Ngày 11/7/2025, hãng tin Reuters (Mỹ) đăng tải bài viết “Malaysia cho biết, ASEAN đồng ý bầu cử ở Myanmar không phải là ưu tiên”. Theo bài báo, Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia cho biết, ASEAN đã thống nhất quan điểm rằng việc tổ chức bầu cử tại Myanmar hiện không phải là ưu tiên. Thay vào đó, khối này đang thúc giục chính quyền quân sự Myanmar thực hiện đầy đủ các cam kết về hòa bình.
Myanmar, một thành viên ASEAN, đang chìm trong cuộc nội chiến leo thang và những người chỉ trích đã chế giễu cuộc bầu cử dự kiến của chính quyền quân sự trong năm nay là một nỗ lực kéo dài sự cai trị của quân đội thông qua các lực lượng ủy nhiệm trong bối cảnh không có phe đối lập chính trị khả thi.
Bộ trưởng Mohamad Hasan cho biết các thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, do Malaysia làm chủ tịch, muốn Myanmar tôn trọng kế hoạch hòa bình “đồng thuận năm điểm” mà chính quyền quân sự của họ đã đồng ý vào năm 2021, vài tháng sau cuộc đảo chính lật đổ chính phủ dân sự của bà Aung San Suu Kyi.
Kế hoạch hòa bình phần lớn đã thất bại, khi chính quyền quân sự không muốn đối thoại với những người đối lập mà họ coi là “khủng bố”. Các đảng phái chính trị đối lập đã bị tiêu diệt, và những người còn lại bị cấm tham gia hoặc không muốn tranh cử.
“Bầu cử không nằm trong thỏa thuận năm điểm”, ông Mohamad phát biểu với các phóng viên bên lề hội nghị các bộ trưởng ngoại giao ASEAN.
“Chúng tôi đã khuyến cáo Myanmar rằng bầu cử không phải là ưu tiên hiện tại, ưu tiên hàng đầu là chấm dứt mọi bạo lực… để tất cả các bên có thể ngồi lại với nhau.”
ASEAN đã cấm các tướng lĩnh Myanmar tham dự các cuộc họp quan trọng kể từ năm 2022 vì không tôn trọng các cam kết hòa bình. Myanmar được đại diện tại các cuộc họp bởi các quan chức Bộ Ngoại giao.
Mohamad cho biết khối sẽ không chấp nhận một cuộc bầu cử ở Myanmar mà không có sự tham gia của tất cả các bên.
“Việc tổ chức một cuộc bầu cử cục bộ là vô nghĩa. Điều đó sẽ không giải quyết được bất kỳ vấn đề nào, mà thay vào đó sẽ làm tình hình trở nên tồi tệ hơn.”
Quân đội Myanmar đang nỗ lực ngăn chặn cuộc nổi loạn ngày càng lan rộng của các đội quân phiến loạn dân tộc thiểu số và phong trào kháng chiến bùng nổ nhanh chóng sau cuộc đàn áp đẫm máu các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ. Theo Liên Hợp Quốc, ít nhất 3,5 triệu người đã phải di dời.
Các nhóm nhân quyền đã cáo buộc chính quyền quân sự thực hiện các hành vi tàn bạo trên diện rộng đối với dân thường, điều mà họ đã bác bỏ là thông tin sai lệch của phương Tây.
Mohamad cho biết thêm, ASEAN cũng muốn lệnh ngừng bắn tạm thời do chính quyền quân sự công bố sau trận động đất kinh hoàng hồi tháng 3 được gia hạn và mở rộng. Phe nổi dậy, các nhóm nhân quyền và các nhà giám sát xung đột đã cáo buộc chính quyền quân sự phớt lờ lệnh ngừng bắn của mình và tiếp tục các cuộc tấn công bằng pháo binh và không quân, điều mà chính quyền này phủ nhận.
Lập trường thống nhất của ASEAN cho thấy khối này đang ngày càng cứng rắn hơn trong việc gây sức ép buộc chính quyền quân sự Myanmar tuân thủ các cam kết hòa bình, thay vì thúc đẩy một cuộc bầu cử không toàn diện. Trong bối cảnh xung đột leo thang và khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng, việc chấm dứt bạo lực và mở đối thoại toàn diện được xem là con đường duy nhất để đưa Myanmar trở lại quỹ đạo ổn định và hòa bình.
Minh Anh