Căng thẳng âm ỉ suốt nhiều năm giữa Campuchia và Thái Lan về vấn đề biên giới một lần nữa bùng phát thành khủng hoảng sau cuộc đụng độ vũ trang ngắn vào ngày 28/5/2025. Những khu vực lãnh thổ tranh chấp vốn là điểm nóng lịch sử giữa hai quốc gia, nay tiếp tục trở thành tâm điểm đối đầu, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ leo thang căng thẳng khu vực.
Vào ngày 28/5/2025, quân đội Campuchia và Thái Lan đã có một cuộc giao tranh ngắn kéo dài 10 phút, khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng. Cuộc giao tranh xảy ra dọc biên giới tỉnh Preah Vihear của Campuchia và tỉnh Ubon Ratchathani của Thái Lan.[11] Cả hai nước đều tuyên bố rằng bên kia là kẻ xâm lược. Mao Phalla, người phát ngôn của quân đội Campuchia, tuyên bố rằng quân đội Thái Lan là bên đầu tiên nổ súng vào quân đội Campuchia trong một chiến hào đã được sử dụng trong một thời gian. Trong khi đó, Winthai Suvaree, người phát ngôn của quân đội Thái Lan, tuyên bố rằng quân đội Thái Lan đã cố gắng thuyết phục quân đội Campuchia rút lui trước khi quân đội Campuchia nổ súng.[12][13].
Căng thẳng ở khu vực biên giới gia tăng vào đầu năm 2025. Vào ngày 13/2, quân đội Thái Lan đã ngăn cản du khách Campuchia hát quốc ca Campuchia tại ngôi đền Prasat Ta Muen Thom đang tranh chấp, tạo ra thêm căng thẳng.[3][4] Vào ngày 28/5, quân đội Campuchia và Thái Lan đã đấu súng với nhau trong thời gian ngắn, khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng. Cả hai quốc gia đều cáo buộc nhau kích động cuộc giao tranh.[2]
Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã phản ứng với vụ việc bằng cách bắt đầu lên kế hoạch tìm kiếm phán quyết từ ICJ, nói rằng ông không muốn thấy xung đột với Thái Lan.[5] Phumtham Wechayachai, Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan, cho biết không bên nào muốn leo thang xung đột và rằng xung đột đã được giải quyết.[6] Các cuộc thảo luận giữa quân đội Campuchia và Thái Lan đã được tổ chức vào ngày 29/5.[2]
Đường biên giới Campuchia-Thái Lan ngày nay bắt nguồn từ hiệp ước Pháp-Xiêm năm 1907, trong đó Xiêm (sau này là Thái Lan) nhượng lại các vùng lãnh thổ Nội Campuchia cho Pháp để đổi lấy Trat và Dan Sai. Hiệp ước này được ký sau một thời kỳ Xiêm liên tục mất lãnh thổ vào tay Anh và Pháp.[7] Đường biên giới giữa Xiêm và Campuchia thuộc Pháp được thống nhất chạy dọc theo đường phân thủy của dãy núi Dângrêk, mặc dù ranh giới phân định chính xác sẽ được xác định bởi một ủy ban gồm các quan chức Pháp và Xiêm. Năm 1907, các quan chức Pháp của ủy ban đã tiến hành khảo sát và lập ra một bản đồ lệch khỏi đường phân thủy đã thỏa thuận.[8]
Tranh chấp giữa Campuchia và Thái Lan về biên giới của họ bắt nguồn từ sự mơ hồ có từ các hiệp ước được ký kết giữa Xiêm (Thái Lan) và Pháp. Sau khi Campuchia giành độc lập, ngôi đền Preah Vihear đang tranh chấp đã được Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) trao cho Campuchia vào năm 1962, nhưng ngôi đền và các khu vực biên giới tranh chấp khác vẫn còn bị tranh chấp. Tình cảm dân tộc chủ nghĩa ở cả hai nước đã làm gia tăng căng thẳng. Từ năm 2008 đến năm 2011, các cuộc giao tranh giữa hai bên đã dẫn đến thương vong cho cả hai bên trước khi ICJ tái khẳng định phán quyết năm 1962 của mình.[2]
Khi Campuchia giành được độc lập từ Pháp vào năm 1953, Thái Lan đã cử quân đội đến củng cố yêu sách của họ đối với đền Preah Vihear vào năm 1954 – khu vực tranh chấp nhiều nhất của biên giới. Campuchia đã đến ICJ vào năm 1959, nơi đã ra phán quyết có lợi cho Campuchia vào năm 1962. Các tranh chấp đã lắng xuống khi Campuchia rơi vào cuộc nội chiến, nhưng lại bùng phát vào năm 2008 khi Campuchia tìm cách đăng ký ngôi đền này là Di sản Thế giới của UNESCO. Chính phủ Thái Lan đã chấp nhận đơn đăng ký, nhưng buộc phải rút lui do sự phản đối của Liên minh Nhân dân vì Dân chủ như một phần của tình trạng bất ổn chính trị rộng lớn hơn.[8] Ở cả hai quốc gia, tình cảm dân tộc chủ nghĩa bùng lên. Những người theo chủ nghĩa dân tộc Campuchia trước đây đã đốt đại sứ quán Thái Lan tại Phnom Penh vào năm 2003 để đáp lại bình luận của một nữ diễn viên Thái Lan rằng Angkor Wat thuộc về Thái Lan. Trong cuộc khủng hoảng biên giới 2008-2011, Campuchia và Thái Lan đã xảy ra các cuộc giao tranh dẫn đến tử vong cho cả hai bên.[9]
