Ngày 1/8/2025, Reuters đưa tin Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ nâng mạnh thuế quan đối với hàng xuất khẩu từ nhiều đối tác thương mại, trong đó có Canada, Brazil, Ấn Độ và Đài Loan. Động thái diễn ra ngay trước thời hạn chót của thỏa thuận thương mại vào thứ Sáu, làm dấy lên lo ngại về làn sóng tái cấu trúc chuỗi cung ứng và nền kinh tế toàn cầu.
Theo sắc lệnh hành pháp mới được Tổng thống Donald Trump ký ban hành, Mỹ sẽ áp dụng mức thuế nhập khẩu cao kỷ lục đối với hàng hóa từ 69 đối tác thương mại, bắt đầu trong vòng bảy ngày tới. Cụ thể, Canada sẽ chịu thuế 35%, Brazil 50%, Ấn Độ 25%, Đài Loan 20% và Thụy Sĩ 39%. Các mặt hàng từ các quốc gia khác không nằm trong danh sách sẽ phải chịu mức thuế nhập khẩu tối thiểu 10%, và con số này có thể còn tăng trong tương lai.
Sắc lệnh này liệt kê mức thuế từ 10% đến 41% và đặt hạn chót thực thi vào 12:01 sáng EDT (0401 GMT). Một số quốc gia đã đạt được thỏa thuận giảm thuế, trong khi nhiều nước khác không có cơ hội đàm phán. Ngoại lệ được dành cho những lô hàng đã lên kế hoạch vận chuyển trong tuần tới. Chính quyền Trump tiết lộ sẽ còn nhiều thỏa thuận thương mại mới nhằm thu hẹp thâm hụt và thúc đẩy sản xuất nội địa.
Động thái này dựa trên việc Tổng thống Cộng hòa viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977, tuyên bố tình trạng khẩn cấp do thâm hụt thương mại tăng cao và tình trạng khẩn cấp riêng về fentanyl. Việc sử dụng quyền hạn khẩn cấp đã bị các thẩm phán tòa phúc thẩm liên bang đặt dấu hỏi, đặc biệt khi Trump áp thuế lên tới 50% với phần lớn đối tác thương mại.
Ngay sau khi thông tin được công bố, thị trường tài chính toàn cầu chao đảo. Chứng khoán châu Á hướng tới tuần giao dịch tồi tệ nhất kể từ tháng 4, trong khi chỉ số STOXX 600 của châu Âu giảm gần 1% phiên thứ ba liên tiếp, xuống mức thấp nhất trong ba tuần.
Tác động của thuế quan mới đã nhanh chóng lan tỏa đến người tiêu dùng. Theo Bộ Thương mại Mỹ, giá đồ nội thất và thiết bị gia dụng tăng 1,3% trong tháng 6 – mức cao nhất từ tháng 3/2022. Giá hàng hóa giải trí và xe cộ tăng 0,9%, còn quần áo và giày dép tăng 0,4%, báo hiệu áp lực lạm phát sẽ gia tăng trong thời gian tới.
Thụy Sĩ, Đài Loan, Nam Phi
Phản ứng trước quyết định áp thuế mạnh tay của Washington, Thụy Sĩ tuyên bố sẽ thúc đẩy một “giải pháp đàm phán” nhằm hạ nhiệt căng thẳng thương mại. Tổng thống Đài Loan Lai Ching-te khẳng định mức thuế 20% mà Đài Loan phải gánh chịu chỉ mang tính “tạm thời” và kỳ vọng sẽ sớm được giảm xuống.
Tại Nam Phi, Bộ trưởng Thương mại Parks Tau cho biết chính phủ đang tìm kiếm “những can thiệp thực tế, thiết thực” để bảo vệ việc làm và nền kinh tế trước mức thuế 30% của Mỹ.
Theo sắc lệnh của Tổng thống Trump, một số đối tác thương mại dù đã tham gia đàm phán nhưng đưa ra các điều khoản “không giải quyết thỏa đáng sự mất cân bằng thương mại” và “không phù hợp với lợi ích kinh tế cũng như an ninh quốc gia của Hoa Kỳ”. Chính quyền hiện chưa công bố toàn bộ chi tiết, bao gồm cả các “quy tắc xuất xứ”, yếu tố then chốt xác định sản phẩm nào có thể bị áp mức thuế cao hơn nữa trong thời gian tới.
