Ngày 3/9/2025, Trung Quốc sẽ tổ chức một cuộc duyệt binh quy mô lớn tại Bắc Kinh nhân kỷ niệm 80 năm kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ hai. Nhưng sự kiện này không chỉ gợi nhắc về quá khứ, mà còn phản ánh những toan tính chiến lược đang tái định hình trật tự toàn cầu. Theo bài viết đăng tải ngày 1/9 của The Guardian, lễ duyệt binh quy tụ sự tham gia của lãnh đạo Nga, Triều Tiên và Tổng thống Iran, một nhóm mà nhiều nhà phân tích gọi là “trục biến động”. Sự xuất hiện của họ cho thấy Bắc Kinh đang tìm kiếm một liên minh đối trọng với phương Tây, trong bối cảnh căng thẳng quốc tế ngày càng leo thang.
Theo The Guardian, tại lễ duyệt binh ở Bắc Kinh, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ xuất hiện cùng các nhà lãnh đạo của những quốc gia đang chịu các lệnh trừng phạt nặng nề nhất thế giới bao gồm Nga, Triều Tiên, Iran và Myanmar, bên cạnh nhiều nguyên thủ từ các nước Nam bán cầu. Tuy nhiên, đáng chú ý là sự vắng mặt gần như toàn diện của các lãnh đạo phương Tây. Giới quan sát cho rằng cuộc diễu hành không chỉ là dịp phô trương sức mạnh quân sự, mà còn là thông điệp ngoại giao của Bắc Kinh, khẳng định nỗ lực kiến tạo một “mặt trận đối tác” mới trong bối cảnh căng thẳng thương mại với chính quyền Donald Trump ngày càng gay gắt.
Ai sẽ tham dự lễ diễu hành mừng Ngày Chiến thắng của Trung Quốc?
Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un sẽ tham dự lễ diễu hành mừng Ngày Chiến thắng tại Bắc Kinh vào ngày 3/9, sự kiện kỷ niệm 80 năm kết thúc Thế chiến thứ hai sau khi Nhật Bản chính thức đầu hàng. Đây sẽ là lần đầu tiên hai nhà lãnh đạo cùng xuất hiện công khai bên cạnh Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, tạo nên một hình ảnh mang tính biểu tượng về sự gắn kết chính trị trong bối cảnh thế giới phân cực.
Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian cũng dự kiến có mặt trên khán đài khi hàng chục nghìn binh sĩ diễu hành qua thủ đô Trung Quốc, hoàn thiện “bộ tứ” mà nhiều chuyên gia phương Tây gọi là “trục biến động”. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết thêm, người đứng đầu chính quyền quân sự Myanmar, Thống tướng Min Aung Hlaing, vốn hiếm khi xuất ngoại cũng sẽ tham dự, cho thấy nỗ lực mở rộng vòng tròn đối tác ngoài phương Tây của Bắc Kinh.
Trái ngược với sự hiện diện của các lãnh đạo Nga, Triều Tiên, Iran và Myanmar, hầu hết nguyên thủ phương Tây dự kiến sẽ vắng mặt, khiến lễ duyệt binh trở thành một thông điệp ngoại giao mạnh mẽ về sự đoàn kết giữa Trung Quốc, Nga và các nước Nam bán cầu. Ngoại lệ hiếm hoi là Thủ tướng Slovakia Robert Fico, người công khai phản đối các biện pháp trừng phạt Nga và đã trực tiếp đến Moscow cùng Tổng thống Serbia Aleksandar Vučić, lãnh đạo mong muốn duy trì quan hệ hữu hảo với Nga và Trung Quốc dù vẫn khẳng định cam kết gia nhập EU.
Ngoài ra, Liên Hợp Quốc sẽ được đại diện bởi Phó Tổng Thư ký Lý Tuấn Hoa, một nhà ngoại giao kỳ cựu từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bao gồm nhiệm kỳ đại sứ tại Ý, San Marino và Myanmar.