Bất chấp sự cạnh tranh trong lịch sử, chính phủ Thái Lan và Campuchia đã có mối quan hệ nồng ấm vào năm 2025. Cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra và cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen đều có mối quan hệ thân thiết.[9] Thaksin đã từng là cố vấn đặc biệt cho Sen, người đã cung cấp nơi ẩn náu cho ông trong thời gian tự lưu vong.[10] Cả hai người đàn ông vẫn giữ những vai trò có ảnh hưởng đến chính trị của đất nước họ, với con gái của Thaksin là Paetongtarn Shinawatra là Thủ tướng Thái Lan hiện tại, trong khi con trai của Hun Sen là Hun Manet là Thủ tướng Campuchia hiện tại.[9]
Những nỗ lực nhằm hạ nhiệt và căng thẳng tiếp diễn
Các cuộc đàm phán song phương nhằm hạ nhiệt đã được tổ chức vào ngày 5/6, nhưng không đạt được kết quả cụ thể nào. Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan Phumtharn Wechayachai tuyên bố rằng Campuchia đã bác bỏ các đề xuất của Thái Lan và rằng vào ngày 7/6, Thái Lan sẽ tăng cường sự hiện diện quân sự của mình trên biên giới. Riêng vào cùng ngày, quân đội Thái Lan tuyên bố rằng thường dân Campuchia thường xuyên xâm nhập vào lãnh thổ Thái Lan và rằng “những hành động khiêu khích này cùng với việc tăng cường lực lượng quân sự cho thấy rõ ràng có ý định sử dụng vũ lực”.[14]
Vào ngày 2/6, Thủ tướng Campuchia Hun Manet tuyên bố rằng chính phủ Campuchia sẽ nộp đơn khiếu nại lên ICJ, nêu rõ hy vọng của ông rằng Thái Lan sẽ đồng ý để vấn đề này được đưa ra ICJ và ngăn chặn mọi cuộc đối đầu vũ trang.[14] Tuy nhiên, Thái Lan không công nhận thẩm quyền của ICJ. Thay vào đó, Phumtharn cho biết mọi vấn đề nên được giải quyết thông qua các cuộc đàm phán song phương.[15]
Thế Nguyễn
1.”Thai and Cambodian soldiers clash briefly in a disputed border area, killing 1″. AP News. 28 May 2025. Retrieved 3 June 2025.
2.”U.S. Ally and China’s Strategic Partner Exchange Fire in Southeast Asia: Cambodia-Thailand Border Skirmish Raises Fears of Renewed Regional Instability”. The Asia Live. 2 June 2025. Retrieved 3 June 2025.
3.”PM warns of ‘nationalist rhetoric’ fuelling Thai border tensions”. Archived from the original on 19 February 2025. Retrieved 22 February 2025.
4.Bangprapa, Mongkol (18 February 2025). “Thai PM downplays Cambodian anthem fuss”. Bangkok Post. Retrieved 22 February 2025.
5.”Cambodia PM urges calm after border clash with Thailand leaves soldier dead”. Al Jazeera. Retrieved 3 June 2025.
6.”Thai and Cambodian soldiers clash briefly in a disputed border area, killing 1″. AP News. 28 May 2025. Retrieved 3 June 2025.
7.Briggs, Lawrence Palmer (August 1946). “The Treaty of March 23, 1907 Between France and Siam and the Return of Battambang and Angkor to Cambodia”. The Far Eastern Quarterly. 5 (4): 439. doi:10.2307/2049791.
8.Ciorciari, John D. “Thailand and Cambodia: The Battle for Preah Vihear”. Stanford Program on International and Cross-Cultural Education. Retrieved 7 June 2025.
9.”Explainer-Border tensions: What’s behind the row between Thailand and Cambodia?”. The Straits Times. 6 June 2025. ISSN 0585-3923. Retrieved 7 June 2025.
10.Wongcha-um, Panu; Thepgumpanat, Panarat (21 February 2024). “Thai influential ex-PM Thaksin gets visit from old ally Hun Sen of Cambodia”. Reuters. Retrieved 7 June 2025.
11.”Cambodia says soldier killed in brief border skirmish with Thai troops”. Reuters. 28 May 2025. Retrieved 7 June 2025.
12.”Cambodia says soldier killed in brief border skirmish with Thai troops”. Reuters. 28 May 2025. Retrieved 7 June 2025.
13.”Cambodian soldier killed in clash with Thai army – DW – 05/28/2025″. dw.com. Retrieved 7 June 2025.
“Thailand and Cambodia reinforce troops along disputed border: Thai minister”. Al Jazeera. Retrieved 7 June 2025.
14.”Thailand, Cambodia reinforcing troops on disputed border after May skirmish, says Thai minister”. The Straits Times. 7 June 2025. ISSN 0585-3923. Retrieved 7 June 2025.
15.”Thailand, Cambodia reinforcing troops on disputed border after May skirmish, says Thai minister”. The Straits Times. 7 June 2025. ISSN 0585-3923. Retrieved 7 June 2025.