Ngày 17/6/2025, báo điện tử NachDenkSeiten (Đức) đăng tải bài viết của nhà báo Ramon Schack với tiêu đề gây chú ý: “Thay đổi chế độ và xóa bỏ chương trình hạt nhân? Mục tiêu của cuộc chiến xâm lược Iran của Netanyahu là gì?”. Bài viết phân tích sâu sắc những toan tính chính trị và chiến lược đằng sau các hành động quân sự của Israel, trong bối cảnh căng thẳng khu vực ngày càng leo thang.Tác giả: Ramon Schack
Zachi Ha-Negbi, Cố vấn An ninh Quốc gia Israel, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với đài phát thanh công cộng Reshet Bet sáng thứ Hai rằng các cuộc tấn công của Israel nhằm vào Iran đã được chuẩn bị kỹ lưỡng “trong một khoảng thời gian nhất định”, với các mục tiêu quân sự cụ thể. Ông nhấn mạnh rằng chiến dịch sẽ tiếp tục cho đến khi các mối đe dọa từ chương trình hạt nhân và tên lửa của Iran bị loại bỏ hoàn toàn. Theo Ha-Negbi, tiến độ hiện tại của chiến dịch thậm chí đang “vượt trước một chút so với kế hoạch”.
Vị quan chức này cũng tuyên bố rằng Israel có khả năng “xử lý” cơ sở hạt nhân Fordow của Iran, vốn được đặt sâu trong lòng núi. Tuy nhiên, khi được hỏi liệu Israel có sở hữu loại bom cần thiết để phá hủy cơ sở này hay không, ông đã né tránh trả lời trực tiếp, cho thấy mục tiêu trước mắt không nhất thiết là phá hủy hoàn toàn.
Liệu việc phá hủy Cộng hòa Hồi giáo có phải là mục tiêu của Israel không?
Những tuyên bố gần đây chắc chắn sẽ khiến dư luận quốc tế sửng sốt, đặc biệt trong bối cảnh Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu suốt hơn 25 năm qua không ngừng cảnh báo về “quả bom hạt nhân Iran”, điều mà ông từng nhấn mạnh tại Liên Hợp Quốc từ năm 1999 là sắp trở thành hiện thực. Cuộc tấn công quân sự hiện nay nhằm vào Cộng hòa Hồi giáo Iran, do đó, không nằm ngoài mạch tư duy này.
Phát biểu của Cố vấn An ninh Quốc gia Zachi Ha-Negbi dường như ám chỉ rằng Israel có thể chấp nhận sự tồn tại của một Iran sở hữu năng lực hạt nhân, miễn là một sự thay đổi chế độ diễn ra ở Tehran. Vấn đề đặt ra là liệu mục tiêu cuối cùng của chiến dịch này là ngăn chặn chương trình hạt nhân hay thực chất là nhằm lật đổ chính quyền Iran thông qua hành động quân sự?
Dưới góc nhìn của Israel, lập luận này có thể mang lại một số tính hợp lý, ít nhất là nếu tách rời khỏi bối cảnh lịch sử. Trong thời kỳ vương triều Pahlavi, đặc biệt từ đầu những năm 1960, Israel và Iran từng duy trì mối quan hệ mật thiết, được xem như một dạng liên minh chiến lược. Dù mối quan hệ khi đó không chính thức, nhưng trong giới ngoại giao, người ta thường gọi đây là một “cuộc hôn nhân không giấy đăng ký”, ám chỉ sự hợp tác ngầm nhưng sâu sắc giữa hai quốc gia.
Trong bối cảnh hiện tại, không khó để hiểu vì sao giới lãnh đạo Israel liên tục nhấn mạnh sự trân trọng đối với người dân Iran, đồng thời bày tỏ mong muốn giúp họ “tự giải phóng” khỏi chế độ mà họ cho là độc tài. Các lời kêu gọi công khai người Iran đứng lên lật đổ chính quyền thường xuyên xuất hiện trong các phát biểu của Thủ tướng Benjamin Netanyahu cũng như Reza Pahlavi – con trai của vị Shah cuối cùng, người từng tự xưng là “Ánh sáng của người Aryan”. Chính quyền quân chủ của ông đã sụp đổ sau Cách mạng Hồi giáo năm 1979.
Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là sau khi Iraq tấn công Iran vào năm 1980, nhiều sĩ quan từng phục vụ dưới chế độ quân chủ – dù phản đối Cộng hòa Hồi giáo – vẫn tình nguyện ra chiến trường để bảo vệ đất nước. Thực tế này đặt ra câu hỏi lớn về mức độ hiệu quả của chiến lược hiện tại, và đặc biệt là liệu người dân Iran có thực sự mong muốn quay lại dưới sự cai trị của một Shah mới – một chế độ vốn không được xem là hình mẫu dân chủ trong lịch sử hiện đại.
