Trong cuộc đua phát triển đô thị và khai thác tiềm năng kinh tế biển, lấn biển đang trở thành lựa chọn phổ biến tại nhiều địa phương ven biển của Việt Nam. Từ những khu đô thị mới ven bờ cho đến các tổ hợp nghỉ dưỡng cao cấp, hàng loạt dự án lấn biển đã và đang mọc lên. Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài hào nhoáng của những công trình hiện đại, câu hỏi đặt ra là: liệu chúng ta đang xây dựng tương lai hay đang vay mượn nó từ thiên nhiên với cái giá khôn lường?
Với bài toán tăng trưởng ngắn hạn, lấn biển có vẻ như là lời giải hiệu quả.
Không thể phủ nhận những lợi ích kinh tế mà các dự án lấn biển mang lại: Gia tăng quỹ đất phát triển đô thị và du lịch: Nhiều thành phố biển như Đà Nẵng, Nha Trang, Phú Quốc đã nghiên cứu hoặc đang triển khai các dự án lấn biển để xây dựng khu nghỉ dưỡng, khách sạn, tổ hợp thương mại. Việc mở rộng không gian phát triển giúp giải tỏa áp lực đất đai trong nội đô, thu hút đầu tư và tạo công ăn việc làm. Ở những nơi có quỹ đất rộng lớn sau khi sáp nhập tỉnh, thành thì có cần phải lấn biển với lý do thiếu quỹ đất không?
Tăng thu ngân sách và giá trị bất động sản: Khu đất ven biển, nhất là những khu lấn biển có vị trí đắc địa, thường có giá trị cao. Các dự án này đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương thông qua thuế và phí sử dụng đất nhưng cũng không loại trừ nhóm lợi ich lợi dụng lấn biển để trục lợi.
Mặt trái của phát triển: Thiên nhiên đang lên tiếng
Tuy nhiên, thiên nhiên không im lặng trước sự can thiệp quá sâu của con người. Nhiều chuyên gia môi trường đã cảnh báo về những hệ lụy nghiêm trọng từ việc lấn biển ồ ạt và thiếu kiểm soát. Hệ sinh thái ven bờ vốn là nơi cư ngụ của nhiều loài sinh vật biển, nơi có rạn san hô, cỏ biển và đầm phá đang bị tàn phá không thương tiếc.
Tình trạng xói lở bờ biển cũng đang gia tăng nhanh chóng tại nhiều khu vực giáp ranh với các dự án lấn biển. Khi dòng chảy tự nhiên bị phá vỡ dẫn đến các vùng lấn biển thường có nền đất yếu, dễ bị lún sụt và chịu ảnh hưởng nghiêm trọng khi có triều cường hoặc nước biển dâng do biến đổi khí hậu.
Đáng buồn hơn, sinh kế của hàng nghìn ngư dân bị ảnh hưởng khi vùng đánh bắt truyền thống hoặc bãi nuôi trồng thủy sản bị san lấp. Mất đi môi trường sinh sống, cộng đồng ven biển không chỉ đối mặt với khó khăn kinh tế mà còn phải rời bỏ nếp sống gắn liền với biển suốt nhiều thế hệ.
Đặt cao vai trò của môi trường hơn lợi ích kinh tế, đồng thời có thể gợi mở nguy cơ nhóm lợi ích chi phối các dự án lấn biển, đặt lợi nhuận lên trên giá trị môi trường.
Dù lấn biển có thể mang lại lợi ích kinh tế nhất định, nhưng nếu đặt lợi nhuận lên trên giá trị môi trường, đặc biệt khi các dự án bị chi phối bởi nhóm lợi ích mà thiếu minh bạch và giám sát, thì cái giá phải trả sẽ là sự hủy hoại hệ sinh thái ven biển, mất cân bằng sinh thái và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống cộng đồng với những tổn thất không gì có thể bù đắp, bởi một nền kinh tế bền vững phải được xây dựng trên nền tảng của sự tôn trọng và bảo vệ môi trường.
Phát triển bền vững kinh tế biển: Vai trò của cộng đồng trong việc bảo vệ và tái tạo hệ sinh thái
Minh Anh