Các hãng hàng không khắp châu Á đang đối mặt với tình trạng gián đoạn nghiêm trọng sau khi Airbus ban hành lệnh triệu hồi khẩn cấp đối với khoảng 6.000 máy bay dòng A320, chiếm hơn một nửa số máy bay A320 đang hoạt động trên toàn cầu vào ngày 29/11/2025. Cùng với nhiều cơ quan quản lý trên thế giới, các nước châu Á đã ra lệnh buộc các hãng hoàn tất cập nhật hoặc quay lại phiên bản phần mềm cũ trước khi tiếp tục khai thác.
Nguồn tin trong ngành cho biết sự cố xảy ra ngày 30/10, khi một chiếc A320 của hãng JetBlue bay từ Cancun (Mexico) đến Newark (Mỹ) bất ngờ giảm độ cao khiến nhiều hành khách bị thương, đã trở thành yếu tố thúc đẩy Airbus mở cuộc kiểm tra toàn diện và ban hành lệnh triệu hồi quy mô lớn nhất trong 55 năm hoạt động của hãng.
Theo Cơ quan An toàn Hàng không Liên minh châu Âu (EASA), Airbus xác định nguyên nhân chính bắt nguồn từ hiện tượng bức xạ Mặt Trời mạnh, gây nhiễu dữ liệu trong hệ thống điều khiển thăng bằng và cánh lái (ELAC) của dòng máy bay A320. Lỗi này tiềm ẩn nguy cơ khiến máy bay thay đổi quỹ đạo đột ngột, buộc hãng phải yêu cầu cập nhật phần mềm cho toàn bộ đội bay A320 trên toàn cầu. Cơ quan An toàn Hàng không châu Âu (EASA) đang khẩn trương ban hành Chỉ thị khả năng bay khẩn cấp, yêu cầu toàn bộ máy bay bị ảnh hưởng phải hoàn tất cập nhật trước khi được phép cất cánh từ ngày 29/11/2025 (UTC). Điều này buộc các hãng hàng không trên toàn thế giới phải gấp rút triển khai trong cuối tuần này.
Tại Ấn Độ, cơ quan quản lý hàng không cho biết có 338 máy bay bị ảnh hưởng, với kế hoạch cập nhật hoàn tất trong ngày 30/11. IndiGo, hãng sở hữu đội bay A320 lớn nhất nước này đã cập nhật 160 trong tổng số 200 chiếc, trong khi Air India xử lý 42/113 máy bay gặp lỗi và cảnh báo nguy cơ chậm, đổi chuyến trong ngày.
Cơ quan hàng không Đài Loan (Trung Quốc) thông tin gần 70% trong tổng số 67 máy bay A320/A321 của đảo này cần được cập nhật phần mềm. Chính quyền Macau (Trung Quốc) cũng yêu cầu hãng Air Macau điều chỉnh lịch bay để giảm thiểu ảnh hưởng đến hành khách.
Tại Hàn Quốc, Bộ Đất đai, Hạ tầng và Giao thông cho biết hơn 50% đội bay A320 của năm hãng, gồm Korean Air, Asiana Airlines, Air Busan, Air Seoul và Aero K nằm trong diện triệu hồi. Tuy nhiên, quá trình cập nhật chỉ mất chưa đến một giờ cho mỗi máy bay và gần như đã hoàn tất, giúp Hàn Quốc tránh được tình trạng hủy chuyến quy mô lớn.
Tại Nhật Bản, ANA Holdings, hãng khai thác đội A320 lớn nhất nước này đã hủy 95 chuyến bay nội địa trong ngày 29/11, ảnh hưởng khoảng 13.500 hành khách tại các sân bay Haneda, Akita, Saga, Tottori và nhiều địa phương khác. ANA có 34 máy bay thuộc diện phải cập nhật, trong khi Japan Airlines không bị ảnh hưởng do chủ yếu vận hành đội bay Boeing.
