Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực xây dựng và phát triển các ngành công nghiệp văn hóa như một động lực mới cho tăng trưởng, thành phố Huế nổi lên như một “phim trường mở” độc đáo, nơi di sản, thiên nhiên và con người hòa quyện, tạo nên chất liệu phong phú cho nghệ thuật điện ảnh. Không chỉ là kinh đô xưa, Huế hôm nay còn là thành phố Festival, thành phố sáng tạo, đang từng bước định vị mình như trung tâm sản xuất và bối cảnh phim di sản của Việt Nam và khu vực.
Trong nhiều năm qua, Huế đã trở thành bối cảnh quen thuộc của hàng trăm bộ phim truyện, phim truyền hình, phim tài liệu và MV ca nhạc. Những tác phẩm nổi tiếng như Đông Dương, Ngọn Nến Hoàng Cung, Trăng Nơi Đáy Giếng, Mắt Biếc, Em Và Trịnh, Kiều, Linh Miêu… đều chọn nơi đây làm điểm dừng chân sáng tạo. Sông Hương, núi Ngự, Đại Nội, làng cổ, những phố xá trầm mặc hay đời sống ven đô… tất cả hiện lên trong từng khuôn hình, tạo nên dấu ấn riêng cho nghệ thuật và góp phần lan tỏa hình ảnh Huế đến công chúng trong nước lẫn bạn bè quốc tế.
Mỗi bộ phim lấy Huế làm bối cảnh không chỉ là sản phẩm nghệ thuật, mà còn là một “tuyên ngôn mềm” về văn hóa và thương hiệu địa phương. Từ thực tiễn đó, Huế đang từng bước xây dựng chiến lược phát triển dịch vụ điện ảnh một cách bài bản, đồng bộ và dài hơi, hướng tới mục tiêu đưa điện ảnh trở thành một trong những lĩnh vực mũi nhọn của công nghiệp văn hóa đô thị di sản này.
Từ chủ trương của Đảng, Nhà nước đến chiến lược phát triển điện ảnh tại Huế.
Trên cơ sở Nghị quyết số 54-NQ/TW ngày 10/12/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, cùng các chiến lược, chương trình phát triển công nghiệp văn hóa của Chính phủ, thành phố Huế xác định văn hóa – trong đó có điện ảnh, không chỉ là nền tảng tinh thần mà còn là nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển bền vững.
Trong tầm nhìn đó, dịch vụ điện ảnh, hỗ trợ sản xuất phim và các sản phẩm truyền thông, sáng tạo được lựa chọn là một trong những lĩnh vực ưu tiên. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc “đón” các đoàn làm phim đến ghi hình, mà tiến tới xây dựng một hệ sinh thái điện ảnh hoàn chỉnh, gắn sản xuất phim với chiến lược thương hiệu: Huế – Thành phố Festival, thành phố sáng tạo, thành phố của di sản và nghệ thuật.
Những định hướng lớn đã được xác lập rõ ràng: Xây dựng Huế thành “Trung tâm sản xuất và bối cảnh phim di sản” của Việt Nam và khu vực, nơi các giá trị văn hóa lịch sử được tái tạo sống động qua ngôn ngữ hình ảnh; Hỗ trợ tối đa các đoàn làm phim về thủ tục, tiếp cận không gian di sản, cảnh quan tự nhiên, hạ tầng dịch vụ và nhân lực địa phương; Phát triển nguồn nhân lực tại chỗ phục vụ sản xuất phim: diễn viên quần chúng, nghệ sĩ, nghệ nhân, kỹ thuật viên, chuyên viên hậu cần, đội ngũ hướng dẫn, kết nối cộng đồng; Gắn kết điện ảnh với du lịch và truyền thông đô thị, coi mỗi bộ phim là một sản phẩm quảng bá giàu cảm xúc, góp phần định vị thương hiệu Huế trên bản đồ du lịch và sáng tạo.