Gây chú ý hơn cả là phát biểu mới đây của Thủ tướng Netanyahu trong cuộc phỏng vấn với đài Fox News (Mỹ), khi ông tuyên bố: “Thay đổi chế độ chắc chắn có thể là một kết quả. Chế độ Iran rất yếu.” Ông khẳng định phần lớn người dân Iran muốn chấm dứt chính quyền Hồi giáo. Thế nhưng, trái ngược hoàn toàn với phát biểu này, Cố vấn An ninh Quốc gia Ha-Negbi, như đã đề cập trước đó lại khẳng định việc thay đổi chế độ không nằm trong kế hoạch quân sự hiện tại của Israel.
Sự mâu thuẫn trong thông điệp từ các lãnh đạo hàng đầu Israel đã làm dấy lên nhiều hoài nghi trong dư luận. Một cuộc chiến mà không có mục tiêu rõ ràng là điều khó có thể chấp nhận trong bối cảnh chính trị khu vực đầy biến động. Nhiều nhà phân tích Israel cho rằng nguyên nhân có thể xuất phát từ tình hình bất ổn trong nước, nơi Thủ tướng Netanyahu vừa tránh được một cuộc bầu cử mới vào tuần trước. Dù vậy, căng thẳng vẫn không ngừng gia tăng, đặc biệt là trong các nhóm Do Thái cực đoan, lực lượng vốn có ảnh hưởng lớn đến nền chính trị nội bộ của Israel.
Học thuyết về xung đột vĩnh viễn
Nhà sử học Anh–Israel Avi Shlaim đã có những nhận định đầy thẳng thắn về vai trò của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu trong xung đột hiện tại, khi mô tả ông là “người ủng hộ học thuyết về xung đột vĩnh viễn”. Trong bài viết trên Berliner Zeitung, Shlaim lập luận rằng chính sách của Netanyahu từ lâu đã nhằm loại bỏ khả năng đạt được giải pháp hòa bình với Palestine, đồng thời sử dụng chiến tranh như một công cụ để duy trì quyền lực. “Netanyahu cần chiến tranh để giữ vững vị trí của mình. Đây là cách ông ấy tránh bị truy tố trong các vụ án tham nhũng đang chờ xét xử,” Shlaim viết, đồng thời cáo buộc Thủ tướng Israel đã liên minh với các nhóm cực hữu và phát xít nhằm hợp thức hóa các chiến dịch quân sự đẫm máu tại Gaza và làm leo thang nguy cơ xung đột toàn khu vực.
Với hồ sơ cầm quyền kéo dài nhiều thập kỷ và hàng loạt tranh cãi, những cáo buộc này không thể dễ dàng bị bác bỏ. Trong khi đó, Bộ trưởng Quốc phòng Israel, ông Israel Katz, đã gây bão dư luận với một dòng tweet tuyên bố rằng “người dân Iran sẽ phải trả giá” cho các cuộc tấn công bằng tên lửa nhằm vào dân thường Israel. Ngay sau đó, Katz đăng tải một tweet đính chính, khẳng định tuyên bố của ông không có nghĩa là Israel sẽ tấn công vào dân thường Iran.
Các phát ngôn này được đưa ra trong bối cảnh loạt tên lửa từ Iran, được cho là phản ứng trước các cuộc tấn công của Israel đã bất ngờ và dữ dội hơn dự đoán. Nhiều nhà quan sát lo ngại rằng cuộc chiến này, dù chỉ mới bắt đầu, đang nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát của chính những bên đã châm ngòi cho nó.
Diễn biến hiện tại giữa Israel và Iran không chỉ là một cuộc đối đầu quân sự thông thường, mà còn phản ánh những tính toán chính trị sâu xa và mâu thuẫn lịch sử kéo dài hàng thập kỷ. Trong khi giới lãnh đạo Israel khẳng định mục tiêu là loại bỏ các mối đe dọa an ninh, các tuyên bố mâu thuẫn và chiến lược thiếu minh bạch đang làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến không có điểm dừng rõ ràng. Sự căng thẳng ngày càng gia tăng trong khu vực không chỉ đẩy hàng triệu dân thường vào tình thế bấp bênh, mà còn có nguy cơ làm mất ổn định toàn bộ Trung Đông – một lần nữa. Trong bối cảnh này, điều thế giới đang cần không phải là thêm một cuộc chiến, mà là một lộ trình minh bạch, dựa trên luật pháp quốc tế và đối thoại thực chất – điều mà đến nay vẫn còn vắng bóng.
Hồ Ngọc Thắng/nguồn:https://www.nachdenkseiten.de/?p=134584