Ở Philippines, ba hãng hàng không gồm Philippine Airlines, Cebu Pacific và AirAsia Philippines phải hủy ít nhất 82 chuyến sau khi 93 máy bay được yêu cầu cập nhật phần mềm. Cơ quan Hàng không Dân dụng Philippines (CAAP) khẳng định việc tạm dừng bay chỉ là biện pháp phòng ngừa và cho biết phần lớn máy bay đã hoàn tất cập nhật, dự kiến toàn bộ sẽ xong trong ngày 30/11.
Tại Australia, Jetstar, hãng hàng không giá rẻ thuộc Qantas cho biết một số chuyến bay bị ảnh hưởng, trong khi truyền thông nước này ghi nhận tình trạng chậm chuyến đáng kể tại sân bay Melbourne.
Dù được đánh giá là biện pháp “đơn giản nhưng bắt buộc”, các cơ quan quản lý nhấn mạnh rằng toàn bộ máy bay phải hoàn tất cập nhật trước khi được phép cất cánh trở lại, nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho hành khách.
Ảnh hưởng hàng không toàn cầu
A320 là một trong những dòng máy bay phổ biến nhất thế giới, nên sự cố lần này được dự báo ảnh hưởng tới hơn một nửa đội bay toàn cầu, đe dọa gây xáo trộn nghiêm trọng hoạt động đi lại vào dịp cuối tuần.
Đây được xem là một trong những đợt triệu hồi lớn nhất trong 55 năm hoạt động của Airbus. Sự việc xảy ra đúng vào mùa cao điểm du lịch cuối năm, khiến hàng loạt hãng hàng không tại Mỹ, châu Âu, Nam Mỹ và châu Á phải tạm dừng khai thác hoặc hủy chuyến, gây gián đoạn diện rộng.
American Airlines, hãng khai thác A320 lớn nhất thế giới cho biết khoảng 340 trong số 480 máy bay A320 của họ cần được chỉnh sửa, với thời gian cập nhật khoảng hai giờ cho mỗi chiếc. Hãng dự kiến phần lớn sẽ hoàn tất trước ngày 29/11.
Tại Nam Mỹ, hãng Avianca của Colombia thông báo hơn 70% đội bay nằm trong diện triệu hồi, buộc hãng phải tạm ngừng bán vé cho các chuyến bay đến ngày 8/12.
Hiện có khoảng 11.300 máy bay A320 đang hoạt động trên toàn cầu. Trong đó, bốn trong mười hãng khai thác lớn nhất thế giới đến từ Mỹ, gồm American Airlines, Delta Air Lines, JetBlue và United Airlines. Các hãng hàng không tại Trung Quốc, châu Âu và Ấn Độ cũng là khách hàng lớn của dòng máy bay này.
Theo Airbus, quy trình sửa chữa chủ yếu là cài đặt lại phiên bản phần mềm trước đó, tương đối đơn giản nhưng bắt buộc phải hoàn tất trước khi máy bay được phép bay trở lại.
81 máy bay Việt Nam hoàn thành cập nhật phần mềm trước rạng sáng 30/11, trước thời hạn của EASA
Trước đó, vào lúc 23:00 ngày 28/11 (giờ Việt Nam), nhà sản xuất máy bay Airbus gửi điện cảnh báo khẩn, Cơ quan An toàn hàng không châu Âu (EASA) ban hành chỉ lệnh đủ điều kiện bay khẩn cấp (EAD) yêu cầu các hãng hàng không đang khai thác các dòng máy bay do Airbus sản xuất gồm A319, A320, A321 phải thực hiện việc thay thế thiết bị, hoặc cập nhật phần mềm điều khiển máy tính ELAC (điều khiển độ cao và hướng bay) do phần mềm hiện tại có thể sai lệch dữ liệu khi có bức xạ mặt trời cường độ cao. Theo thông báo khẩn của Airbus và chỉ lệnh của EASA, việc cập nhật phần mềm điều khiển máy tính cho các máy bay nói trên phải thực hiện xong trước 6:59 ngày 30/11/2025 nếu không sẽ không đủ điều kiện thực hiện bay.