Những chủ trương ấy thể hiện tư duy phát triển Xanh, thông minh, sáng tạo mà Huế đang theo đuổi: phát triển nhưng không đánh đổi, khai thác di sản nhưng vẫn bảo tồn, khuyến khích sáng tạo nhưng luôn tôn trọng bản sắc.
Hệ sinh thái hỗ trợ sản xuất phim: nguồn lực tại chỗ giàu bản sắc
Không chỉ dừng ở di sản và cảnh quan, Huế còn sở hữu một hệ sinh thái dịch vụ hỗ trợ sản xuất phim đa dạng, được tôi luyện qua hàng chục năm tổ chức Festival Huế, các lễ hội cung đình, sự kiện văn hóa – nghệ thuật quy mô lớn.
Đội ngũ nhân lực được “rèn” qua lễ hội: Qua mỗi kỳ Festival, các chương trình sân khấu hóa, diễn xướng cung đình, lễ hội đường phố…, một lực lượng diễn viên quần chúng, nghệ sĩ, nghệ nhân, nhóm biểu diễn lại trưởng thành hơn. Họ không chỉ thuần thục về kỹ năng biểu diễn, mà còn am hiểu sâu sắc văn hóa Huế, từ nhạc cung đình, tuồng, múa, cho đến nghi lễ tín ngưỡng, phong tục cộng đồng.
Đối với các đoàn phim, đây là một nguồn nhân lực quý giá, giúp rút ngắn thời gian tuyển chọn, đào tạo và đặc biệt là đem đến tính chân thực cho các cảnh quay liên quan đến văn hóa – lịch sử.
Dịch vụ hậu cần, lưu trú, ẩm thực ngày càng chuyên nghiệp: Tuy đã có gần 900 cơ sở lưu trú, trong đó có 205 khách sạn, nhưng Huế vẫn đang nỗ lực từng bước nâng cấp hệ thống khách sạn, khu nghỉ dưỡng, dịch vụ vận tải, ẩm thực… nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của du khách và các đối tác chuyên nghiệp, trong đó có đoàn phim. Từ những khách sạn tiêu chuẩn quốc tế đến các homestay, boutique hotel mang đậm phong vị Huế, từ bữa cơm nhà vườn đến tiệc cung đình phục dựng…, tất cả đều có thể trở thành một phần của trải nghiệm sáng tạo.
Một đoàn phim đến Huế không chỉ “mua dịch vụ”, mà còn được sống trong bầu không khí của một thành phố di sản, nơi nhịp sống chậm rãi, trầm tĩnh hòa cùng sự năng động của du lịch và sáng tạo. Chính cảm xúc đó sẽ thẩm thấu vào từng khuôn hình, từng câu chuyện họ kể.
“Trải thảm đỏ” cho các đoàn làm phim: cơ chế, chính sách linh hoạt và thiết thực.
Để biến tiềm năng thành hiện thực, Huế không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu mà đang từng bước hoàn thiện một hệ thống cơ chế, chính sách ưu đãi cụ thể, linh hoạt và minh bạch nhằm thu hút các nhà sản xuất, đạo diễn, đoàn làm phim trong và ngoài nước.
Một cửa liên thông, thủ tục nhanh gọn: Đối với các đoàn làm phim, thời gian và sự rõ ràng về thủ tục là yếu tố sống còn trong quá trình sản xuất. Thấu hiểu điều đó, Huế triển khai mô hình “một cửa liên thông” để tiếp nhận và xử lý toàn bộ thủ tục liên quan đến hoạt động quay phim tại di tích, danh lam thắng cảnh, không gian công cộng. Các khâu xin phép, thỏa thuận, phối hợp giữa nhiều cơ quan, đơn vị được rút gọn tối đa, giảm tình trạng chồng chéo, kéo dài.
Đặc biệt, tại những khu vực nhạy cảm như Đại Nội, lăng tẩm, chùa chiền, các khu bảo tồn…, thành phố xây dựng quy trình riêng, vừa bảo đảm yêu cầu bảo tồn di sản, vừa tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động ghi hình, nhằm hạn chế tối đa tình trạng “mất cơ hội” vì vướng mắc thủ tục.