Chúng ta có thể mong đợi được thấy gì tại cuộc diễu hành?
Sự kiện được chuẩn bị công phu này được xem là một trong những màn phô trương sức mạnh lớn nhất của Trung Quốc trong nhiều năm qua. Bắc Kinh dự kiến ra mắt hàng loạt khí tài tối tân, từ tiêm kích, hệ thống phòng thủ tên lửa cho đến vũ khí siêu thanh, thành quả của quá trình hiện đại hóa lâu dài của Quân Giải phóng Nhân dân (PLA). Tuy nhiên, sự kiện diễn ra trong bối cảnh lực lượng này đang đối mặt với các vụ bê bối tham nhũng và chiến dịch thanh trừng nội bộ.
Tâm điểm chú ý là tên lửa đạn đạo tầm trung DF-26 phiên bản cải tiến, vốn được truyền thông Trung Quốc gọi là “sát thủ Guam” nhờ khả năng tấn công các căn cứ Mỹ ở Thái Bình Dương bằng cả đầu đạn thông thường và hạt nhân. Song song đó, các nhà phân tích cũng phát hiện hệ thống tên lửa chống hạm mới mang tên Ying Ji, nghĩa là “đại bàng tấn công” được Bắc Kinh mô tả như một công cụ nhằm “ngăn chặn mối đe dọa nghiêm trọng từ Hoa Kỳ đối với an ninh quốc gia”.
Trong ngày trọng điểm, Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến sẽ duyệt binh tại Quảng trường Thiên An Môn, nơi tập trung hàng chục nghìn binh sĩ. Buổi lễ còn có sự hiện diện của một số lãnh đạo nước ngoài, trong đó đáng chú ý là Tổng thống Nga Vladimir Putin với tư cách khách mời danh dự.
Tại Bắc Kinh, nhiều người dân, sau nhiều tuần chịu cảnh giao thông hạn chế, trường học trì hoãn khai giảng và sinh hoạt thường nhật bị gián đoạn đang trông đợi vào một khoảng lặng hiếm hoi sau cuộc diễu hành. Lần gần nhất sự kiện này diễn ra vào năm 2015, chính quyền Trung Quốc từng ban hành kỳ nghỉ ba ngày trên toàn quốc nhằm phục vụ lễ duyệt binh.
Song song với công tác chuẩn bị, Bắc Kinh phát động chiến dịch tuyên truyền nhấn mạnh “quan điểm đúng đắn” về lịch sử Thế chiến II. Theo đó, Trung Quốc cùng Liên Xô được khẳng định đã đóng vai trò trung tâm trong cuộc chiến chống lại các thế lực phát xít ở cả châu Á lẫn châu Âu.
Trên mặt trận truyền thông, tờ Nhân dân Nhật báo tuần này đăng tải một bài bình luận chỉ trích việc “cố tình phớt lờ và đánh giá thấp” vai trò của Trung Quốc trong kháng chiến chống Nhật. Bài viết cũng nhấn mạnh rằng những đóng góp của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong giai đoạn chiến tranh đã “bị hạ thấp và bôi nhọ có chủ ý”.
Các chuyên gia nói gì?
Theo giới quan sát, cuộc duyệt binh không chỉ nhằm phô trương sức mạnh quân sự, mà còn là công cụ chính trị để khẳng định vị thế của Tập Cận Bình trong bối cảnh cạnh tranh định hình lại trật tự toàn cầu do phương Tây dẫn dắt.
“Ông Tập đang cố gắng thể hiện mình là nhà lãnh đạo mạnh mẽ, duy trì quyền lực tuyệt đối và được lòng công chúng trong nước”, Alfred Wu, phó giáo sư tại Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Đại học Quốc gia Singapore), nhận định. Ông cho rằng mối quan hệ giữa Chủ tịch Tập Cẩm Bình và Tổng thống Putin phản ánh sự chuyển đổi hình ảnh: từ một nhà lãnh đạo địa phương từng ngưỡng mộ đồng minh Nga, đến vị trí hiện nay là lãnh đạo mang tầm vóc toàn cầu. Sự hiện diện của Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un, theo Wu, càng làm nổi bật thông điệp đó.
