Giữa cao nguyên Gia Lai đầy nắng gió, tựa lưng vào dãy núi Chư Đăng Ya hùng vĩ và nép bên lòng hồ thủy điện Ia Ly, Làng Kép, (xã Ia Ly, Gia Lai) không chỉ nổi tiếng bởi cảnh sắc núi rừng hùng vĩ mà còn bởi sắc màu rực rỡ của những tấm thổ cẩm do chính bàn tay người phụ nữ Jrai tạo nên. Nghề dệt thổ cẩm, tưởng chừng đã phai nhạt theo năm tháng, nay lại hồi sinh mạnh mẽ, trở thành linh hồn trong hành trình phát triển du lịch cộng đồng của làng. Giữa nhịp sống hiện đại, tiếng khung cửi vẫn vang lên đều đặn, kể câu chuyện về bàn tay cần mẫn, về tình yêu văn hóa và niềm tự hào của người Jrai nơi đại ngàn.
Làng Kép, điểm sáng du lịch cộng đồng giữa lòng Tây Nguyên.
Từ tiếng khung cửi vang lên mỗi sớm mai đến sắc màu rực rỡ của những tấm thổ cẩm Jrai, Làng Kép (xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai) đang vươn mình trở thành điểm sáng trong phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống. Nhờ sự chung tay của chính quyền và người dân, Làng Kép đã hình thành những điểm trải nghiệm du lịch độc đáo, nơi du khách có thể học dệt thổ cẩm, nghe kể sử thi và thưởng thức âm vang cồng chiêng giữa không gian nhà rông truyền thống. Du khách đến đây không chỉ mang về món quà lưu niệm, mà còn mang theo ký ức đẹp về bản sắc văn hóa Tây Nguyên.
Về với Làng Kép, du khách dễ dàng bị cuốn hút bởi hình ảnh những khung cửi dựng san sát bên hiên nhà sàn, nơi các nghệ nhân Jrai miệt mài đưa thoi, dệt nên những hoa văn mang đậm hồn cốt của núi rừng. Trong tiếng khung cửi đều đặn, sắc màu thổ cẩm hiện lên rực rỡ, sống động như chính hơi thở của đại ngàn. Ngày nay, đến với Làng Kép, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh quan yên bình của vùng Ia Ly mà còn được tự tay dệt nên tấm thổ cẩm mang dấu ấn riêng, nghe tiếng cồng chiêng ngân vang, thưởng thức ẩm thực Jrai đậm đà hương vị núi rừng.
Thổ cẩm Jrai thường sử dụng ba gam màu chủ đạo: đen, đỏ và trắng, tượng trưng cho đất, lửa và ánh sáng. Trên nền vải ấy, các họa tiết hình chim, hoa, người và vật dụng sinh hoạt được dệt nên tinh tế, mô phỏng thiên nhiên cùng cuộc sống đời thường của cộng đồng. Mỗi đường nét không chỉ là trang trí, mà còn là ngôn ngữ của văn hóa, chứa đựng niềm tin, ước vọng và bản sắc tinh thần của người Jrai qua bao thế hệ.
Người Jrai là một trong những dân tộc bản địa sinh sống lâu đời trên vùng đất Tây Nguyên. Với họ, núi rừng không chỉ là nơi cư trú mà còn là không gian văn hóa thiêng liêng, gắn bó với truyền thuyết, sử thi và những lễ hội độc đáo. Giữa nhịp sống hiện đại, người Jrai ở Làng Kép vẫn giữ được nếp sống cộng đồng, tinh thần đoàn kết và đặc biệt là nghề dệt thổ cẩm truyền thống, biểu tượng của sự khéo léo và tâm hồn nghệ thuật.
Nghề dệt thổ cẩm ở Làng Kép đã có từ bao đời nay. Mỗi người phụ nữ Jrai đều được mẹ và bà truyền dạy cách se sợi, nhuộm chỉ bằng nguyên liệu tự nhiên từ vỏ cây, lá rừng, rồi dệt nên những tấm vải rực rỡ sắc màu. Trên mỗi tấm thổ cẩm, họa tiết hình chim, suối, mặt trời… không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn ẩn chứa câu chuyện về niềm tin, phong tục và khát vọng hòa hợp giữa con người với thiên nhiên.
Có thời gian, nghề dệt thổ cẩm từng đứng trước nguy cơ mai một khi lớp trẻ rời làng đi làm ăn xa, còn những khung cửi lặng im trong góc nhà. Thế nhưng, nhờ sự quan tâm, hỗ trợ từ các chính sách phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nghề dệt nơi đây đã hồi sinh mạnh mẽ.
Chính phủ đã ban hành Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tạo điều kiện để các địa phương như Ia Ly phát huy tiềm năng bản địa, gìn giữ và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc. Cùng với đó, Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn cũng nhấn mạnh: “Phát triển du lịch phải gắn với bảo vệ môi trường, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.”
Nhờ định hướng đúng đắn ấy, Làng Kép đã trở thành minh chứng sinh động cho sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn văn hóa, phát triển kinh tế, gắn kết cộng đồng. Nhiều dự án hỗ trợ dạy nghề, xây dựng điểm trải nghiệm du lịch và quảng bá sản phẩm OCOP đã được triển khai, giúp người dân chủ động hơn trong việc giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống.
Làng Kép hôm nay không còn là ngôi làng Tây Nguyên trầm lặng. Tiếng khung cửi rộn ràng bên hiên nhà sàn, những tấm thổ cẩm rực rỡ sắc màu cùng đôi bàn tay khéo léo và tấm lòng tâm huyết của người dân. Kép không chỉ gìn giữ quá khứ, mà còn đang dệt nên tương lai, nơi bản sắc dân tộc hòa cùng nhịp sống hiện đại, góp phần thực hiện mục tiêu chung của Đảng và Nhà nước: phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, không để ai bị bỏ lại phía sau.
Nếu có dịp đặt chân đến Gia Lai, hãy một lần ghé thăm Làng Kép, nơi mỗi sợi chỉ, mỗi khung cửi đều mang trong mình hơi thở của đại ngàn. Hãy ngồi bên bếp lửa cùng người Jrai, lắng nghe họ kể chuyện đời qua từng họa tiết thổ cẩm, để thấy rằng giữa vòng quay hối hả của cuộc sống, vẫn còn đó một Tây Nguyên dung dị, chân thành và đầy sức sống, nơi văn hóa không chỉ được gìn giữ, mà còn đang từng ngày được thêu dệt cho tương lai.
Thế Nguyễn