Canada, Mexico, Ấn Độ
Tổng thống Donald Trump tiếp tục làm dấy lên căng thẳng thương mại khi ban hành một sắc lệnh riêng áp dụng mức thuế cao hơn đối với hàng hóa từ Canada. Thuế suất liên quan đến cuộc khủng hoảng fentanyl đã được nâng từ 25% lên 35%, với lý do Canada “không hợp tác” trong việc kiểm soát dòng chảy ma túy bất hợp pháp vào Hoa Kỳ.
Trái ngược với động thái cứng rắn này, Trump lại quyết định hoãn áp dụng mức thuế 30% trong vòng 90 ngày cho nhiều mặt hàng nhập khẩu từ Mexico (ngoại trừ thép, nhôm, đồng và ô tô), nhằm tạo cơ hội đàm phán một hiệp định thương mại mở rộng hơn. Theo Bộ Kinh tế Mexico, khoảng 85% hàng nhập khẩu của Mỹ từ Mexico đáp ứng các quy tắc xuất xứ trong Hiệp định USMCA, giúp tránh được thuế 25% liên quan đến fentanyl.
Thủ tướng Canada Mark Carney bày tỏ sự thất vọng, khẳng định chính phủ sẽ hành động để bảo vệ việc làm và thúc đẩy đa dạng hóa xuất khẩu. “Trong khi tiếp tục đàm phán với Hoa Kỳ, chúng tôi tập trung vào việc xây dựng một Canada vững mạnh,” ông viết trên nền tảng X.
Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cho biết cuộc điện đàm với Trump đã giúp tránh được mức tăng thuế dự kiến áp dụng ngay ngày hôm sau và xác nhận Mexico đã đồng ý dỡ bỏ ngay một số rào cản thương mại phi thuế quan.
Trong khi đó, Ấn Độ đối mặt nguy cơ áp thuế 25% do bế tắc trong đàm phán về việc mở cửa thị trường nông nghiệp và vấn đề mua dầu từ Nga. Chính phủ Ấn Độ tuyên bố sẽ bảo vệ ngành nông nghiệp nội địa, song động thái này đã gây phản ứng mạnh mẽ từ phe đối lập và khiến đồng rupee mất giá.
Brazil, Trung Quốc
Căng thẳng thương mại leo thang khi Tổng thống Donald Trump áp thuế 50% lên hàng xuất khẩu của Brazil vào thứ Tư. Quyết định này được cho là nhằm gây sức ép liên quan đến vụ truy tố cựu Tổng thống Jair Bolsonaro. Tuy nhiên, Washington đã giảm nhẹ tác động đối với nền kinh tế Brazil khi loại trừ một số lĩnh vực quan trọng như máy bay, năng lượng và nước cam khỏi danh mục chịu mức thuế nặng hơn.
Song song đó, Trung Quốc đang đứng trước thời hạn 12/8 để đạt được một thỏa thuận thuế quan bền vững với Mỹ. Trước đó, hai bên đã ký các thỏa thuận sơ bộ vào tháng 5 và tháng 6 nhằm chấm dứt vòng thuế trả đũa lẫn nhau và hạn chế xuất khẩu khoáng sản đất hiếm sang Mỹ. Một quan chức Mỹ cho biết, các cuộc đàm phán với Bắc Kinh đang đạt tiến triển tích cực, mở ra khả năng giảm bớt căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Các động thái thuế quan dồn dập của Tổng thống Donald Trump đang tạo ra một làn sóng thay đổi sâu rộng trong quan hệ thương mại toàn cầu. Từ Canada, Brazil, Ấn Độ đến châu Âu và châu Á, các nền kinh tế lớn nhỏ đều phải tìm cách ứng phó với chính sách bảo hộ mạnh tay của Washington. Trong khi một số quốc gia nỗ lực đàm phán để giảm thiểu thiệt hại, thị trường tài chính và chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục chao đảo, báo hiệu một giai đoạn bất ổn mới cho thương mại quốc tế và nền kinh tế thế giới.
Minh Châu