hành chính, mà còn phản ánh quan niệm “thiên – địa – nhân hợp nhất” của vương triều Joseon.
Ngày nay, giữa lòng Seoul hiện đại, hệ thống cung điện, tường thành, cổng thành và đàn tế vẫn hiện hữu như những “ốc đảo thời gian”, nơi người dân và du khách có thể tìm lại hơi thở cổ kính, chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc truyền thống, và cảm nhận dòng chảy lịch sử hàng trăm năm.
Năm cung điện của triều Joseon cùng với tường thành Hán Thành, các cổng chính và đàn Nam Giao đã hợp thành một quần thể thống nhất – linh hồn của kinh đô Hanyang xưa, Seoul ngày nay. Đó không chỉ là công trình kiến trúc, mà còn là ký ức tập thể của dân tộc Hàn Quốc, minh chứng cho trí tuệ, thẩm mỹ và khát vọng trường tồn của cha ông.
Bước qua những cánh cổng cung điện, men theo tường thành cổ kính hay dừng lại trước đàn tế linh thiêng, ta như được lắng nghe tiếng vọng từ quá khứ, để hiểu rằng trong sự ồn ào của Seoul hiện đại, vẫn còn đó những khoảng lặng linh thiêng, nơi lịch sử và hiện tại giao hòa, nơi tinh thần Joseon còn mãi trường tồn.
Hương Bình/Tổng hợp