Ưu đãi sử dụng không gian di sản, khi di sản là bối cảnh sống: Một trong những lợi thế cạnh tranh lớn nhất của Huế là kho tàng di sản đồ sộ, cả vật thể lẫn phi vật thể. Để khuyến khích các đoàn phim khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên này, Huế áp dụng các chính sách ưu đãi về phí tham quan, thuê mặt bằng, sử dụng không gian di tích đối với những dự án có giá trị cao về quảng bá hình ảnh địa phương.
Không chỉ là chuyện “giảm hay miễn phí”, thành phố còn chủ động tổ chức các đoàn khảo sát bối cảnh, kết nối đoàn phim với cộng đồng dân cư, nghệ nhân, các chủ sở hữu di tích tư nhân, làng nghề, nhà rường cổ… Nhờ đó, những bối cảnh vừa lạ vừa quen không chỉ xuất hiện trên màn ảnh, mà còn mở ra cơ hội sinh kế mới cho người dân gắn bó với di sản.
Bảo đảm an ninh, an toàn, giao thông cho đoàn phim: Một bộ phim không thể thành công nếu hiện trường thường xuyên bị gián đoạn, giao thông ách tắc, an ninh trật tự thiếu bảo đảm. Bởi vậy, Huế coi việc phối hợp chặt chẽ với công an, chính quyền cơ sở là một phần không tách rời của chính sách hỗ trợ đoàn phim: từ việc phân luồng giao thông tạm thời, bố trí bãi đỗ xe, đến bảo đảm an ninh cho thiết bị, đạo cụ và nhân sự. Những bộ phim như Em Và Trịnh, Gái Gìa Lắm Chiêu, Kiều… đã nhận được sự hỗ trợ rất lớn của chính quyền và lực lượng an ninh trong việc đảm bảo an ninh, an toàn và giao thông trong quá trình triển khai, tác nghiệp.
Đây chính là những hỗ trợ “thầm lặng” nhưng vô cùng quan trọng, giúp các nhà sản xuất yên tâm “kể chuyện bằng hình ảnh” trong một môi trường an toàn, thân thiện.
Đồng hành trong quảng bá và truyền thông: Các bộ phim quay tại Huế không chỉ được tạo điều kiện trong quá trình sản xuất, mà còn được đồng hành trong khâu quảng bá. Thành phố sẵn sàng sử dụng hệ thống kênh truyền thông chính thức của mình, từ cổng thông tin, báo đài địa phương đến nền tảng số, mạng xã hội để giới thiệu, lan tỏa những tác phẩm có bối cảnh Huế.
Đặc biệt, các tác phẩm tiêu biểu còn có thể được lồng ghép vào chuỗi sự kiện lớn của thành phố như Festival Huế, các tuần phim, liên hoan phim…, tạo nên một “vòng tuần hoàn” giữa điện ảnh, du lịch, lễ hội, giúp gia tăng giá trị cho cả bộ phim lẫn địa phương.
Hướng đến Trung tâm Điện ảnh Huế và Liên hoan phim quốc tế trong tương lai
Nhìn xa hơn những cơ chế hiện có, Huế đang định hình những bước đi dài hạn để nâng cấp hạ tầng điện ảnh, từ cụm rạp chiếu phim chất lượng cao đến trung tâm điện ảnh tích hợp đào tạo, sản xuất, trình chiếu và liên hoan.
Thành phố khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư cụm rạp, studio, trung tâm kỹ thuật số, hậu kỳ tại các khu đô thị mới như An Vân Dương, Đông Nam Thủy An cũng như ngay trong lòng đô thị lịch sử. Mục tiêu là hình thành Trung tâm Điện ảnh Huế, nơi hội tụ các hoạt động: tổ chức liên hoan phim chuyên nghiệp, đào tạo nguồn nhân lực trẻ, sản xuất nội dung, phát hành và trình chiếu.
