Ngày 8/4/2024, Nhật thực toàn phần sẽ xảy ra. Nhật thực toàn phần lần này được đánh giá là lần nhật thực tuyệt vời nhất trong hàng trăm năm qua. Theo trang Space.com, vào ngày 8/4 tới, hàng triệu người ở miền bắc Mexico, Mỹ và đông nam Canada sẽ có cơ hội quan sát nhật thực toàn phần với bóng tối bao trùm bầu trời ban ngày.
Dưới đây là 6 lý do vì sao nhật thực toàn phần năm 2024 là nhật thực tuyệt nhất trong hàng trăm năm qua và trong nhiều năm tới.
Là nhật thực toàn phần dài nhất ở Mỹ kể từ năm 1806
Thời gian có thể quan sát nhật thực toàn phần tại Mexico là 4 phút 28 giây. Tại biên giới Mexico – Mỹ, thời gian quan sát có thể là 4 phút 26 giây. Lần cuối cùng nhật thực toàn phần dài như vậy xảy ra ở Bắc Mỹ là ngày 16-6-1806, kéo dài tới 4 phút 55 giây.
Xảy ra vào lúc cực đại Mặt trời
Bất kỳ ai từng nhìn thấy vành nhật hoa của Mặt trời bằng mắt thường trong suốt thời gian nhật thực toàn phần xảy ra cũng đều biết đây là cảnh tượng cực kỳ ngoạn mục. Trong thời gian cực đại Mặt trời – hoạt động của Mặt trời đạt đỉnh, vành nhật hoa sẽ lớn hơn, sáng hơn và trông như một bông hướng dương.
Lần cuối cùng nhật thực toàn phần có thể quan sát được ở Bắc Mỹ trùng với cực đại Mặt trời là ngày 26/2/1979, khi nhật thực toàn phần kéo dài 2 phút 49 giây.
Nhật thực toàn phần tối nhất ở Mỹ trong vòng 217 năm
Nhật thực toàn phần càng lâu cũng đồng nghĩa với việc càng tối. Độ tối phụ thuộc vào độ lớn của nhật thực, phần đường kính của Mặt trời bị Mặt trăng che khuất, ảnh hưởng đến độ rộng của đường đi của nhật thực toàn phần.
Năm 2017, độ tối là 1,03 và đường đi của nhật thực toàn phần rộng khoảng 113km. Bầu trời khi đó tối đến mức có thể trông thấy sao Kim. Vào ngày 8-4 tới, độ tối là 1,05 và đường đi sẽ rộng khoảng 185km, làm lộ ra sao Mộc cũng như sao Kim.
Có thể nhìn thấy sao chổi
Sao chổi 12P/Pons-Brooks có thể được nhìn thấy khi nhật thực toàn phần xảy ra ngày 8-4 tới. Khi đó sao chổi này sẽ nằm ở vị trí tương đối gần sao Mộc.
Lần gần nhất người ta quan sát được một sao chổi khi nhật thực toàn phần xảy ra là vào ngày 14-12-2020 tại Chile và Argentina.
Được nhiều người nhìn thấy nhất ở Bắc Mỹ
Khoảng 31 triệu người sống tại các khu vực của 15 bang tại Mỹ nằm bên trong đường đi của nhật thực toàn phần năm nay, theo trang GreatAmericanEclipse.com. Thêm miền bắc Mexico và Canada, con số này là khoảng 40 triệu người so với khoảng 12 triệu người trong hiện tượng nhật thực toàn phần năm 2017.
Một trong số lần nhật thực toàn phần được nhiều người dân thành thị chứng kiến nhất
Khoảng 1/4 số người có thể quan sát nhật thực toàn phần vào ngày 8-4 tới là dân thành thị, khoảng 10 triệu người. Các thành phố lớn nằm trên đường đi của nhật thực toàn phần lần này là Mazatlan và Torreon của Mexico, vùng Dallas-Fort Worth-Arlington, thành phố Austin và một phần thành phố San Antonio của bang Texas và các thành phố Little Rock, Indianapolis, Cleveland, Buffalo, Rochester của Mỹ và Hamilton, Niagara, St. Catharines, Kingston và Montreal ở Canada. Còn nhiều lý do khác khiến nhật thực toàn phần năm 2024 được săn đón, như đây sẽ là nhật thực toàn phần cuối cùng ở Bắc Mỹ cho đến lần kế tiếp tại bang Alaska (Mỹ) vào ngày 30/3/2033…
Nhật thực minh chứng cho thiên tài của Albert Einstein
Bốn năm sau khi ra đời, thuyết tương đối rộng của Albert Einstein được kiểm chứng bởi một hiện tượng thiên văn hiếm gặp, đưa tên tuổi ông lên một tầm cao mới.