Ngày 29/11, Cục Hàng không Việt Nam đã ban hành công điện yêu cầu các hãng hàng không khẩn trương rà soát kế hoạch khai thác, triển khai cập nhật phần mềm theo chỉ dẫn của Airbus và điều chỉnh lịch bay phù hợp để hạn chế tối đa ảnh hưởng đến hành khách. Các hãng cũng được yêu cầu thông báo kịp thời về thay đổi lịch trình trên mọi kênh thông tin, hỗ trợ đổi chuyến, hoàn vé và sắp xếp hành trình thay thế miễn phí.
Theo Cục Hàng không Việt Nam, đến 5:30 sáng 29/11, có 81 trong tổng số 169 máy bay Airbus A320/A321 của Vietnam Airlines và Vietjet thuộc diện phải cập nhật. Hai hãng đã bắt đầu triển khai ngay trong đêm 28/11. Phần lớn máy bay được cài đặt lại phiên bản phần mềm ELAC L103 thay cho L104 hiện hành, trong khi 5 chiếc phải thay mới máy tính điều khiển để đảm bảo tương thích.
Vietnam Airlines có 30 máy bay nằm trong diện này, gồm 11 chiếc đang bảo quản tạm dừng bay. Trong ngày 29/11, hãng đã hoàn tất cập nhật cho 18 máy bay trong nước, còn một chiếc đang sơn ở nước ngoài sẽ được xử lý sau. Vietjet, với đội bay chủ yếu là Airbus, có số lượng cần cập nhật nhiều hơn, trong đó 5 chiếc phải thay máy tính điều khiển độ cao và hướng bay. Đáng chú ý, Vietnam Airlines đã hỗ trợ Vietjet bằng cách cho mượn hai thiết bị kết nối để phục vụ quá trình cập nhật tại sân bay Tân Sơn Nhất.
Cục Hàng không đánh giá, dù khối lượng công việc lớn, các hãng hàng không Việt Nam đã phối hợp hiệu quả, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao. Với tiến độ triển khai hiện nay, việc cập nhật phần mềm cho toàn bộ máy bay Airbus bị ảnh hưởng đã hoàn tất trước rạng sáng 30/11, đảm bảo an toàn khai thác theo chỉ lệnh EAD 2025-0268-E của Cơ quan An toàn Hàng không châu Âu (EASA).
Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam Uông Việt Dũng khẳng định toàn bộ máy bay Airbus A320, A321 của các hãng hàng không Việt Nam thuộc diện phải cập nhật phần mềm điều khiển máy tính ELAC (điều khiển độ cao và hướng bay) sẽ hoàn thành yêu cầu trước thời hạn (cập nhật xong vào 6:59 ngày 30/11). Cụ thể, Cục Hàng không Việt Nam đã có kết quả cập nhật từ Vietnam Airlines và Vietjet về việc cập nhật phần mềm điều khiển máy tính ELAC (điều khiển độ cao và hướng bay) trên máy bay Airbus trước 6:59 ngày 30/11 (giờ Việt Nam).
Sự cố lần này cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì tiêu chuẩn an toàn tuyệt đối trong ngành hàng không dân dụng. Dù Airbus đã nhanh chóng xác định nguyên nhân và đưa ra biện pháp khắc phục, trách nhiệm phối hợp triển khai thuộc về cả nhà sản xuất và các hãng khai thác. Các hãng hàng không phải chủ động cập nhật phần mềm, kiểm tra kỹ thuật và điều chỉnh lịch bay phù hợp để đảm bảo toàn bộ đội bay đáp ứng yêu cầu an toàn trước khi cất cánh.
Airbus, nhà sản xuất máy bay hàng đầu châu Âu đang chịu áp lực lớn sau khi ban hành lệnh cập nhật phần mềm khẩn cấp cho hàng nghìn máy bay A320/321 trên toàn cầu. Sự cố này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của hãng mà còn khiến ngành hàng không châu Âu đối mặt thêm thách thức trong bối cảnh khu vực đang chịu tác động từ khủng hoảng kinh tế và căng thẳng địa chính trị.
Thế Nguyễn