Ở tầm khu vực, Huế không giấu tham vọng từng bước xây dựng thương hiệu Liên hoan phim quốc tế Huế, dựa trên lợi thế khác biệt của mình: một thành phố di sản với không gian trình chiếu và hoạt động bên lề gắn liền với các công trình kiến trúc, các làng nghề, không gian văn hóa dân gian. Khi đó, mỗi kỳ liên hoan phim sẽ là một “lễ hội hình ảnh” đúng nghĩa, nơi điện ảnh đối thoại với di sản, quá khứ đối thoại với hiện tại.
Cam kết đồng hành cùng cộng đồng làm phim.
Điện ảnh, hơn bất kỳ loại hình nghệ thuật nào, có khả năng chạm tới trái tim công chúng trên diện rộng, tạo nên những thay đổi tinh tế nhưng sâu sắc trong nhận thức, tình cảm và hành vi. Đối với một thành phố di sản như Huế, điện ảnh còn mang trên vai sứ mệnh kép: vừa là phương tiện quảng bá vừa là kênh lưu giữ, tái hiện ký ức văn hóa.
Vì vậy, Huế xác định cam kết đồng hành lâu dài với cộng đồng làm phim chứ không chỉ dừng lại ở những hỗ trợ ngắn hạn. Thành phố chủ trương:
Phát triển phim trường bền vững, với tác động hai chiều: điện ảnh đem lại sinh kế và uy tín cho cộng đồng địa phương, đồng thời chính cộng đồng trở thành người bảo vệ, gìn giữ bối cảnh, di sản – vốn là nguồn sống của phim.
Lắng nghe ý kiến của các nhà sản xuất, đạo diễn, chuyên gia kỹ thuật để tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, bảo đảm những hỗ trợ đưa ra luôn thiết thực, không hình thức.
Mở rộng hợp tác công, tư trong phát triển hạ tầng điện ảnh, từ rạp chiếu, studio, trung tâm hậu kỳ đến các không gian trải nghiệm gắn với du lịch, giáo dục, cộng đồng.
Đó không chỉ là cam kết của chính quyền, mà còn là mong muốn chân thành của người dân Huế: luôn trọng thị, cởi mở, sẵn sàng chào đón bạn bè bốn phương đến để kể những câu chuyện mới, viết tiếp những chương phim mới trên nền di sản xưa.
Huế, lời mời gọi từ một “bối cảnh sống” của di sản.
Trong dòng chảy đổi thay từng ngày của đất nước, Huế vẫn giữ cho mình một nhịp sống riêng: trầm lắng mà không lùi lại phía sau, cổ kính mà không khép mình trước tương lai. Chính sự giao thoa tinh tế ấy khiến Huế trở thành bối cảnh sống lý tưởng cho những câu chuyện điện ảnh mang chiều sâu lịch sử, vẻ đẹp thiên nhiên và sự nhân hậu của con người Việt Nam.
Mỗi nhà sản xuất, mỗi đạo diễn, mỗi thành viên đoàn phim khi đến với Huế đều không chỉ là đối tác, mà còn là người bạn đồng hành trên con đường bảo tồn và phát huy di sản bằng ngôn ngữ của hình ảnh và cảm xúc. Mỗi khuôn hình quay tại Huế, mỗi câu thoại vang lên giữa không gian di sản đều góp thêm một viên gạch vào hành trình xây dựng thương hiệu: Huế – điểm đến điện ảnh hấp dẫn của Việt Nam và khu vực.
Cánh cửa Huế luôn rộng mở. Thành phố sẵn sàng chia sẻ những giá trị mình có, đồng thời lắng nghe để hoàn thiện những điều còn thiếu. Trong hành trình ấy, Huế mong được đi cùng cộng đồng làm phim – những người, bằng tài năng và đam mê, sẽ giúp những câu chuyện của mảnh đất cố đô tỏa sáng trên màn ảnh, chạm đến trái tim khán giả khắp nơi trên thế giới./.
TS.Phan Thanh Hải/Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Huế