Theo TTXVN tại Nga, ngày 12/8/2024, tại công viên “Yêu nước” (Patriot), Lễ khánh thành tượng đài tưởng niệm các chiến sĩ tình nguyện quốc tế Việt Nam tham gia chiến đấu bảo vệ thủ đô Matxcơva trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại (1941-1945).
Tham dự sự kiện có Thượng tướng Viktor Goremykin – thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng cục trưởng Tổng cục Chính trị quân sự các lực lượng vũ trang Liên bang Nga; Thượng tướng Alexander Fomin, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Liên bang Nga; Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Liên bang Nga Đặng Minh Khôi. Đại tướng Phan Văn Giang – ủy viên Bộ Chính trị, phó bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam – dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao Bộ Quốc phòng Việt Nam đã tham dự lễ khánh thành tượng đài.
Trước đây, trong giai đoạn 1926-1930, một số thanh niên Việt Nam yêu nước được Chủ tịch Hồ Chí Minh giới thiệu đến Matxcơva học tập. Khi phát xít Đức tấn công Liên Xô, các chiến sĩ tình nguyện gia nhập Trung đoàn quốc tế thuộc Lữ đoàn đặc nhiệm Bộ binh cơ giới (OMSBON) của Bộ Dân ủy nội vụ Liên Xô tham gia trận chiến bảo vệ thủ đô Matxcơva.
Mùa đông năm 1941-1942, các chiến sĩ tình nguyện quốc tế Việt Nam đã anh dũng chiến đấu bảo vệ Matxcơva và cùng quân dân Xô viết đánh bật phát xít Đức ra khỏi cửa ngõ Matxcơva. 3 chiến sĩ tình nguyện Việt Nam là Lý Nam Thanh, Lý Anh Tạo, Lý Thúc Chất đã hy sinh anh dũng tại mặt trận. Năm 1986, Đoàn Chủ tịch Xô viết tối cao Liên Xô đã truy tặng huân chương, huy chương cao quý đối với các chiến sĩ này.
Năm 2020, Bộ Quốc phòng Liên bang Nga đề nghị phía Việt Nam phối hợp rà soát, xem xét khả năng cung cấp thêm thông tin về cá nhân và thân nhân của các chiến sĩ tình nguyện quốc tế Việt Nam đã tham gia chiến đấu bảo vệ Matxcơva trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, để bổ sung vào cơ sở dữ liệu trong Bảo tàng “Con đường ký ức” thuộc Nhà thờ chính Các Lực lượng vũ trang Liên bang Nga tại công viên Patriot.
Cùng với đó, thực hiện ý kiến chỉ đạo của thủ trưởng Bộ Quốc phòng về việc Nga đề nghị tham gia ý kiến đối với phác thảo tượng đài các chiến sĩ tình nguyện quốc tế Việt Nam, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đã chỉ đạo Cục Tuyên huấn chủ trì nghiên cứu, đề xuất; sau đó báo cáo, đề xuất thủ trưởng Bộ Quốc phòng đồng ý với phác thảo tượng đài do phía Nga chuẩn bị. Đồng thời, các cơ quan, đơn vị cùng địa phương và gia đình các chiến sĩ rà soát, lựa chọn hình ảnh, tư liệu phù hợp để cung cấp cho phía Nga qua kênh ngoại giao.
Cụm tượng gồm 3 bức tượng do nhà điêu khắc Alexey Chebanenko sáng tác, được đặt tên “Các đồng minh – Chiến sĩ Việt Nam”, khắc họa hình ảnh các chiến sĩ Lý Nam Thanh, Lý Anh Tạo, Lý Thúc Chất trong trang phục Hồng quân Liên Xô chốt giữ tại vị trí phòng thủ bảo vệ Matxcơva và chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.
Phát biểu tại buổi lễ, Đại tướng Phan Văn Giang bày tỏ xúc động khi cùng lãnh đạo Bộ Quốc phòng Liên bang Nga và các đại biểu khánh thành tượng đài; đồng thời nhấn mạnh Bộ Quốc phòng, Quân đội nhân dân Việt Nam đánh giá cao và trân trọng cảm ơn Bộ Quốc phòng, Các Lực lượng vũ trang Liên bang Nga đã xây dựng tượng đài.
Đại tướng Phan Văn Giang nêu rõ, tượng đài các chiến sĩ tình nguyện quốc tế Việt Nam ở ngoại ô Matxcơva, cùng với Đài tưởng niệm các quân nhân Liên Xô/Liên bang Nga – Việt Nam đã hy sinh vì hòa bình và ổn định khu vực tại tỉnh Khánh Hòa vừa là minh chứng của truyền thống lịch sử, vừa là biểu tượng cho những nỗ lực củng cố và làm sâu sắc quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước.
Tại buổi lễ, Đại tướng Phan Văn Giang đã thăm hỏi, động viên bà Lê Thị Phượng, con gái một trong những chiến sĩ tham gia bảo vệ Matxcơva là Lý Phú San (Lê Phan Chăn), hiện đang sinh sống tại Matxcơva. Đại tướng Phan Văn Giang đã tặng bà Lê Thị Phượng lá cờ Tổ quốc với mong muốn gia đình luôn luôn hướng về quê hương, Tổ quốc và hy vọng bà và gia đình sẽ sớm về thăm quê hương Việt Nam.
Thế Cương