Tháng 2/1919, 2 nhóm nhà thiên văn học từ các đài quan sát Greenwich và Cambridge lần lượt lên đường đến Sobral (Brazil) và Príncipe (một hòn đảo ngoài khơi Tây Phi), với thiết bị tiên tiến, giúp họ chụp ảnh nhật thực cắt ngang Nam Mỹ, Đại Tây Dương và Châu Phi vào ngày 29/5.
Các chuyến thám hiểm do Frank Dyson của Đài quan sát Hoàng gia Greenwich và Arthur Eddington của Đại học Cambridge dẫn đầu nhằm mục đích kiểm chứng thuyết tương đối rộng của Albert Einstein.
Học thuyết trứ danh này được công bố vào năm 1915 nhưng vẫn bị nhiều nhà khoa học hoài nghi. Nhật thực mang đến cơ hội hiếm có để xác minh một trong những hệ quả thiết yếu của thuyết tương đối rộng. Đó là hiện tượng ánh sáng bị lực hấp dẫn bẻ cong.
Lý thuyết của Einstein dự đoán rằng các tia sáng truyền gần một vật thể nặng trong không gian sẽ bị bẻ cong. Chúng sẽ đi theo đường cong trong không-thời gian do khối lượng của vật thể đó tạo ra. Trong trường hợp tia sáng phát ra từ một ngôi sao ở xa và đi qua gần rìa Mặt Trời, Einstein tính ra độ lệch khoảng 1,75 giây góc.
Trong điều kiện bình thường, dự đoán của Einstein không thể kiểm chứng. Lý do đơn giản là ánh sáng Mặt Trời lấn át ánh sáng từ các ngôi sao ở gần, khiến chúng trở nên vô hình đối với những người quan sát trên Trái đất. Tuy nhiên, bóng tối của nhật thực sẽ cho phép các nhà thiên văn học quan sát và chụp ảnh vùng sao xung quanh Mặt Trời.
Bằng cách so sánh các bức ảnh này với các hình ảnh đối chứng chụp vào ban đêm, có thể đo được mức độ bẻ cong ánh sáng của các ngôi sao khi Mặt Trời xuất hiện. Yếu tố thuận lợi là một cụm sao sáng mang tên Hyades xuất hiện gần Mặt Trời trong thời gian nhật thực nói trên.
Vào ngày nhật thực, nhóm tại Príncipe phải vật lộn với bầu trời nhiều mây và nhóm ở Brazil phải dùng đến kính thiên văn dự phòng chất lượng thấp hơn khi các bức ảnh từ kính thiên văn chính bị mất nét. Tuy nhiên, cuối cùng cả 2 đều có thể ghi nhận hình ảnh.
Sau vài tháng phân tích, đến tháng 11/1919, Eddington và Dyson công bố những phát hiện của họ đứng về phía thuyết tương đối rộng.
Tờ Times của London công bố “Cuộc cách mạng trong khoa học. Lý thuyết mới về vũ trụ. Những ý tưởng của Newton đã bị lật đổ”. Còn tờ New York Times giật tít “Ánh sáng lệch lạc trên bầu trời”.
Thông tin này lập tức nâng tầm vóc Einstein, một nhà vật lý khá nổi tiếng trước đó, lên thành nhân vật vang danh toàn cầu. Các phương tiện truyền thông bắt đầu khai thác sâu vào tính chất khó hiểu trong công việc của Einstein, nhấn mạnh rằng chỉ một số ít người trên thế giới có thể hiểu được nó.
Theo bình luận của Britannica, hiện tượng nhật thực năm 1919 là sự kiện mang tính bước ngoặt, không chỉ minh chứng cho thuyết tương đối rộng mà còn khẳng định thiên tài, trí tuệ siêu phàm của Einstein.
Chy Lê