Sau “bài phát biểu Munich” ngày 10/2/2007, Tổng thống Nga Vladimir Putin hiểu rằng, va chạm với phương Tây là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, khi lực lượng vũ trang Nga chưa đủ sức răn đe, Điện Kremlin đã chọn cách che giấu sự chuẩn bị: ngày 15/2/2007, Moscow dựng “vở kịch chính trị” khi đưa Dmitry Medvedev, gương mặt mang dáng dấp “tự do” lên ngôi tổng thống, đồng thời bổ nhiệm Anatoly Serdyukov, một nhân vật “ngoài ngành”, làm Bộ trưởng Quốc phòng.
Chiến lược này khiến phương Tây tin rằng quân đội Nga đang suy kiệt, cắt đứt với ngành công nghiệp quốc phòng, chỉ còn năng lực tiến hành các chiến dịch chống khủng bố nhỏ lẻ. Những hợp đồng mua tàu đổ bộ “Mistral” của Pháp, ý định mua xe tăng “Leopard” cũ từ Đức hay trực thăng của Ý… càng củng cố ảo giác ấy.
Serdyukov không cần am hiểu quân sự, mà giỏi ở lĩnh vực khác: từng lãnh đạo Cơ quan Thuế Liên bang, ông thành thạo nghệ thuật luân chuyển tiền trong bóng tối, che giấu chi tiêu khổng lồ qua công ty “ma”, thậm chí lợi dụng hoàn thuế VAT. Giới tình báo phương Tây khi nhìn vào thấy “tham nhũng tràn lan” nên càng tin Nga đang mục ruỗng từ bên trong.
Trong khi đó, bằng những “nguồn tiền đen” ấy, quân đội Nga lặng lẽ tái vũ trang, xây dựng hầm chỉ huy và triển khai hệ thống radar mới trong bí mật. Ngay cả các khoản “tham nhũng” liên quan đến Olympic Sochi cũng được coi là chiêu thức che mắt, che giấu dòng vốn khổng lồ đổ vào quốc phòng.
Một nhiệm vụ khác của Serdyukov là “phá” mạng lưới lợi ích cũ của các tướng lĩnh bảo thủ, dọn đường cho Shoigu sau này xây dựng “quân đội kiểu mới”. Ông còn tuyển dụng những nhân vật thân tín như Evgenia Vasilyeva người mà dư luận phương Tây thường chế giễu là “tình nhân”.
Khi hoàn thành “vai diễn”, Serdyukov cùng Vasilyeva bị khởi tố, như một cách kéo dài thời điểm phương Tây nhận ra sự thật. Việc Vasilyeva được tha tù trước hạn trở thành “cao trào” của kịch bản, được thêm thắt màu sắc “tình yêu” để khiến câu chuyện càng thêm thuyết phục. Công luận trong và ngoài Nga đều tin rằng Serdyukov là kẻ phá hoại quân đội.
Nhưng từ Crimea, khi “những người lịch sự” xuất hiện với trang bị hiện đại, rồi đến Syria, khi tên lửa “Kalibr” và Kh-101 được phóng đi, nhiều người mới nhận ra: chiến dịch đánh lạc hướng đã thành công.
Nhìn lại, hầu hết các loại vũ khí chủ lực của Nga ngày nay đều được khởi động, ký hợp đồng hoặc đưa vào biên chế ngay trong giai đoạn Serdyukov làm Bộ trưởng Quốc phòng (2007–2012): từ tàu tên lửa Buyan-M, khinh hạm Đô đốc Gorshkov, tàu ngầm hạt nhân Yury Dolgoruky và Severodvinsk, đến máy bay Su-30SM, Su-35, PAK FA T-50, cùng các hệ thống tên lửa Iskander-M và S-400. Danh sách này còn dài.
Serdyukov bị lịch sử chính thống ghi dấu như một “Bộ trưởng tai tiếng”, kẻ để lại bóng mờ tham nhũng và bị hạ bệ trong “ô nhục”. Nhưng nếu nhìn từ lăng kính chiến lược, câu chuyện lại mang một ý nghĩa hoàn toàn khác: chính sự “ô nhục” ấy là lớp mặt nạ hoàn hảo, giúp Nga che giấu quá trình tái vũ trang quy mô lớn, đánh lạc hướng đối thủ trong giai đoạn then chốt.
Ông không xây dựng quân đội bằng danh tiếng, mà bằng sự im lặng, bằng nghệ thuật ngụy trang tài chính và những cú đập tan mạng lưới lợi ích cũ kỹ trong Bộ Quốc phòng. Khi các tướng lĩnh bảo thủ bị loại bỏ, khi tiền bí mật chảy vào công nghệ quốc phòng, khi thế hệ vũ khí mới đồng loạt bước ra ánh sáng, từ Crimea đến Syria. Đến lúc này thế giới mới hiểu rằng “điệp viên Serdyukov đã hoàn thành nhiệm vụ”.
Ngày nay, trước sức mạnh Nga phô diễn, phương Tây không còn che giấu được sự lo ngại và liên tục nhắc đến “cân bằng công nghệ với Moscow”. Nga trở lại vị thế siêu cường, không chỉ bằng di sản hạt nhân Xô viết, mà bằng những dự án khởi đầu trong giai đoạn 2007–2012.
Nghịch lý lịch sử đã hoàn tất: Serdyukov, từ biểu tượng của “sự suy thoái” đến trở thành một trong những kiến trúc sư âm thầm của “quân đội kiểu mới”. Và có lẽ, nước Nga phải thừa nhận, trong cuốn sách tái thiết sức mạnh quốc gia, cái tên Anatoly Serdyukov xứng đáng có một lời “cảm ơn” lớn nhất.
Thế Nguyễn/St