Ở góc nhìn khác, Lim Chuan-Tiong thuộc Viện Nghiên cứu Cao cấp về Châu Á (Đại học Tokyo) nhấn mạnh rằng “màn trình diễn” này chủ yếu phục vụ mục tiêu củng cố quyền lực cá nhân của Chủ tịch Tập Cận Bình và uy tín của Đảng Cộng sản. Ông lưu ý, kỷ niệm 80 năm chiến thắng trong Thế chiến II vốn không phải là một truyền thống lâu đời, khi Trung Quốc chỉ bắt đầu tổ chức rầm rộ từ khoảng một thập kỷ trước. Theo Lim, phần lớn lãnh đạo nước ngoài tham dự không nhất thiết chia sẻ mục tiêu lịch sử của Bắc Kinh, mà chủ yếu nhằm “giữ gìn quan hệ song phương và thể hiện sự tôn trọng với Trung Quốc cũng như các nhà lãnh đạo nước này”.
Bên cạnh Tổng thống Nga Vladimir Putin, một số lãnh đạo quốc tế khác cũng có mặt tại Bắc Kinh nhân dịp này, trong đó có Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan. Họ tham dự Diễn đàn An ninh thuộc Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) diễn ra ngay trước cuộc duyệt binh.
Đáng chú ý nhất là chuyến thăm của ông Modi, lần đầu tiên sau bảy năm trong bối cảnh quan hệ New Delhi – Washington xấu đi rõ rệt. Chỉ vài ngày trước, Mỹ đã quyết định tăng gấp đôi thuế quan đối với hàng hóa xuất khẩu của Ấn Độ lên mức 50%, viện dẫn lý do Ấn Độ kiên quyết duy trì nhập khẩu dầu thô từ Nga.
Đối với Bắc Kinh, hội nghị thượng đỉnh SCO kéo dài hai ngày, khai mạc hôm Chủ nhật, được coi là cơ hội ngoại giao “đúng thời điểm”. “Ông Modi đến Trung Quốc trong lúc quan hệ Ấn – Trung có dấu hiệu ổn định, còn quan hệ Ấn – Mỹ lại xấu đi. Đây là một tín hiệu mạnh mẽ”, Michael Kugelman, chuyên gia về Nam Á nhận định. Ông đồng thời cảnh báo rằng Washington dường như chưa lường hết được “mức độ mất lòng tin” mà họ đã tạo ra ở New Delhi trong một khoảng thời gian ngắn.
Cuộc duyệt binh và loạt sự kiện ngoại giao đi kèm cho thấy Bắc Kinh không chỉ tìm cách khẳng định sức mạnh quân sự, mà còn muốn định vị Trung Quốc như một trung tâm quyền lực mới trong trật tự toàn cầu. Hình ảnh Chủ tịch Tập Cận Bình xuất hiện cùng những lãnh đạo quốc tế như Tổng thống Nga Putin, Thủ tướng Ấn Độ Modi hay Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdoğan vừa là thông điệp đối nội, vừa là tín hiệu đối ngoại về vị thế ngày càng lớn của Bắc Kinh.
Tuy nhiên, đằng sau màn trình diễn rầm rộ là những thách thức không nhỏ: các vụ bê bối tham nhũng trong PLA, sự ngờ vực từ phương Tây và cạnh tranh chiến lược gay gắt với Mỹ. Chính vì vậy, ý nghĩa của sự kiện này không chỉ nằm ở sức mạnh quân sự được phô bày, mà còn ở việc Bắc Kinh đang cố gắng viết lại câu chuyện về vai trò của Trung Quốc trong quá khứ, hiện tại và tương lai của thế giới.
Hiền Nguyễn